Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 4 εγγραφές [1 - 4] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- -μετρο 1 [metro] : (επιστ.) β' συνθετικό σύνθετων ουδέτερων ουσιαστικών· δηλώνει όργανο κατάλληλο για τη μέτρηση αυτού που εκφράζει το α' συνθετικό· (πρβ. -μετρητής): βροχό~, γωνιό~, θερμιδό~, θερμό~, υγρό~, χρονό~.
[λόγ. < ελνστ. -μετρον, αρχ. -μετρος (αρσ.) (< αρχ. μέτρον) ως β' συνθ.: αρχ. ἑξά-μετρος `εξάμετρο΄, ελνστ. ὁδό-μετρον `όργανο για τη μέτρηση αποστάσεων΄ & διεθ. -metron < αρχ. -μετρος, -μετρον: θερ μό-μετρο, υγρό-μετρο < γαλλ. thermomètre, hygromètre]
- -μετρο 2 : β' συνθετικό σε σύνθετα ουδέτερα ουσιαστικά που δηλώνουν πολλαπλάσια ή υποπολλαπλάσια του μέτρου (ως μονάδας μήκους): εκατοστό~, δεκά~, χιλιό~.
[λόγ. < ουσ. μέτρονI2α (< γαλλ. mètre) ως β' συνθ.: χιλιό-μετρον < γαλλ. kilomètre]
- -μετρος -η -ο [metros] : β' συνθετικό σύνθετων επιθέτων· δηλώνει: 1. ότι το προσδιοριζόμενο έχει τόσο μήκος σε μέτρα όσο δηλώνει το απόλυτο αριθμητικό που συνήθ. υπάρχει ως α' συνθετικό: δί~, πεντά~, δεκά~. 2. (μετρ.) ότι το προσδιοριζόμενο αποτελείται από τόσους μετρικούς πόδες όσους αναφέρει το α' συνθετικό: εξά~. || με ουσιαστικοποίηση του ουδέτερου γένους: το εξάμετρο.
[λόγ.: 1: μέτρ(ον)I2α -ος ως β' συνθ.· 2: αρχ. -μετρος < μέτρον (δες μέτροIII1) ως β' συνθ.: αρχ. ἑξά-μετρος]
- -μετρώ [metró] -ιέμαι & -ούμαι : β' συνθετικό σε σύνθετα ρήματα· δηλώνει ότι το υποκείμενο του ρήματος: I. εκτελεί συνήθ. την ενέργεια που συνεπάγεται η χρήση οργάνου που έχει ως β' συνθετικό το -μετρο, -μετρητής: θερμο~, σφυγμο~, χρονο~. II. κάνει υπολογισμούς, μετρήσεις σχετικές με αυτό που συνεπάγεται το α' συνθετικό: φυλλο~.
[λόγ. < αρχ. -μετρῶ < ρ. μετρῶ ως β' συνθ.: αρχ. κατα-μετρῶ, ελνστ. οἰνο-μετρῶ `μετρώ και μοιράζω ποσότητα κρασιού΄]
