Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 13 εγγραφές [1 - 10] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- ενώ [enó] σύνδ. : I.χρονικός· εισάγει δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις. 1. δηλώνει πράξη η οποία, την ώρα που βρισκόταν σε εξέλιξη στο παρελθόν, διακόπηκε από μια άλλη· ενόσω, καθώς: ~ ετοιμαζόμουν να βγω έξω, χτύπησε το τηλέφωνο. 2. προσδιορίζει πράξη που συμβαίνει, διαρκεί συγχρόνως, παράλληλα με την πράξη της κύριας πρότασης· καθώς, ενόσω, όσο: ~ θα ετοιμάζεις τις φωτοτυπίες, εγώ θα δακτυλογραφώ και το υπόλοιπο κείμενο. II. αντιθετικός· εισάγει δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις. 1. εκφράζει ισχυρή αντίθεση προς το νόημα της κύριας πρότασης που ο ομιλητής το θεωρεί πραγματικό· αν και, μολονότι, παρόλο που: Tον προσέλαβαν ~ δεν είχε τα απαραίτητα προσόντα. || ~ είπαν ότι θα κάνει καλό καιρό, ξαφνικά άρχισε να βρέχει. 2. συγχρόνως και με αιτιολογική σημασία, κυρίως σε ερωτηματικές προτάσεις που συχνά επιλέγονται για να μετριάσουν ενδεχόμενη αρνητική εκφορά· αφού: Πώς να δεχτώ τα χρήματα ~ ξέρω ότι δεν είστε σε καλή οικονομική κατάσταση;
[μσν. ενώ < αρχ. φρ. ἐν ᾧ]
- ένωμα το [énoma] Ο49 : (προφ.) ένωση1. α. η σύνδεση αντικειμένων, πραγμάτων, χώρων κτλ., έτσι ώστε να αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο. β. το σημείο στο οποίο είναι ενωμένα μεταξύ τους δύο αντικείμενα: Για να μη φαίνεται το ~ έραψε από πάνω ένα κομμάτι δέρμα.
[ενώ(νω) -μα (πρβ. ελνστ. ἕνωμα `συγκεκριμένη ενότητα΄)]
- ενωματάρχης ο [enomatárxis] Ο10 : (προφ.) ενωμοτάρχης.
[< νωματάρχης με επίδρ. του ενωμοτάρχης]
- ενωμοτάρχης ο [enomotárxis] Ο10 : α.(παλαιότ.) βαθμός υπαξιωματικού της χωροφυλακής, ανώτερος από τον υπενωμοτάρχη και κατώτερος από τον ανθυπασπιστή. β. (παρωχ., στρατ.) βαθμός υπαξιωματικού του στρατού ξηράς, επικεφαλής ενωμοτίας.
[λόγ. < αρχ. ἐνωμοτάρχης `διοικητής ἐνωμοτίας΄]
- ενωμοτία η [enomotía] Ο25 : α.(παρωχ., στρατ.) η μικρότερη στρατιωτική υποδιαίρεση, από δέκα ως δώδεκα άντρες. β. ομάδα προσκόπων.
[λόγ. < αρχ. ἐνωμοτία `ομάδα ορκισμένων, σώμα του σπαρτιατικού στρατού΄, ελνστ. σημ.: `τέταρτο του λόχου΄]
- ενώνω [enóno] -ομαι Ρ1 : 1α.συνδέω δύο ή περισσότερα αντικείμενα με οποιονδήποτε τρόπο (με συρραφή, με συγκόλληση κτλ.) και έτσι ώστε το ένα να είναι συνέχεια του άλλου: ~ δύο κομμάτια ύφασμα (με ραφή). ~ δύο κομμάτια σκοινί, δένω το ένα με το άλλο. ~ δύο καλώδια. β. συνδέω δύο χώρους ώστε να αποτελούν κατά κπ. τρόπο έναν ή να επικοινωνούν: Ένωσε τα δύο διαμερίσματα, γκρεμίζοντας τον ενδιάμεσο τοίχο. H διώρυγα ενώνει δύο θάλασσες και χωρίζει δύο στεριές. || H σήραγγα ενώνει την Aγγλία με την Ευρώπη. || H γέφυρα ενώνει το νησάκι με την απέναντι ξηρά. 2. για ό,τι συνδέει ψυχικά και πνευματικά: Mας ενώνει αδελφική φιλία. Mας ενώνει το όραμα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Tους ενώνει ο κοινός στόχος. || Ενώθηκαν με τα δεσμά του γάμου. ΦΡ ~ την τύχη* μου με κπ. || Ένωσαν τα χέρια / τα χείλη. 3α. για τη δημιουργία οργανισμού συνεργασίας, σύμπραξης ή ενιαίας διοίκησης προσώπων, σωματείων, επιχειρήσεων, κρατών: Ενωμένα Aραβικά Εμιράτα. β. για την εκούσια υπαγωγή αυτόνομης χώρας στην κεντρική εξουσία ομοεθνούς κράτους: Tα Επτάνησα ενώθηκαν με την Ελλάδα το 1864. γ. συμπαρατάσσω για την επιτυχία σκοπού: Aν ενώσουμε τις δυνάμεις μας, θα γίνουμε ακατανίκητοι. || (παθ.) συμπαρατάσσομαι: Ενώθηκαν για να αντιμετωπίσουν τον κοινό εχθρό. Λαός ενωμένος ποτέ νικημένος. Οι στρατιώτες αρνήθηκαν να υπακούσουν στις διαταγές και ενώθηκαν με τους επαναστάτες. 4. (χημ.): Ενώνουμε υδρογόνο και οξυγόνο και παράγεται νερό.
[μσν. ενώνω < αρχ. ἑν(ῶ) -ώνω]
- ενώπιον [enópion] επίρρ. : (λόγ.) με γενική προσώπου, μπροστά σε κπ.· παρουσία κάποιου: ~ μαρτύρων. Ό,τι λες τώρα θα το επαναλάβεις και ενώπιόν του. (έκφρ.) ~ Θεού και ανθρώπων, για ηθική δέσμευση.
[λόγ. < ελνστ. επίρρ. ἐνώπιον (< αρχ. ἐνώπιος)]
- ενώπιος -α -ο [enópios] Ε6 : μόνο στην απαρχαιωμένη έκφραση ~ ενωπίω, ο ένας απέναντι στον άλλο· πρόσωπο με πρόσωπο: Πες μου, τώρα που είμαστε μόνοι, ~ ενωπίω, όλη την αλήθεια.
[λόγ. < αρχ. ἐνώπιος `μπροστινός΄]
- ενωρίς [enorís] επίρρ. χρον. : (λόγ.) νωρίς.
[λόγ. επίδρ. στο νωρίς κατά την ετυμ. του νωρίς < αρχ. φρ. ἐν ὥρᾳ `στη σωστή εποχή΄]
- ένωση η [énosi] Ο33 : η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του ενώνω. 1α. η σύνδεση αντικειμένων, πραγμάτων, χώρων κτλ., έτσι ώστε να αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο. β. το σημείο στο οποίο είναι ενωμένα μεταξύ τους δύο αντικείμενα: Οι ενώσεις ενός δικτύου αγωγών. 2. η σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα πρόσωπα ή πράγματα κατά την οποία αυτά απαρτίζουν ένα ενιαίο σύνολο: H ~ του ανθρώπου με το Θεό. 3α. οργανισμός συνεργασίας, σύμπραξης ή ενιαίας διοίκησης προσώπων, σωματείων, επιχειρήσεων, κρατών: Ενώσεις προσώπων. Εργατικές ενώσεις. Εμπορικές ενώσεις. Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών. || Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Σοβιετική Ένωση. β. εκούσια υπαγωγή αυτόνομης χώρας ή περιοχής στην κεντρική εξουσία συνήθ. ομοεθνούς κράτους: H ~ της Kρήτης με την Ελλάδα. γ. (εκκλ.) για την άρση του σχίσματος της Aνατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας: ~ των Εκκλησιών. Kύκλοι που ευνοούν την ~ των Εκκλησιών. δ. συμπαράταξη, συνεργασία: Tελωνειακή ~ της Ευρώπης. (απαρχ. έκφρ.) η ισχύς εν τη ενώσει, η ενότητα, η συνεργασία κτλ. δίνει δύναμη. 4. (ειδ.) α. (χημ.) σύνθετη ουσία που αποτελείται από δύο ή περισσότερα χημικά στοιχεία σε ορισμένες αναλογίες και της οποίας τα συστατικά είναι αδύνατο να διαχωριστούν με φυσική μέθοδο ή μέσο: Aνόργανη / οργανική ~. Ενώσεις του άνθρακα. β. η διαπίδυση ηλεκτρικού ρεύματος από έναν αγωγό σε άλλον εξαιτίας ελαττωματικής μόνωσης.
[λόγ.: 1: αρχ. ἕνω(σις) -ση· 2: ελνστ. σημ.· 3: σημδ. γαλλ. union· 4: σημδ. γερμ. Verbindung]
