• 1) Αυτό που βρίσκεται στη μέση, το μεσαίο τμήμα:
  • Εις την αρχήν …· στο μέσον …· και τέλος … (Πένθ. θαν. 2).
• 2) (Πληθ.) τα μέσα =
  • α) το μέσο κάπ. πράγματος, η μέση:
    • Η έχιδνα έχει από τα μέσα και κάτω μορφήν κροκοδείλου (Φυσιολ. B 1²)·
  • β) η οσφύς, η μέση:
    • έλυσα από τα μέσα μου … τ’ άρματά μου (Λίβ. Sc. 1947).
• 3) Τρόπος που βοηθά στην επιτυχία σκοπού, μέσο:
  • δεν κατέχω τι μέσον να εύρω διά να διατάξω τα άνωθεν αντικείμενα (Μεταξά, Επιστ. 48· Φαλιέρ., Ιστ. 202).
• 4) Μεσολάβηση:
  • να φτειασθούν οι δουλειές τους με το μέσον ετέρων φίλων (Σουμμ., Ρεμπελ. 182).

• Εκφρ.
• 1) Εις μέσον (με αιτιατ.) =
• (α) μέσα, εντός:
  • (Καλλίμ. 264)·
• (β) (χρον.) μέσα σε διάστημα, σε προθεσμία:
  • (Ασσίζ. 39¹⁰).
• 2) Εις το μέσον ή μεσόν =
• (α) μπροστά σε ομήγυρη:
  • (Δωρ. Μον. XXIV)·
• (β) αναμεταξύ, ανάμεσα:
  • (Διγ. Άνδρ. 331²³), (Μαχ. 180⁶).
• 3) Εκ του μέσου = από ανάμεσα:
  • (Έκθ. χρον. 18²⁵).
• 4) Εν τῳ μέσῳ =
• (α) μεταξύ, ανάμεσα (σε κάπ. πρόσωπα):
  • (Διγ. Z 781)·
• (γ) εντωμεταξύ, στη διάρκεια (κάπ. γεγονότος):
  • (Λίβ. Sc. 3129)·
• (γ) (με το άρθρο στον πληθ. ουδ. ως ουσ.) τα γεγονότα που μεσολαβούν:
  • (Λίβ. (Lamb.) N 614).
• 5) Στο μέσο(ν) (τούτο) = εντωμεταξύ:
  • (Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [166]), (Κατζ. Ά 127).
  • Φρ.
  • 1) Εκβάλλω κάπ. εκ του μέσου ή εκ το μέσον, βλ. εκβάλλω 2β φρ.
  • 2) Φέρνω εις το μέσον = δημιουργώ:
    • (Καλλίμ. 824).
  • 3) Φεύγω από το μέσον = αποχωρώ, απομακρύνομαι:
    • (Διήγ. παιδ. 194).

[αρχ. ουσ. μέσον. Η λ. και ο τ. ‑ο και σήμ.]

• 1)
  • α) Στη μέση, στο κέντρο:
    • (Καλλίμ. 151), (Διγ. Ζ 3645)·
    • (χρον.):
      • μέσον του μεσονυκτίου (Πτωχολ. α 573)·
  • β) στη μέση, στα δύο:
    • διῃρέθη (ενν. το φαρίν) μέσον (Διγ. Gr. 3094).
• 2) Ανάμεσα, μεταξύ:
  • ορμασία μηδέν γίνεται μέσον χριστιανού και Σαρακηνού (Ασσίζ. 126²³· 11⁸).
• 3)
  • α) Μέσα, εντός:
    • πώς εις δρακόντων στόματα μέσον εισήλθες τόδε; (Καλλίμ. 588)·
    • ο Κάιν … άναψε μέσον του την κακίαν (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. 82^v)·
  • β) (χρον.) κατά τη διάρκεια:
    • ουδέν ήτον εις την χώραν μέσον εκείνων των τριών ημερών (Ασσίζ. 201²⁴)·
    • μέσον αυτού του καιρού αν έρτει κανείς ομπρός (Ασσίζ. 476¹⁰).
• 4) Μπροστά, ενώπιον κάπ.:
  • μέσον πάντων αναγνούς (ενν. τα γράμματα) ωτρύνθη σφόδρα (Βίος Αλ. 4592).
• 5) Διαμέσου:
  • το πέραμά σας να γενεί μέσον του Μεντοβόρου (Ψευδο-Γεωργηλ., Άλ. Κων/π. 968).

• Εκφρ.
• 1) Μέσον οπού + ρ. = ενώ:
  • (Διγ. Esc. 513).
• 2) Μέσον εις τούτο, μέσον τούτου = εντωμεταξύ:
  • (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. φ. 350^r), (Πένθ. θαν. 567).

[αρχ. επίρρ. μέσον. Ο τ. ‑ο και σήμ.]

• Το μέρος του προβάτου γύρω από τα νεφρά:
  • λιπαρόν προβατικόν από το μεσονέφριν (Προδρ. II 106).

[<επίθ. μέσος + ουσ. νεφρόν]

• Νησί που βρίσκεται στο μέσο (ποταμού, λίμνης, κλπ.):
  • (Καλλίμ. 1794).

[<επίθ. μέσος + ουσ. νησίον. Η λ. τον 11. αι. (Act. Lavr. 42⁴⁷)]

• 1)
  • α) Μεσάνυχτα, η ώρα του μεσονυκτίου:
    • εσήμανεν το μεσανυκτικόν (Μαχ. 386¹⁷)·
  • β) (επιρρ.) κατά τη διάρκεια του μεσονυκτίου, τα μεσάνυχτα:
    • (Κυπρ. ερωτ. 143²)·
    • το μεσανυκτικόν αναφάναν τα άρμενα (Μαχ. 676³¹).
• 2) (Εκκλ.) ακολουθία που ψάλλεται τα μεσάνυχτα:
  • (Ναθαναήλ Μπέρτου, Στιχοπλ. IV 1016).

[ουδ. του επιθ. μεσονυκτικός (Soph.) ως ουσ. Ο τ. ‑σα‑ στο Somav. Ο τ. μισονυχτικό από παρετυμ. επίδρ. του επιθ. μισός. Η λ. στο Meursius και σήμ. εκκλ.]

• α) Η ώρα του μεσονυκτίου:
  • η νύκτα επαράλαβεν, το μεσονύκτιον ήλθεν (Βυζ. Ιλιάδ. 1011)·
• β) (επιρρ.) κατά τη διάρκεια του μεσονυκτίου, τα μεσάνυχτα:
  • το μεσονύκτιον έρχομαι, κόρη, στο περιβόλιν (Αχιλλ. L 861). [αρχ. ουσ. μεσονύκτιον. Ο τ. μεσα‑ μτγν. Τ. μεσανύχτιν σήμ. ποντ. και ‑χτι λογοτ.]

• 1)
  • α) Μεσάνυχτα:
    • το μεσάνυχτο περνά, το φως τσ’ αυγής σιμώνει (Ερωτόκρ. Ά 524)·
  • β) (επιρρ.) κατά τη διάρκεια του μεσονυκτίου, τα μεσάνυχτα:
    • το μεσάνυκτον όλους να τους πατάξω (Χούμνου, Κοσμογ. 2437)·
    • τα μεσάνυκτα πάλε … (Διήγ. πανωφ. 57)·
    • ηθέλησε … μεσάνυχτα να πάγει (Ερωτόκρ. Γ́ 540).
• 2) (Εκκλ.) το μεσονυκτικόν (βλ. ά.):
  • ενάτην ουδέν ψάλλουσιν, … απόδειπνον ουδεποσώς μεσάνυκτον, ουδ’ όρθρον (Ναθαναήλ Μπέρτου, Στιχοπλ. I 288).

[μτγν. ουσ. μεσόνυκτον. Ο τ. μεσά‑ στο Βλάχ. (‑ο). Ο τ. μεσάνυχτο και σήμ. ιδιωμ., στον πληθ. κοιν.]