Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 25 εγγραφές [1 - 10] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- έλαιο το [éleo] Ο40 : (λόγ.) λάδι οποιασδήποτε προέλευσης και χρήσης: Φυτικά / ζωικά έλαια. Ορυκτά έλαια, ορυκτέλαια. Πτητικό / αιθέριο / αρωματικό / λιπαντικό ~.
[λόγ. < αρχ. ἔλαιον `λάδι ελιάς΄ & σημδ. γαλλ. huile]
- ελαιο- 1 [eleo] & ελαιό- [eleó], όταν κατά τη σύνθεση ο τόνος ανεβαίνει στο α' συνθετικό & ελαι- [ele], όταν το β' συνθετικό αρχίζει από φωνήεν : α' συνθετικό σε σύνθετες λέξεις· σε σύνθεση με λόγιας προέλευσης β' συνθετικό σε περίπτωση που υπάρχει και αντίστοιχο μη λόγιο· με αναφορά: 1. στο δέντρο της ελιάς· (πρβ. λιο- 2): ελαιότοπος, ~φυτεία· ελαιόφυτος. 2. στο ελαιόλαδο (αλλά και στα υπόλοιπα φυτικά έλαια) και στον καρπό της ελιάς· (πρβ. λαδο-): ~παραγωγός· ~παραγωγή, ~τριβείο· ~παραγωγικός· ελαιεμπόριο, ελαιέμπορος, λαδεμπόριο, λαδέμπορος.
[λόγ. < αρχ. ἐλαι(ο)- θ. του ουσ. ἔλαιο(ν) `λάδι΄ ως α' συνθ.: αρχ. ἐλαιο-λόγος `που μαζεύει ελιές΄, ελνστ. ἐλαιο-κομία, ἐλαιο-τρίβιον, μσν. ελαιό-λαδον]
- ελαιο- 2 & ελαιό-, όταν κατά τη σύνθεση ο τόνος ανεβαίνει στο α' συνθετικό : α' συνθετικό σε σύνθετες λέξεις με αναφορά σε ελαιώδεις ουσίες: ~γραφία, ελαιόχρωμα, ~τυπία. || (ειδικότ.) στη λαδομπογιά, στο ελαιόχρωμα: ~βαφή, ~χρωματιστής.
[λόγ. < μσν. ελαιο- (στη νέα σημ.) < αρχ. ἐλαιο- (δες ελαιο- 1) ως α' συνθ.: μσν. ελαιο-κονία `σοβάς από ασβέστη και λάδι΄ & μτφρδ.: ελαιο-γραφία < γαλλ. peinture à l΄huile]
- ελαιογραφία η [eleoγrafía] Ο25 : α. ζωγραφική με ελαιοχρώματα: H τεχνική της ελαιογραφίας. β. ζωγραφική παράσταση, πίνακας ζωγραφικής με ελαιόχρωμα· (πρβ. λάδι3): Παλιές ελαιογραφίες κοσμούν την αίθουσα.
[λόγ. ελαιο- 2 + -γραφία μτφρδ. γαλλ. peinture à l΄huile]
- ελαιοδάκρυ το [eleoδákri] Ο γεν. ελαιοδακρύου : κόμμι ελαιόδεντρου.
[λόγ. ελαιο- 1 + δάκρυ]
- ελαιόδεντρο το [eleóδendro] & ελαιόδενδρο το [eleóδenδro] Ο42 : (για σαφέστερη διατύπωση και σε επισημότερο ύφος) το δέντρο ελιά: Kτήμα με εκατό ελαιόδεντρα. H πυρκαγιά κατέστρεψε μεγάλο αριθμό ελαιόδεντρων.
[λόγ. ελαιο- 1 + δένδρον & προσαρμ. στη δημοτ. κατά το δένδρον > δέντρο]
- ελαιόκαρπος ο [eleókarpos] Ο19 : (στον εν., με περιλ. σημασία) καρπός ελαιόδεντρου· (πρβ. ελιά): Παραγωγή / συγκομιδή / εμπορία / άλεσμα / έκθλιψη ελαιοκάρπου. Bρώσιμος ~.
[λόγ. ελαιο- 1 + καρπ(ός) -ος]
- ελαιοκομία η [eleokomía] Ο25 : η συστηματική καλλιέργεια της ελιάς και ο αντίστοιχος ειδικός κλάδος της δενδροκομίας· ελαιοκομική.
[λόγ. < ελνστ. ἐλαιοκομία]
- ελαιοκομικός -ή -ό [eleokomikós] Ε1 : α. που ανήκει ή αναφέρεται στην ελαιοκομία: Ελαιοκομικά προϊόντα. β. (ως ουσ.) η ελαιοκομική, ελαιοκομία.
[λόγ. < ελνστ. ἐλαιοκομικός]
- ελαιόλαδο το [eleólaδo] Ο42 : το λάδι από καρπό ελιάς· λάδι ελιάς· (συνήθ. σε αντιδιαστολή προς άλλα έλαια, όπως αραβοσιτέλαιο, ηλιέλαιο κτλ.): Παραγωγή ελαιόλαδου. Aύξηση της τιμής του ελαιολάδου. Παρθένο ~, που παράγεται από την πρώτη μηχανική πίεση του ελαιοκάρπου, χωρίς περαιτέρω επεξεργασία.
[λόγ. < μσν. ελαιόλαδον < ελαιο- 1 + λάδ(ι) -ον]
