• I. Ενεργ.
  • 1)
    • α) Κάνω κ. γνωστό σε κάπ., φανερώνω:
      • (Ερωφ. Β́ 72)·
      • Μη θέλεις με το κλάημα σου να του ξεφανερώσεις τέτοιο μυστήριο φοβερό (Θυσ. 427)·
    • β) προδίδω:
      • Ταύτα … καταλεπτά 'μαθέν τα, διατ’ ήλθεν γείς αρνούμενος κι εξεφανέρωσέν τα (Αχέλ. 2361).
  • 2)
    • α) (Προκ. για ανώτερη ή φυσική δύναμη) αποκαλύπτω· «βγάζω στο φως»:
      • Θεός … τον δόλον … ξεφανερώνει τον (Ιστ. Βλαχ. 1070)·
      • εκίνα κι ο κυρ ήλιος … της νύχτας τες κουρφοκλεψιές να τες ξεφανερώνει (Ριμ. κόρ. 607)·
    • β) ξεσκεπάζω, αποκαλύπτω κάπ.:
      • Η Αρετούσα … ήπασκε να το χώνει, μα ο Έρωτας … τηνε ξεφανερώνει (Ερωτόκρ. Ά 2144).
  • 3) Εκθέτω κάπ.:
    • με ξεφανέρωσες … και μόνον εντροπιάσθηκα (Σαχλ. Á PM 303).
  • 4)
    • α) Εκμυστηρεύομαι, εξομολογούμαι:
      • να σου ξεφανερώσω πράμα μεγάλο σήμερο, το νου μου ν’ αλαφρώσω (Ερωφ. Ά 117· Ερωτόκρ. Ά 146)·
    • β) ομολογώ:
      • να μου ξεφανερώσου το σφάλμα τως (Ερωφ. Δ́ 208).
  • 5) Εκφράζω με λόγια μια σκέψη:
    • Εκείνο … δεν ημπορεί … η γλώσσα μου 'ς τόση χαρά να σου ξεφανερώσει (Θυσ. 988).
• II. (Μέσ.) φανερώνομαι, αποκαλύπτομαι:
  • (Ιμπ. 739)·
  • να μην ξεφανερώνουνται στον κόσμο οι μαριολιές μας (Φορτουν. Γ́ 256).

[<αόρ. του εκφανερώ (13. αι., LBG, ‑όω) ‑ώνω (βλ. ά.). Τ. ξηφανερώννω σήμ. κυπρ. Η λ. στο Βλάχ. και σήμ. ιδιωμ. (Πάγκ. Δ́ 479, Κόμης)]