Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Ἱστορίαι (1.134.1-1.139.1)

[1.134.1] Ἐντυγχάνοντες δ᾽ ἀλλήλοισι ἐν τῇσι ὁδοῖσι, τῷδε ἄν τις διαγνοίη εἰ ὅμοιοί εἰσι οἱ συντυγχάνοντες· ἀντὶ γὰρ τοῦ προσαγορεύειν ἀλλήλους φιλέουσι τοῖσι στόμασι, ἢν δὲ ᾖ οὕτερος ὑποδεέστερος ὀλίγῳ, τὰς παρειὰς φιλέονται, ἢν δὲ πολλῷ ᾖ οὕτερος ἀγεννέστερος, προσπίπτων προσκυνέει τὸν ἕτερον. [1.134.2] τιμῶσι δὲ ἐκ πάντων τοὺς ἄγχιστα ἑωυτῶν οἰκέοντας μετά γε ἑωυτούς, δεύτερα δὲ τοὺς δευτέρους, μετὰ δὲ κατὰ λόγον προβαίνοντες τιμῶσι· ἥκιστα δὲ τοὺς ἑωυτῶν ἑκαστάτω οἰκημένους ἐν τιμῇ ἄγονται, νομίζοντες ἑωυτοὺς εἶναι ἀνθρώπων μακρῷ τὰ πάντα ἀρίστους, τοὺς δὲ ἄλλους κατὰ λόγον [τῷ λεγομἐνῳ] τῆς ἀρετῆς ἀντέχεσθαι, τοὺς δὲ ἑκαστάτω οἰκέοντας ἀπὸ ἑωυτῶν κακίστους εἶναι. [1.134.3] ἐπὶ δὲ Μήδων ἀρχόντων καὶ ἦρχε τὰ ἔθνεα ἀλλήλων, συναπάντων μὲν Μῆδοι καὶ τῶν ἄγχιστα οἰκεόντων σφίσι, οὗτοι δὲ αὖ τῶν ὁμούρων, οἱ δὲ μάλα τῶν ἐχομένων. κατὰ τὸν αὐτὸν δὲ λόγον καὶ οἱ Πέρσαι τιμῶσι· προέβαινε γὰρ δὴ τὸ ἔθνος ἄρχον τε καὶ ἐπιτροπεῦον. ξεινικὰ δὲ νόμαια Πέρσαι προσίενται ἀνδρῶν μάλιστα. [1.135.1] καὶ γὰρ δὴ τὴν Μηδικὴν ἐσθῆτα νομίσαντες τῆς ἑωυτῶν εἶναι καλλίω φορέουσι καὶ ἐς τοὺς πολέμους τοὺς Αἰγυπτίους θώρηκας. καὶ εὐπαθείας τε παντοδαπὰς πυνθανόμενοι ἐπιτηδεύουσι καὶ δὴ καὶ ἀπ᾽ Ἑλλήνων μαθόντες παισὶ μίσγονται. γαμέουσι δὲ ἕκαστος αὐτῶν πολλὰς μὲν κουριδίας γυναῖκας, πολλῷ δ᾽ ἔτι πλεῦνας παλλακὰς κτῶνται. [1.136.1] ἀνδραγαθίη δὲ αὕτη ἀποδέδεκται, μετὰ τὸ μάχεσθαι εἶναι ἀγαθόν, ὃς ἂν πολλοὺς ἀποδέξῃ παῖδας· τῷ δὲ τοὺς πλείστους ἀποδεικνύντι δῶρα ἐκπέμπει βασιλεὺς ἀνὰ πᾶν ἔτος. τὸ πολλὸν δ᾽ ἡγέαται ἰσχυρὸν εἶναι. [1.136.2] παιδεύουσι δὲ τοὺς παῖδας ἀπὸ πενταέτεος ἀρξάμενοι μέχρι εἰκοσαέτεος τρία μοῦνα, ἱππεύειν καὶ τοξεύειν καὶ ἀληθίζεσθαι. πρὶν δὲ ἢ πενταέτης γένηται, οὐκ ἀπικνέεται ἐς ὄψιν τῷ πατρί, ἀλλὰ παρὰ τῇσι γυναιξὶ δίαιταν ἔχει· τοῦδε ‹δὲ› εἵνεκα τοῦτο οὕτω ποιέεται, ἵνα, ἢν ἀποθάνῃ τρεφόμενος, μηδεμίαν ἄσην τῷ πατρὶ προσβάλῃ. [1.137.1] αἰνέω μέν νυν τόνδε τὸν νόμον, αἰνέω δὲ καὶ τόνδε, τὸ μὴ μιῆς αἰτίης εἵνεκα μήτε αὐτὸν τὸν βασιλέα μηδένα φονεύειν, μήτε τινὰ τῶν ἄλλων Περσέων μηδένα τῶν ἑωυτοῦ οἰκετέων ἐπὶ μιῇ αἰτίῃ ἀνήκεστον πάθος ἔρδειν· ἀλλὰ λογισάμενος ἢν εὑρίσκῃ πλέω τε καὶ μέζω τὰ ἀδικήματα ἐόντα τῶν ὑποργημάτων, οὕτω τῷ θυμῷ χρᾶται. [1.137.2] ἀποκτεῖναι δὲ οὐδένα κω λέγουσι τὸν ἑωυτοῦ πατέρα οὐδὲ μητέρα, ἀλλὰ ὁκόσα ἤδη τοιαῦτα ἐγένετο, πᾶσαν ἀνάγκην φασὶ ἀναζητεόμενα ταῦτα ἀνευρεθῆναι ἤτοι ὑποβολιμαῖα ἐόντα ἢ μοιχίδια· οὐ γὰρ δή φασι οἰκὸς εἶναι τόν γε ἀληθέως τοκέα ὑπὸ τοῦ ἑωυτοῦ παιδὸς ἀποθνῄσκειν. [1.138.1] ἅσσα δέ σφι ποιέειν οὐκ ἔξεστι, ταῦτα οὐδὲ λέγειν ἔξεστι. αἴσχιστον δὲ αὐτοῖσι τὸ ψεύδεσθαι νενόμισται, δεύτερα δὲ τὸ ὀφείλειν χρέος, πολλῶν μὲν καὶ ἄλλων εἵνεκα, μάλιστα δὲ ἀναγκαίην φασὶ εἶναι τὸν ὀφείλοντα καί τι ψεῦδος λέγειν. ὃς ἂν δὲ τῶν ἀστῶν λέπρην ἢ λεύκην ἔχῃ, ἐς πόλιν οὗτος οὐ κατέρχεται οὐδὲ συμμίσγεται τοῖσι ἄλλοισι Πέρσῃσι. φασὶ δέ μιν ἐς τὸν ἥλιον ἁμαρτόντα τι ταῦτα ἔχειν. [1.138.2] ξεῖνον δὲ πάντα τὸν λαμβανόμενον ὑπὸ τούτων πολλοὶ ἐξελαύνουσι ἐκ τῆς χώρης, καὶ τὰς λευκὰς περιστερὰς τὴν αὐτὴν αἰτίην ἐπιφέροντες. ἐς ποταμὸν δὲ οὔτε ἐνουρέουσι οὔτε ἐμπτύουσι, οὐ χεῖρας ἐναπονίζονται οὐδὲ ἄλλον οὐδένα περιορῶσι, ἀλλὰ σέβονται ποταμοὺς μάλιστα. [1.139.1] καὶ τόδε ἄλλο σφι ὧδε συμπέπτωκε γίνεσθαι, τὸ Πέρσας μὲν αὐτοὺς λέληθε, ἡμέας μέντοι οὔ. τὰ οὐνόματά σφι ἐόντα ὅμοια τοῖσι σώμασι καὶ τῇ μεγαλοπρεπείῃ τελευτῶσι πάντα ἐς τὠυτὸ γράμμα, τὸ Δωριέες μὲν σὰν καλέουσι, Ἴωνες δὲ σίγμα. ἐς τοῦτο διζήμενος εὑρήσεις τελευτῶντα τῶν Περσέων τὰ οὐνόματα, οὐ τὰ μέν, τὰ δὲ οὔ, ἀλλὰ πάντα ὁμοίως.

[1.134.1] Όταν συναπαντιούνται στους δρόμους, έτσι μπορεί να διαπιστώσει κανείς αν αυτοί που ανταμώνονται είναι από την ίδια τάξη· αντί δηλαδή να χαιρετιστούν μόνο με λόγια, φιλιούνται στο στόμα· αν πάλι συμβεί ο ένας από τους δύο να είναι από κατώτερη τάξη, φιλιούνται στο μάγουλο, κι αν τύχει ο ένας τους να είναι πολύ πιο άσημος, πέφτει μπροστά και προσκυνά τον άλλο. [1.134.2] Τιμούν οι Πέρσες από όλους πιο πολύ —φυσικά μετά τον εαυτό τους— τους πιο γειτονικούς τους λαούς, ύστερα όσους κατοικούν λίγο μακρύτερα, και προχωρούν αναλογικά εξαρτώντας από την απόσταση την υπόληψή τους για τους άλλους. Δηλαδή δεν υπολήπτονται σχεδόν καθόλου όσους κατοικούν πολύ μακριά τους, πιστεύοντας ότι ανάμεσα στους ανθρώπους οι ίδιοι είναι οι καλύτεροι σ᾽ όλα και παντού, ενώ των άλλων η αρετή εξαρτάται από την αναλογία που είπαμε· ενώ γι᾽ αυτούς που κατοικούν πολύ μακριά τους πιστεύουν ότι είναι οι χειρότεροι. [1.134.3] Από τα χρόνια ακόμη που κυρίαρχοι ήταν οι Μήδοι, οι διάφοροι λαοί του βασιλείου εξουσίαζαν ο ένας τον άλλο: οι Μήδοι όλους, και ειδικότερα αυτούς που κατοικούσαν γύρω τους, κι οι τελευταίοι με τη σειρά τους τούς γείτονές τους. Με αυτό το αναλογικό σύστημα οι Πέρσες ρυθμίζουν την υπόληψή τους για τους άλλους ανθρώπους. Γιατί και με τους Μήδους ο κάθε λαός προοδευτικά εξουσίαζε και επετρόπευε τον γείτονά του.
[1.135.1] Οι Πέρσες είναι λαός που δέχεται ξένα έθιμα περισσότερο από κάθε άλλον: Φορούν λ.χ. τη μηδική στολή, επειδή βρήκαν πως είναι πιο όμορφη από τη δική τους, και στον πόλεμο πάλι τους αιγυπτιακούς θώρακες. Έμαθαν ακόμη να επιδίδονται σε κάθε είδους απόλαυση, και σμίγουν και με αγόρια, πράγμα που το έμαθαν από τους Έλληνες. Καθένας τους παντρεύεται πολλές νόμιμες γυναίκες και έχει στη διάθεσή του ακόμη περισσότερες παλλακίδες.
[1.136.1] Απόδειξη ανδρισμού, ύστερα από το να είναι κανείς γενναίος στον πόλεμο, θεωρείται το εξής: αν κανείς έχει να επιδείξει πολλά παιδιά. Και σ᾽ αυτόν που έχει να δείξει τα πιο πολλά παιδιά, κάθε χρόνο ο βασιλιάς τού στέλνει δώρα. Γιατί οι Πέρσες πιστεύουν ότι στην ποσότητα βρίσκεται η δύναμη. [1.136.2] Μαθαίνουν στα παιδιά τους —αρχίζοντας από τα πέντε χρόνια ώς τα είκοσι— τρία πράγματα μόνο: να καβαλικεύουν άλογα, να ρίχνουν το δοξάρι και να λένε την αλήθεια. Πριν γίνει το παιδί πέντε χρονώ, δεν το βλέπει ο πατέρας του, αλλά ζει μαζί με τις γυναίκες. Κι αυτό γίνεται για τον εξής λόγο: στην περίπτωση που το παιδί πεθάνει στα πρώτα χρόνια της ανατροφής του, να μη δώσει καμιά λύπη στον πατέρα του.
[1.137.1] Επικροτώ αυτή τη συνήθεια, και εξίσου επικροτώ και την παρακάτω: που δεν επιτρέπεται για μια και μόνη αιτία ούτε ο βασιλιάς ο ίδιος να σκοτώσει κάποιον, ούτε και κανείς άλλος από τους Πέρσες για μια και μόνη αιτία να κάνει σε οποιονδήποτε από τους ανθρώπους του σπιτιού του κακό αγιάτρευτο. Αλλά, αφού πρώτα σκεφτεί, αν βρει πως τα αδικήματα είναι περισσότερα από τις καλές υπηρεσίες, τότε μόνον αφήνει το θυμό του να ξεσπάσει . [1.137.2] Λένε ότι ώς τώρα κανείς ποτέ δε σκότωσε τον πατέρα του ή τη μητέρα του, αλλά όσα ανάλογα περιστατικά έχουν ώς τώρα συμβεί, λένε οι Πέρσες, πως ύστερα από έλεγχο θα βρεθεί να είναι έργο παιδιών που ήσαν έκθετα ή κλεψίγαμα. Γιατί είναι, λεν, αφύσικο ο γονιός να σκοτώνεται από το χέρι του παιδιού που γέννησε.
[1.138.1] Ό,τι δεν επιτρέπεται να γίνεται, δεν επιτρέπεται και να λέγεται. Για μεγαλύτερη ντροπή έχουν το ψέμα, δεύτερο στη σειρά το να χρωστά κανείς δανεικά, και για άλλους πολλούς λόγους, προπαντός όμως γιατί βρίσκεται, λένε, στην ανάγκη ο οφειλέτης να πει και κάποιο ψέμα. Όποιος πολίτης συμβεί να είναι άρρωστος από λέπρα ή από λεύκη, αυτός δεν κατεβαίνει στην πόλη ούτε και έρχεται σε επαφή με τους άλλους Πέρσες. Λένε πως επειδή αμάρτησε κάποιος στον ήλιο, γι᾽ αυτό έχει την αρρώστια αυτή. [1.138.2] Αν ένας ξένος βρεθεί να είναι άρρωστος από την αρρώστια αυτή, πολλοί τον διώχνουν από τον τόπο τους, και μαζί αφανίζουν και τα άσπρα περιστέρια με την ίδια δικαιολογία. Δεν κατουρούν στα ποτάμια, ούτε πλένουν εκεί τα χέρια τους, ούτε και το επιτρέπουν σε κανέναν άλλο, αλλά τους ποταμούς τούς σέβονται ιδιαίτερα.
[1.139.1] Νά και ένα άλλο χαρακτηριστικό που παρουσιάζεται σ᾽ αυτούς· οι ίδιοι οι Πέρσες δεν το προσέχουν, εμάς όμως μας ξαφνιάζει: τα ονόματά τους, που ανταποκρίνονται στις σωματικές τους αρετές ή στην ευγενική καταγωγή τους, τελειώνουν όλα στο ίδιο γράμμα, που οι Δωριείς το λένε σαν, οι Ίωνες πάλι σίγμα. Αν τα εξετάσεις, σε τούτο το γράμμα θα βρεις να τελειώνουν τα περσικά ονόματα, όχι άλλα ναι και άλλα όχι, αλλά ανεξαιρέτως όλα.