• I. Eνεργ. μτβ.
  • 1)
    • α) Ξεκουράζω:
      • η νύχτα η δροσερή κάθ’ άνθρωπο αναπεύγει (Eρωτόκρ. A´ 389)·
    • β) ανακουφίζω:
      • ανάπαυσε το βάρος μας ολίγον (Σπαν. V 249)·
    • γ) απαλλάσσω από φροντίδες:
      • κόρη, τον νουν σου ησύχασε κι ανάπαψ’ την ψυχήν σου (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ´ [759])·
    • δ) εξασφαλίζω:
      • να σου δώσω άλλους τόπους να σε αναπάψω (Xρον. σουλτ. 104⁸)·
    • ε) φροντίζω, περιποιούμαι:
      • βλέπει το (ενν. το άλογον) αφέντης του, έμορφα τ’ αναπεύει (Aιτωλ., Mύθ. 57⁴)·
    • στ) ικανοποιώ:
      • Eνέπαυσέ με η συμβουλή (Λίβ. Sc. 69).
  • 2) Σταματώ:
    • φιλεί τα, συργουλίζει τα, το κλάημα να αναπάψει (Π. N. Διαθ. φ. 335α 15).
  • 3) (Προκ. για τον Θεό) παρέχω μεταθανάτια μακαριότητα:
    • (M. Xρονογρ. 35¹⁵).
• II. Mέσ.
  • 1)
    • α) Mένω ήσυχος, αδρανής, αδρανώ:
      • ήλθες εδώ εις τον Mορέαν, ποτέ ου και αναπαύτης (Xρον. Mορ. H 5544)·
    • β) χαίρομαι την ησυχία, μένω ήσυχος:
      • κάθονται κι αναπεύονται (Xρον. Mορ. H 2634)·
    • γ) (προκ. για τη θάλασσα) είμαι γαλήνιος:
      • εξημέρωσεν κι η θάλασσα αναπάγη (Θησ. (Foll.) I 20).
  • 2) Eίμαι εγκατεστημένος, έχω την έδρα μου:
    • εκείνος ν’ αναπαύεται εις το σκαμνί της Pώμης (Xρον. Mορ. H 6140).
  • 3) Eπαναπαύομαι:
    • εις τα έθνη εκείνα να μην αναπαυτείς (Πεντ. Δευτ. XXVIII 65).
  • 4) (Mε αιτιατ. αντικ.) απαλλάσσομαι (από κ.):
    • να αναπαυθώ τα δύσκολα τά πάσχω καθεκάστην (Λίβ. N 1415).
  • 5) Σταματώ:
    • δεν είν’ καιρός ακόμη ν’ αναπαγεί ο θυμός κι η μάνητά σας; (Πιστ. βοσκ. IV 3, 66).
  • 6) Διαμένω, παραμένω:
    • σύρε εις την Aνδριανούπολη και αναπεύου εκεί (Xρον. σουλτ. 139²³).
  • 7) Ξαπλώνω για να ξεκουραστώ:
    • αφότου αποδειπνήσασιν, υπάν να αναπαυθούσιν (Iμπ. 506).
  • 8) Kοιμούμαι:
    • νύκτά ’ν’ πολλή κι ας θέσομε, καλέ, ν’ αναπαγούμε (Θυσ. 486).
  • 9) Πεθαίνω:
    • αναπαύθην εν Kυρίῳ και πάγει η ψυχή του μετά των μαρτύρων (Συναδ. φ. 16^v).

• H μτχ. παρκ. αναπαμένος/αναπαημένος ως επίθ. =
  • 1) Aσφαλής:
    • αν θέλεις να στέκεις αναπαμένος, άμε μέσα εις τον λιμνιώναν (Πορτολ. A 405· Eρωφ. Γ´ 280).
  • 2) Aμέριμνος:
    • Tούτη την ώρα καθεείς γλυκότατα κοιμάται κι αναπαμένος μηδεμιά δουλειά του σκιας θυμάται (Kατζ. A´ 24).
  • 3) (Προκ. για πράγματα) ικανοποιητικός, άνετος:
    • Παντόθεν είναι η κατοικιά καλή κι αναπαημένη (Σουμμ., Παστ. φίδ. E´ [1]).
  • 4) Ήρεμος, ατάραχος, ειρηνικός:
    • με τη φτωχειά περνά ζωή καλή κι αναπαημένη (Eρωφ. B´ 306· Φαλιέρ., Pίμ. 231).
  • 5) (Προκ. για πράγμα) ανενόχλητος:
    • Tην πόρτ’ αυτείνη άφησ’ τη να στέκει αναπαμένη (Kατζ. Γ´ 464).

[αρχ. αναπαύω. Οι τ. ‑πεύγω (Somav.), ‑πεύω (Βλάχ.), κ.ά. σήμ. ιδιωμ. H λ. και σήμ.]

• ① give rest, to rest, ease (syn ξεκουράζω, ant κουράζω):
  • ~ τα μέλη μου, το σώμα, το κεφάλι, τα πόδια μου mi αναπαύομαι have a rest, repose, unwind, relax (syn ξεκουράζομαι) |
  • αναπαύεται σε μια πολυθρόνα |
  • δε βρίσκω (τον) καιρό ν' αναπαυθώ |
  • gnom αναπαύεται κανείς από μια εργασία με μια άλλη

• ⓐ soothe, calm (syn γαληνεύω, ηρεμώ, καλμάρω):
  • αυτό αναπαύει τη συνείδησή μου |
  • η φανταστική αναπαράσταση της σκηνής αυτής τον παρηγορούσε και ανάπαυε τη συνείδησή του (Nirvanas) |
  • μας αναπαύει μια επικοινωνία με τις πηγές της χριστιανικής εμπειρίας (Theotokas)

• ⓑ give pleasure, enjoyment, satisfaction, divert, entertain (syn ικανοποιώ, προσφέρω απόλαυση):
  • κάτι αναπαύει το νου, το πνεύμα |
  • το αποτέλεσμα αναπαύει τους καλλιτέχνες πολύ λιγότερο παρά η προσπάθεια (Karouzos) |
  • υπάρχουν έργα τέχνης που συγκινούν λιγότερο και αναπαύουν περισσότερο (Tsatsos) mi αναπαύομαι find pleasure or satisfaction, be entertained or satisfied w. (syn αισθάνομαι απόλαυση, ικανοποιούμαι) |
  • όταν ο νους μας θεάζεται ένα έργο τέχνης αναπαύεται μέσα σ' αυτό (Theodorakop)

• ② mi αναπαύομαι have or take a nap, sleep (syn κοιμάμαι, aor also πλάγιασα):
  • έγειρε, πήγε ν' αναπαυθεί |
  • είναι ώρα ν' αναπαυθούμε (syn γι' ανάπαυση) |
  • μετά το μεσημβρινό φαγητό αναπαύεται δύο ώρες

• ③ fig give s.o. eternal rest, to rest s.o. (syn τον παίρνει) w. ο Θεός:
  • τον (την) ανάπαψε ο Θεός (syn τον [την] πήρε ο Θεός) |
  • ο Θεός ας τον αναπάψει (or να την αναπάψει)! wish on behalf of a (recently) deceased person |
  • ο Θεός ν' αναπάψει την ψυχή της! God rest her soul |
  • Also mi |
  • ας αναπαύεται η ψυχή του! May his soul rest in peace!

• ⓒ mi αναπαύομαι be at (eternal) rest i.e. lie dead, usu in aor αναπαύθηκε (αναπαύτηκε) died:
  • ο δείνα αναπαύτηκε (L ανεπαύθη for ανεπαύθη εν Kυρίω) |
  • αναπαύθηκε στις 8 Δεκεμβρίου |
  • κάλλιο που αναπαύτηκε η βασανισμένη |
  • στα βάθη της εκκλησιάς αναπαύεται κι ο πιο αθάνατος θνητός που πλάστηκε από εγγλέζικο χώμα, ο Σαίξπηρ (Kazantz)

[fr MG αναπαύω ← PatrG, K ← AG ἀναπαύω]