1.ΕΚΔΟΣΗ

Το αρχικό πόνημα γνώρισε κατά τις μετέπειτα εκδόσεις του σειρά από βελτιώσεις από τους M. Colardeau, M. Courby, P. Mazon και L. Méridier. Αναθεωρήθηκε πλήρως το 1950 στη 16η έκδοσή του (A. Bailly, Dictionnaire grec-français, rédigé avecle concoursde Ε. Εgger - Édition revue par L. Séchan et P. Chantraine) από τους L. Séchan (συμπληρώσεις και προσθήκες νέων λημμάτων) και P. Chantraine (ετυμολογία), ώστε να ανταποκρίνεται στα τρέχοντα δεδομένα της λεξικογραφικής και γλωσσολογικής έρευνας (με σαφή την επιρροή από τη διαθέσιμη τότε έκδοση του LSJ, όπως ομολογούν οι αναθεωρητές). Η αναθεωρημένη αυτή μορφή του λεξικού, η οποία έκτοτε ανατυπώθηκε αρκετές φορές από τον εκδοτικό οίκο Hachette, συνιστά και το αντικείμενο της προκείμενης συνοπτικής παρουσίασης (26η έκδοση 1963). Μετά το 2000 το ίδιο λεξικό ανατυπώνεται με τον τίτλο Le Grand Bailly.

Η έκδοση έχει διαστάσεις σελίδας 25 εκ. Χ 23 εκ. και συνολικό αριθμό σελίδων 2.233 (Κυρίως λεξικό: 2.193 σσ., Eισαγωγή: 12 σσ., Πίνακες: 28 σσ.). Οι σελίδες του κυρίως τμήματος του λεξικού διαρθρώνονται σε τρεις στήλες με διπλή κεφαλίδα. Τα λήμματα σημειώνονται με έντονους χαρακτήρες, το ίδιο και η γενική των ονοματικών λέξεων και οι αραβικοί αριθμοί που διαρθρώνουν τις διαφορετικές σημασίες κάθε λέξης, ενώ σε πλάγια δίνονται δευτερεύοντα σχόλια και συντομογραφίες των έργων. Σε παρένθεση μετά το λήμμα τίθενται παρατηρήσεις σχετικά με τη μετρική μορφή της λέξης. Με διπλή κάθετη δηλώνεται το τέλος των εσωτερικών (σημασιολογικών) διακρίσεων κάθε λήμματος.

2.ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Αντικείμενο του λεξικού αποτελεί το σύνολο της αρχαιοελληνικής γλώσσας που τεκμηριώνεται γραπτά από τον 8ο αι. π.Χ. έως τον 7ο αι. μ.Χ. (συμπεριλαμβανομένων και των παπυρικών, παλαιογραφικών και επιγραφικών τεκμηρίων). Τα μυκηνολογικά πορίσματα βρίσκονται εκτός του αντικειμένου μελέτης του λεξικού και επομένως δεν σχολιάζονται (εφόσον η αναθεώρηση έγινε μόλις το 1950). Πρέπει να σημειωθεί η ασάφεια ως προς τη χρήση των μεταχριστιανικών μαρτυριών της ελληνικής (ο εκδότης δηλώνει ότι εκτός της Βίβλου συμπεριλαμβάνει τους Πατέρες της εκκλησίας· για την ελληνοϊουδαϊκή γραμματεία δεν γίνεται ρητή αναφορά).

3.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην εισαγωγή του ο επιμελητής αποφεύγει την κριτική της λεξικογραφικής παράδοσης και σχολιάζει μόνο λεξικά που αξιοποιήθηκαν όπως αυτά των Sophocles και Κουμανούδη. Επίσης, αναφέρονται μελέτες που χρησιμοποιήθηκαν για ειδικά θέματα: για την ονοματολογία M. Decharme, Mythologiede laGréceantique [Παρίσι 1879], για τα ανώμαλα ρήματα W. Veitch, Greekverbs irregularand defective, theirforms, meaningand quantity[Οξφόρδη 1879], για τη γλώσσα των επιγραφών και την ομαλοποίηση της ορθογραφίας των επιγραφών στην κλασική αττική Κ. Meisterhans, Grammatikder attischenInschriften [2η έκδ., Βερολίνο 1888], για τις γενικές αρχές της ετυμολογίας G. Curtius, Grundzüge der griechischen Etymologie [4η έκδ., Λιψία 1873]. Επιπλέον, εξηγεί ότι εικασίες της έρευνας αναφέρονται στον βαθμό που βοηθούν στη διαλεύκανση ζητημάτων χρήσης λέξεων, ετυμολογίας και σημασιολογίας. Η μέθοδος σύνταξης του λεξικού χαρακτηρίζεται «συνηθισμένη» όσον αφορά στη διάρθρωση των άρθρων (μορφολογία, προσωδία, σημασιολογία, καταγραφή ειδικών χρήσεων και τύπων, ετυμολογία). Η εισαγωγή των αναθεωρητών είναι εξαιρετικά λακωνική. Εδώ μνημονεύονται οι συντάκτες των διορθώσεων, συμπληρώσεων και προσθηκών, αναφέρονται ως πηγή για μεγάλο αριθμό από αυτές οι νεότερες εκδόσεις του LSJ και αποτιμάται η συμβολή των L. Bodin, G. Mathieu, V. Magnien, R. Flaceliere και J. Chailley σε ειδικά ζητήματα.

4.ΠΙΝΑΚΕΣ/ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Εκτός από τον πίνακα συντομογραφιών και συμβόλων του λεξικού, υπάρχει και κατάλογος συγγραφέων και έργων, με τις αντίστοιχες εκδόσεις που χρησιμοποιούνται, όπως και συλλογών επιγραφών και παπυρολογικών εκδόσεων. Στις σσ. 2195-2200 απαντούν πίνακες με το ελληνικό σύστημα μέτρησης, τα μέτρα και τα σταθμά, τα νομίσματα και το ημερολόγιο με έμφαση σε όσα χρησιμοποιούνταν στην Αττική.

5.ΜΑΚΡΟΔΟΜΗ

Τα λήμματα επιλέγονται με κριτήριο τη χρηστικότητά τους για τον μαθητή και τον σπουδαστή· ως εκ τούτου παραλείπονται σπάνιες λέξεις και γλώσσες, αλλά λημματογραφούνται κανονικά τα κύρια ονόματα και ορισμένοι υποθετικοί τύποι (π.χ. λ. *ἀλιταίνω), και φυσικά ανώμαλοι τύποι ή διττογραφίες που καταγράφονται σε παραπεμπτικά λήμματα. Τα ομόγραφα λήμματα συντάσσονται ξεχωριστά και διακρίνονται με αραβικούς αριθμούς (1 ἁλίζω 2 ἁλίζω). Στο λεξικό ακολουθείται αλφαβητική κατάταξη.

6.ΜΙΚΡΟΔΟΜΗ

Το λήμμα συνοδεύεται κανονικά από την κατάληξη της γενικής και το άρθρο στα ουσιαστικά, τις καταλήξεις των γενών στα επίθετα και τον ομαλό σχηματισμό των χρόνων στα ρήματα, καθώς και από τη σημείωση της ποσότητας αμφιλεγόμενων φωνηέντων. Οι ανώμαλοι, διαλεκτικοί και ποιητικοί τύποι μαζί με τις οικείες παραπομπές ανήκουν κανονικά στο τέλος του λεξικογραφικού άρθρου. Οι σημασίες ιεραρχούνται από τις βασικές/κυριολεκτικές προς τις δευτερεύουσες/μεταφορικές, ενώ διαφοροποιούνται συχνά και με βάση μορφολογικά και συνταγματικά κριτήρια· πληθώρα παρατηρήσεων για το επίπεδο ύφους, τις επιμέρους χρήσεις, το γραμματειακό είδος ή το γνωστικό πεδίο αποδίδουν με ακρίβεια λεπτές σημασιολογικές αποχρώσεις. Γίνεται προσπάθεια να δίνονται πρωτίστως ορισμοί και δευτερευόντως απλά ερμηνεύματα στα γαλλικά. Η τεκμηρίωση βασίζεται σε παραθέματα, τα οποία συνοδεύονται κανονικά από γαλλική μετάφραση. Εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες παρατίθενται, όταν τα λήμματα παρουσιάζουν διδακτικό/σχολικό ενδιαφέρον (ταυτίσεις αρχαίων τοπωνυμίων με σύγχρονα τοπωνύμια). Στο τέλος του άρθρου σημειώνεται η ριζική λέξη του λήμματος ή, προκειμένου για ριζικές λέξεις, η υποθετική της προέλευση.

7.ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

Το λεξικό του Bailly θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «κλασικό», εφόσον συμπληρώνει ένα σημαντικό κενό της γαλλόφωνης φιλολογικής και γλωσσολογικής έρευνας και επιπλέον αποτελεί το καλύτερο σχολικό λεξικό για την αρχαία ελληνική. Η τεκμηρίωση απευθείας από τις κειμενικές πηγές και η συστηματική προσπάθεια για εμβάθυνση στις σημασιολογικές αποχρώσεις και χρήσεις των λέξεων ανήκει αναμφίβολα στις μεγάλες αρετές του. Σημαντικότερο μειονέκτημα της αναθεωρημένης έκδοσης παραμένει η αξιοποίηση παρωχημένων εκδόσεων των αρχαίων κειμένων οι οποίες δημιουργούν μια σειρά από προβλήματα στον σύγχρονο μελετητή (απουσία λημμάτων, τύποι που μαρτυρούνται ελλιπώς ή λανθασμένα κλπ.). Αν πρέπει να το κατατάξουμε ανάμεσα στα μεγάλα αρχαιοελληνικά λεξικά της εποχής του, τότε η αντίστοιχη γαλλόφωνη λεξικογραφική παραγωγή αποδεικνύεται υποδεέστερη (και ως προς την επιρροή που άσκησε) σε σχέση με τα αγγλόφωνα και τα γερμανόφωνα αρχαιοελληνικά λεξικά.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Δ. ΣΚΟΥΡΕΛΛΟΣ