Και σε ηλεκτρονική μορφή στη διεύθυνση: http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.0...

Προσβάσιμο και σε μορφή αρχείου PDF μεγέθους 10.4 MB από τη διεύθυνση: http://www.textkit.com/learn/ID/127/author_id/38/

1. Χαρακτηριστικά έκδοσης

• Το έργο του W. W. Goodwin Syntax of the Moods and Tenses of the Greek Verb στην έκδοση του 1889 αποτελεί αναθεωρημένη και επαυξημένη, σε ευρεία κλίμακα, έκδοση ενός ομότιτλου μικρότερου εγχειριδίου που ο συγγραφέας είχε κυκλοφορήσει το 1860 (με μικρή αναθεώρηση και επαύξηση επανεκδόθηκε το 1865). Η έκταση της αναθεώρησης στην έκδοση του 1889 καταδεικνύεται και μόνο από το γεγονός ότι σχεδόν διπλασιάστηκε ο αριθμός των σελίδων: από 284 έγιναν 464. Η έκδοση του 1889 επανεκδόθηκε με διορθώσεις και ελάχιστες προσθήκες το 1897 και έκτοτε έχει γνωρίσει συνεχείς ανατυπώσεις με πιο πρόσφατη αυτή του 1998 (Λονδίνο: Bristol Classical Press).
• xxxii + 464 + 8 σελίδες με υποσελίδιες σημειώσεις, και προμετωπίδες στο επάνω περιθώριο, όπου αναγράφεται ο τίτλος των κεφαλαίων και των επιμέρους ενοτήτων. Τα αρχαιοελληνικά παραθέματα τυπώνονται με πλάγια στοιχεία, ενώ κάποιες λέξεις σ' αυτά επισημαίνονται με αραίωση των γραμμάτων. Τα πλάγια στοιχεία χρησιμοποιούνται και για την εκτύπωση της αγγλικής μετάφρασης των παραθεμάτων, καθώς και για την επισήμανση της συντακτικής ορολογίας.
• Η ύλη κατανέμεται σε κεφάλαια και επιμέρους ενότητες, παράλληλα όμως υπάρχει και συνεχόμενη αρίθμηση των παραγράφων, με βάση την οποία γίνονται οι εσωτερικές παραπομπές. Σε κάθε παράγραφο προηγείται η θεωρία και συνήθως ακολουθούν τα παραδείγματα.
• Το έργο του Goodwin διατίθεται και σε ηλεκτρονική μορφή στο διαδίκτυο στη διεύθυνση: http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.0.... Το κείμενο έχει τη μορφή ιστοσελίδας και κάθε ιστοσελίδα περιέχει μία από τις αριθμημένες παραγράφους της έντυπης έκδοσης· από τον αναλυτικό πίνακα περιεχομένων μπορεί να εντοπίσει κανείς την παράγραφο που τον ενδιαφέρει. Η πρόσβαση είναι ελεύθερη με δυνατότητα αντιγραφής, αποθήκευσης ή εκτύπωσης της ιστοσελίδας. Για τη εμφάνιση των αρχαιοελληνικών χαρακτήρων είναι απαραίτητη η γραμματοσειρά Arial Unicode MS.
• Προσβάσιμο και σε αρχείο PDF μεγέθους 10.4 MB στη διεύθυνση: http://www.textkit.com/learn/ID/127/author_id/38/ H πρόσβαση είναι ελεύθερη και υπάρχει δυνατότητα αποθήκευσης και εκτύπωσης του αρχείου, λείπουν όμως από το κείμενο οι σελίδες 195-196, 411 και 413.

2. Περιεχόμενα Περιεχόμενα

• Το έργο του Goodwin έχει εξειδικευμένο χαρακτήρα: περιορίζεται, όπως δηλώνει ο τίτλος του, στην περιγραφή της σύνταξης των χρόνων και των εγκλίσεων του αρχαιοελληνικού ρήματος. Ωστόσο, κατά την αναλυτική παρουσίαση της λειτουργίας των εγκλίσεων μελετάται λεπτομερώς η εισαγωγή και η εκφορά των προτάσεων, με αποτέλεσμα να καλύπτεται σε σημαντικό βαθμό και η θεωρία της πρότασης. Χρονικά το έργο καλύπτει την αρχαιοελληνική σύνταξη από τον Όμηρο έως το τέλος της κλασικής εποχής (τέλη του 4. αι. π.Χ.).
• Στην αρχή του τόμου προτάσσονται οι πρόλογοι της αναθεωρημένης έκδοσης του 1889 και της επανέκδοσης του 1897, καθώς και αναλυτικά περιεχόμενα. Στον πρώτο πρόλογο, που είναι και ο εκτενέστερος, ο συγγραφέας αναπτύσσει τις μεθοδολογικές αρχές που κατευθύνουν το έργο του και επισκοπεί, σχολιάζοντάς την συνοπτικά, τη βιβλιογραφία, κυρίως αυτή που παρουσιάστηκε στο μεσοδιάστημα ανάμεσα στην πρώτη και στην αναθεωρημένη έκδοση.
• Στο τέλος του τόμου ακολουθούν έξι παραρτήματα στα οποία εξετάζονται ειδικότερες πλευρές της θεωρίας που προηγήθηκε, και τρεις πίνακες: (α) αρχαιοελληνικών παραθεμάτων, (β) αρχαιοελληνικών λέξεων και (γ) αγγλικών λέξεων. Οι οκτώ τελευταίες σελίδες του βιβλίου, με καινούρια σελιδαρίθμηση (1-8), περιέχουν πίνακα στον οποία παραλληλίζονται οι παράγραφοι της νεώτερης έκδοσης με εκείνες της παλαιότερης.
• Η κυρίως ύλη του έργου μοιράζεται σε επτά κεφάλαια: το πρώτο περιλαμβάνει μια γενική θεώρηση των εγκλίσεων, ενώ τα υπόλοιπα πραγματεύονται κατά σειρά τη χρήση και τη σημασία των χρόνων του ρήματος, τη σύνταξη του μορίου ἄν, τη χρήση και τη σημασία των ρηματικών εγκλίσεων, τη σύνταξη των μετοχών, του απαρεμφάτου και των ρηματικών επιθέτων σε -τέος. Η περιγραφή των φαινομένων είναι εξαιρετικά αναλυτική και λεπτομερής, ενώ πλούσια είναι τα παραθέματα που χρησιμοποιούνται για την τεκμηρίωση της θεωρίας.
• Το εκτενέστερο και πιο πρωτότυπο είναι το τέταρτο κεφάλαιο για τη λειτουργία και τη σημασία των εγκλίσεων, στο οποίο εξετάζεται διεξοδικά η εισαγωγή και η εκφορά των προτάσεων, ανεξάρτητων και εξαρτημένων. Οι τέσσερις πρώτες ενότητες του κεφαλαίου περιγράφουν τη λειτουργία των εγκλίσεων στο πλαίσιο των ανεξάρτητων προτάσεων με εξαίρεση τη χρήση της οριστικής η οποία δεν παρουσιάζει ιδιαιτερότητες και για την οποία αρκούν όσα ειπώθηκαν στο αρχικό γενικό κεφάλαιο. Συγκεκριμένα, εξετάζεται (α) η χρήση της δυνητικής οριστικής και ευκτικής, (β) της προστακτικής και της υποτακτικής σε προτροπές και απαγορεύσεις, καθώς και οι συντάξεις: μὴ και μὴ οὐ με υποτακτική ή οριστική για να δηλωθεί επιφύλαξη και ὅπως ή ὅπως μὴ με οριστική μέλλοντα ή υποτακτική, (γ) η απορηματική υποτακτική και η χρήση υποτακτικής σε θέση οριστικής μέλλοντα στον Όμηρο και τέλος (δ) η σύνταξη οὐ μὴ με υποτακτική ή οριστική μέλλοντα.
• Στις επόμενες πέντε ενότητες περιγράφεται η εισαγωγή και εκφορά των εξαρτημένων προτάσεων οι οποίες κατατάσσονται με κριτήριο όχι τη σημασία ή τη λειτουργία τους, αλλά την εισαγωγή τους. Ειδικότερα, εξετάζονται (α) οι τελικές προτάσεις και κάθε είδους αντικειμενική πρόταση που εισάγεται με τους συνδέσμους ἵνα, ὡς, ὅπως, ὄφρα, και μὴ, όπως οι ενδοιαστικές και κάποιες πλάγιες ερωτηματικές· (β) οι υποθετικές προτάσεις, τις οποίες ο Goodwin ταξινομεί με δικό του τελείως πρωτότυπο τρόπο· (γ) οι αναφορικές προτάσεις και μαζί τους οι χρονικές και συμπερασματικές, επειδή εισάγονται κυρίως με αναφορικά επιρρήματα ή αναφορικά εμπρόθετα· (δ) η χρήση των εγκλίσεων στον πλάγιο λόγο· (ε) οι αιτιολογικές προτάσεις. Η τελευταία ενότητα αφιερώνεται στους τρόπους με τους εκφέρεται στα αρχαία ελληνικά η ευχή.

3. Μεθοδολογικές παρατηρήσεις

• Η μέθοδος προσέγγισης του υλικού είναι κυρίως συστηματική και περιγραφική: ενδιαφέρει η συστηματική ταξινόμηση και η λεπτομερής περιγραφή και τεκμηρίωση της σύνταξης των ρηματικών χρόνων και εγκλίσεων. Το βασικό προτέρημα της περιγραφής του Goodwin είναι ότι επιθυμεί να μείνει όσο γίνεται πιο εμπειρική και επαγωγική, και να αναχθεί σε γενικότερα συμπεράσματα με βάση τα δεδομένα που προσφέρουν τα κείμενα, χρησιμοποιώντας για το σκοπό αυτό και στατιστικά δεδομένα. Αυτό σημαίνει πως αποφεύγει να χρησιμοποιεί προκαταβολικά γενικές θεωρίες που επιχειρούν να εξορθολογίσουν τη σύνταξη προσαρμόζοντας εκβιαστικά το υλικό σε προκατασκευασμένες ιδέες.
• Παράλληλα όμως, από το έργο του Goodwin δεν λείπει και η ιστορική προοπτική, αφού επιχειρεί με την περιγραφή του να καλύψει την περίοδο από τον Όμηρο έως περίπου το τέλος του 4. αι. π.Χ.· οι αναφορές σε μεταγενέστερες εξελίξεις είναι σπανιότερες. Για τον σκοπό αυτό, εντοπίζονται οι ιστορικές εξελίξεις στον χώρο της αρχαιοελληνικής σύνταξης και επισημαίνονται συστηματικά οι συντακτικές ιδιαιτερότητες που εμφανίζονται στο πλαίσιο ενός λογοτεχνικού είδους ή ενός συγγραφέα, όπως η χρήση της υποτακτικής αντί οριστικής μέλλοντα στο ομηρικό έπος ή οι ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει η σύνταξη του Ξενοφώντα ως προς τη χρήση των τελικών συνδέσμων ὡς, ὡς ἄν, και ὅπως ἄν.
• Τα παραδείγματα που χρησιμοποιούνται για την τεκμηρίωση της θεωρίας είναι εξαιρετικά πλούσια και υπερβαίνουν, κατά δήλωση του ίδιου του Goodwin, τις 4.800, χωρίς να συμπεριληφθούν τα παραθέματα στα έξι παραρτήματα. Τα παραδείγματα παρατίθενται πάντοτε αυτούσια και με παραπομπή στο αρχαίο κείμενο, ενώ, κατά κανόνα, συνοδεύονται από αγγλική μετάφραση. Εξαιρετικά χρήσιμος είναι ο πίνακας των παραθεμάτων στο τέλος του βιβλίου που καθιστά την πραγματεία του Goodwin έργο αναφοράς.
• Συγκεντρωτικός πίνακας βιβλιογραφίας δεν υπάρχει, στον πρόλογό του όμως ο συγγραφέας παρουσιάζει και αξιολογεί τα βασικά έργα στα οποία στηρίχτηκε. Βιβλιογραφία παρέχεται και με τη μορφή υποσελίδιων σημειώσεων στις περιπτώσεις που ο Goodwin αντλεί από άλλους μελετητές ή διαφωνεί μαζί τους.

4. Αξιολογικές παρατηρήσεις

• Στον πρόλογό του ο Goodwin μνημονεύει τα έργα προηγούμενων μελετητών της αρχαιοελληνικής σύνταξης στα οποία στηρίχτηκε, επισημαίνοντας κυρίως τα γενικά έργα των Madvig, Krüger και Kühner, αλλά και ειδικότερες συμβολές όπως το έργο του B. Delbrück Der Gebrauch des Conjunctivs und Optativs im Sanskrit und Griechischen (στο Syntaktische Forschungen, τόμ. Ι, Halle, 1871), οι Beiträge zur historischen Syntax der griechischen Sprache του M. Schanz (Würzburg, 1882) και η Homeric Grammar του D. B. Monro (Οξφόρδη, 1882). Η σημαντικότερη ομως επιρροή προέρχεται από τα πολυάριθμα και αξιόλογα άρθρα για την αρχαία ελληνική σύνταξη του B. L. Gildersleeve στο περιοδικό American Journal of Philology. Ωστόσο, από το έργο του Goodwin δεν λείπει και η προσωπική συμβολή του στη μελέτη επιμέρους συντακτικών φαινομένων, όπως η πρωτότυπη ταξινόμηση των υποθετικών λόγων.
• Η σπουδαιότερη αρετή του έργου του Goodwin, την οποία μοιράζεται με τα περισσότερα έργα της βιβλιογραφίας στα οποία στηρίχθηκε, είναι ο εμπειρικός και επαγωγικός χαρακτήρας του. Προκειμένου να περιγράψει και να ταξινομήσει τις χρήσεις των αρχαιοελληνικών χρόνων και εγκλίσεων, ξεκινά από έναν τεράστιο αριθμό πρωτογενούς υλικού και με βάση αυτό οδηγείται σε γενικότερα συμπεράσματα και κατηγοριοποιήσεις, χωρίς να προσπαθεί να προσαρμόσει το υλικό του σε προκατασκευασμένες λογικές κατηγορίες. Ο εμπειρικός χαρακτήρας του έργου πιστοποιείται κυρίως από τη χρήση στατιστικών δεδομένων για την περιγραφή και την τεκμηρίωση των συντακτικών φαινομένων, καθώς και από το ενδιαφέρον για ιδιαιτερότητες στη σύνταξη επιμέρους λογοτεχνικών ειδών ή συγγραφέων, κάτι που κατέστησε προγραμματική αρχή του και ο Gildersleeve τόσο στα άρθρα του για την αρχαιοελληνική σύνταξη, όσο και στο έργο του Syntax of Classical Greek.
• Σεβασμό στα εμπειρικά δεδομένα μαρτυρεί και η προσπάθεια να ταξινομηθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις όχι με βάση τη συντακτική λειτουργία τους και τις λογικές σχέσεις που δηλώνουν, αλλά με το εμπειρικά ελέγξιμο κριτήριο του τρόπου εισαγωγής τους. Μια τέτοια κατηγοριοποίηση έχει επιπλέον το πλεονέκτημα ότι επιτρέπει να γίνει φανερός ο συσχετισμός και η καταγωγή κάποιων προτάσεων, όπως στην περίπτωση των χρονικών προτάσεων που εισάγονται με αναφορικά εμπρόθετα, τις οποίες ο Goodwin πραγματεύεται μαζί με τις αναφορικές προτάσεις.
• Οι παραπάνω αρετές του έργου, σε συνδυασμό με τον ιδιαίτερα αναλυτικό και εξαντλητικό χαρακτήρα του στην περιγραφή των συντακτικών φαινομένων, το καθιστούν, παρά την παλαιότητά του, ένα χρήσιμο και έγκυρο έργο αναφοράς για όσους μελετούν την αρχαιοελληνική σύνταξη.

Παρουσίαση: Σ. Κ. Τσέλικας