ΛΗΜΜΑ

• αἵρεσις
• ουσιαστικό
• -εως
• ἡ

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• Α. κατάκτηση, άλωση |με γεν. αντικ. |με γεν. υποκ. Β. 1. εκλογή μετά από διαδικασία ψηφοφορίας (πρεσβείας, βουλής, αρχόντων) |ως επίρρημα αἱρέσει αντ. του κλήρῳ 2. επιλογή, διαδικασία επιλογής, δικαίωμα ή δυνατότητα επιλογής μεταξύ δύο ή περισσότερων προσφερόμενων αντιλήψεων, θέσεων, καταστάσεων κ.ά. 3. κλίση, προτίμηση |φρ. αἵρεσιν δίδωμι=δίνω τη δυνατότητα επιλογής

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• Α. κατάκτηση, άλωση
• με γεν. αντικ.
• ΗΡ 6.136 ἐπιμεμνημένοι καὶ τὴν Λήμνου αἵρεσιν
• ΘΟΥΚ 2.58.2 προυχώρει δὲ αὐτοῖς οὔτε ἡ αἵρεσις τῆς πόλεως οὔτε τἆλλα τῆς παρασκευῆς
• με γεν. υποκ.
• ΗΡ 9.3 ἡδὲ βασιλέος αἵρεσις ἐς τὴν ὑστέρην τὴν Μαρδονίου ἐπιστρατηίην { από την άλωσή της από τον βασιλιά ως την επιδρομή του Μαρδόνιου }
• Β.
• 1. εκλογή μετά από διαδικασία ψηφοφορίας (πρεσβείας, βουλής, αρχόντων)
• ΑΡΙΣΤ Πολιτικ 1266a ὀλιγαρχικὴν δὲ ποιεῖ καὶ τὴν τῆς βουλῆς αἵρεσιν
• ΙΣΟΚΡ 7.61 ἐν γὰρ τῇ τῶν ἀρχόντων αἱρέσει καὶ τῷ βίῳ τῷ καθ΄ ἡμέραν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐπιτηδεύμασιν
• ΘΟΥΚ 8.89.3 ἐκ δὲ δημοκρατίας αἱρέσεως γιγνομένης ῥᾷον τὰ ἀποβαίνοντα...τις φέρει { γιατί όταν γίνονται εκλογές σε μια δημοκρατία ευκολότερα ανέχεται κανείς το αποτέλεσμα }
• ως επίρρημα αἱρέσει αντ. του κλήρῳ
• ΑΡΙΣΤ Πολιτικ 1300a τούτων δ΄ αἱ μὲν τρεῖς καταστάσεις δημοτικαί͵ τὸ πάντας ἐκ πάντων αἱρέσει ἢ κλήρῳ (γίνεσθαι) ἢ ἀμφοῖν͵ τὰς μὲν κλήρῳ τὰς δ΄ αἱρέσει τῶν ἀρχῶν
• 2. επιλογή, διαδικασία επιλογής, δικαίωμα ή δυνατότητα επιλογής μεταξύ δύο ή περισσότερων προσφερόμενων αντιλήψεων, θέσεων, καταστάσεων κ.ά.
• ΗΡ 5.109 ἄνδρες Ἴωνες͵ αἵρεσιν ὑμῖν δίδομεν ἡμεῖς οἱ Κύπριοι ὁκοτέροισι βούλεσθε προσφέρεσθαι ἢ Πέρσῃσι ἢ Φοίνιξι
• ΔΗΜ 22.48 ὡς ἔστι τριῶν αἵρεσις͵ ἢ τὰ πομπεῖα κατακόπτειν ἢ πάλιν εἰσφέρειν ἢ τοὺς ὀφείλοντας εἰσπράττειν
• ΠΛ Θεαιτ 196c ἄπορον αἵρεσιν προτίθης͵ ὦ Σώκρατες { με βάζεις, Σωκράτη, σε πολύ δύσκολη επιλογή }
• ΙΣΟΚΡ 12.117 κρείττω τὴν αἵρεσιν εἶναι τοῦ δεινὰ ποιεῖν ἑτέρους ἢ πάσχειν αὐτοὺς
• 3. κλίση, προτίμηση
• ΠΛ Φαιδρ 256c τὴν ὑπὸ τῶν πολλῶν μακαριστὴν αἵρεσιν εἱλέσθην τε καὶ διεπραξάσθην
• ΠΛ Γοργ 513 ἡ αἵρεσις ἡμῖν ἔσται ταύτης τῆς δυνάμεως τῆς ἐν τῇ πόλει { η προτίμησή μας κλίνει προς όφελος της πολιτικής δύναμης }
• φρ. αἵρεσιν δίδωμι=δίνω τη δυνατότητα επιλογής
• ΔΗΜ 4.9 οὐδ΄ αἵρεσιν ὑμῖν δίδωσι τοῦ πράττειν ἢ ἄγειν ἡσυχίαν
• ΑΙΣΧ Πρ 779 αἵρεσίν τ΄ ἐμοὶ δίδου

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΑΙΡΕΩ >
• Από: αἱρε- + -σις.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• Ο14.1

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: αἵρεσις, ἀναίρεσις, ἀνταίρεσις, ἀντιπροαίρεσις, ἀφαίρεσις, διαίρεσις, ἐξαίρεσις, καθαίρεσις, παραίρεσις, προαίρεσις, ὑφαίρεσις
  • ρήματα: αἱρέω, ἀναιρέω, ἀνταναιρέω, διαιρέω, ἐξαιρέω, καθαιρέω, προαιρέω, προσαιρέω, προσδιαιρέω
  • επίθετα: αἱρέσιμος, αἱρετός, αἱρετέος, ἀναιρέσιμος, ἐξαιρέσιος, ἐξαιρέσιμος, καθαιρέσιος, προαιρέσιος
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ουσιαστικά: αἱρεσιάρχης, αἱρεσιομάχος, αἱρεσιώτης, συναιρεσιώτης, ἀντιδιαίρεσις, ἀρχαιρεσία, προσθαφαίρεσις, συναίρεσις, ὑπεξαίρεσις, ὑποδιαίρεσις
  • ρήματα: ἀνακαθαιρέω, ἀνταιρέω, ἀπαιρέω, ἀποκαθαιρέω, ἀφαιρέω, προσδιαιρέω, συναιρέω, αἱρεσιαρχέω, αἱρεσιομαχέω
  • επίθετα: αἱρεσιαρχικός, ἀναιρέσιμος, ἀσυναίρετος
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά %αναιρ%, %αφαιρ%, %διαιρ%, %εξαιρ%, %καθαιρ%, %προαιρ%, %αιρεσ%
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
  • αιρεσιαρχία, αιρεσιολόγος, αιρεσιόφρων, αιρετικότης 'εκλεξιμότητα', αναιρεσιμότης, αφαιρέσιμος, συναιρεσιάρχης, διαιρέσιμος, διαιρετότης, εξαιρετικότης, εξαιρετικώς, υπεξαιρέτης, υποδιαιρετικός, υποδιαιρετότης
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Λεξικό Γεωργακά %αναιρ%, %αφαιρ%, %διαιρ%, %εξαιρ%, %καθαιρ%, %προαιρ%, %συναιρ%, %αιρεσ%
  • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής %αναιρ%, %αφαιρ%, %διαιρ%, %εξαιρ%, %καθαιρ%, %προαιρ%, %συναιρ%, %αιρεσ%