Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Ἱστορίαι (3.1.1-3.9.4)

ΒΙΒΛΙΟ Γ: ΘΑΛΕΙΑ


[3.1.1] Ἐπὶ τοῦτον δὴ τὸν Ἄμασιν Καμβύσης ὁ Κύρου ἐστρατεύετο, ἄγων ἄλλους τε τῶν ἦρχε καὶ Ἑλλήνων Ἴωνάς τε καὶ Αἰολέας, δι᾽ αἰτίην τοιήνδε· πέμψας Καμβύσης ἐς Αἴγυπτον κήρυκα αἴτεε Ἄμασιν θυγατέρα, αἴτεε δὲ ἐκ συμβουλῆς ἀνδρὸς Αἰγυπτίου, ὃς μεμφόμενος Ἀμάσι ἔπρηξε ταῦτα ὅτι μιν ἐξ ἁπάντων τῶν ἐν Αἰγύπτῳ ἰητρῶν ἀποσπάσας ἀπὸ γυναικός τε καὶ τέκνων ἔκδοτον ἐποίησε ἐς Πέρσας, ὅτε Κῦρος πέμψας παρὰ Ἄμασιν αἴτεε ἰητρὸν ὀφθαλμῶν, ὃς εἴη ἄριστος τῶν ἐν Αἰγύπτῳ. [3.1.2] ταῦτα δὴ ἐπιμεμφόμενος ὁ Αἰγύπτιος ἐνῆγε τῇ συμβουλίῃ κελεύων αἰτέειν τὸν Καμβύσεα Ἄμασιν θυγατέρα, ἵνα ἢ δοὺς ἀνιῷτο ἢ μὴ δοὺς Καμβύσῃ ἀπέχθοιτο. ὁ δὲ Ἄμασις τῇ δυνάμι τῶν Περσέων ἀχθόμενος καὶ ἀρρωδέων οὐκ εἶχε οὔτε δοῦναι οὔτε ἀρνήσασθαι· εὖ γὰρ ἠπίστατο ὅτι οὐκ ὡς γυναῖκά μιν ἔμελλε Καμβύσης ἕξειν ἀλλ᾽ ὡς παλλακήν. [3.1.3] ταῦτα δὴ ἐκλογιζόμενος ἐποίησε τάδε· ἦν Ἀπρίεω τοῦ προτέρου βασιλέος θυγάτηρ κάρτα μεγάλη τε καὶ εὐειδής, μούνη τοῦ οἴκου λελειμμένη, οὔνομα δέ οἱ ἦν Νίτητις. ταύτην δὴ τὴν παῖδα ὁ Ἄμασις κοσμήσας ἐσθῆτί τε καὶ χρυσῷ ἀποπέμπει ἐς Πέρσας ὡς ἑωυτοῦ θυγατέρα. [3.1.4] μετὰ δὲ χρόνον ὥς μιν ἠσπάζετο ‹Καμβύσης› πατρόθεν ὀνομάζων, λέγει πρὸς αὐτὸν ἡ παῖς· Ὦ βασιλεῦ, διαβεβλημένος ὑπὸ Ἀμάσιος οὐ μανθάνεις, ὃς ἐμὲ σοὶ κόσμῳ ἀσκήσας ἀπέπεμψε, ὡς ἑωυτοῦ θυγατέρα διδούς, ἐοῦσαν τῇ ἀληθείῃ Ἀπρίεω, τὸν ἐκεῖνος ἐόντα ἑωυτοῦ δεσπότεα μετ᾽ Αἰγυπτίων ἐπαναστὰς ἐφόνευσε. [3.1.5] τοῦτο δὴ τὸ ἔπος καὶ αὕτη ἡ αἰτίη ἐγγενομένη ἤγαγε Καμβύσεα τὸν Κύρου μεγάλως θυμωθέντα ἐπ᾽ Αἴγυπτον. οὕτω μέν νυν λέγουσι Πέρσαι. [3.2.1] Αἰγύπτιοι δὲ οἰκηιεῦνται Καμβύσεα, φάμενοί μιν ἐκ ταύτης δὴ τῆς Ἀπρίεω θυγατρὸς γενέσθαι· Κῦρον γὰρ εἶναι τὸν πέμψαντα παρὰ Ἄμασιν ἐπὶ τὴν θυγατέρα, ἀλλ᾽ οὐ Καμβύσεα. [3.2.2] λέγοντες δὲ ταῦτα οὐκ ὀρθῶς λέγουσι. οὐ μὲν οὐδὲ λέληθε αὐτοὺς (εἰ γάρ τινες καὶ ἄλλοι, τὰ Περσέων νόμιμα ἐπιστέαται καὶ Αἰγύπτιοι) ὅτι πρῶτα μὲν νόθον οὔ σφι νόμος ἐστὶ βασιλεῦσαι γνησίου παρεόντος, αὖτις δὲ ὅτι Κασσανδάνης τῆς Φαρνάσπεω θυγατρὸς ἦν παῖς Καμβύσης, ἀνδρὸς Ἀχαιμενίδεω, ἀλλ᾽ οὐκ ἐκ τῆς Αἰγυπτίης. ἀλλὰ παρατρέπουσι τὸν λόγον προσποιεύμενοι τῇ Κύρου οἰκίῃ συγγενέες εἶναι. [3.3.1] καὶ ταῦτα μὲν ὧδε ἔχει. λέγεται δὲ καὶ ὅδε λόγος, ἐμοὶ μὲν οὐ πιθανός, ὡς τῶν Περσίδων γυναικῶν ἐσελθοῦσά τις παρὰ τὰς Κύρου γυναῖκας, ὡς εἶδε τῇ Κασσανδάνῃ παρεστεῶτα τέκνα εὐειδέα τε καὶ μεγάλα, πολλῷ ἐχρᾶτο τῷ ἐπαίνῳ ὑπερθωμάζουσα, ἡ δὲ Κασσανδάνη, ἐοῦσα τοῦ Κύρου γυνή, εἶπε τάδε· [3.3.2] Τοιῶνδε μέντοι ἐμὲ παίδων μητέρα ἐοῦσαν Κῦρος ἐν ἀτιμίῃ ἔχει, τὴν δὲ ἀπ᾽ Αἰγύπτου ἐπίκτητον ἐν τιμῇ τίθεται. τὴν μὲν ἀχθομένην τῇ Νιτήτι εἰπεῖν ταῦτα, τῶν δέ οἱ παίδων τὸν πρεσβύτερον εἰπεῖν Καμβύσεα· [3.3.3] Τοιγάρ τοι, ὦ μῆτερ, ἐπεὰν ἐγὼ γένωμαι ἀνήρ, Αἰγύπτου τὰ μὲν ἄνω κάτω θήσω, τὰ δὲ κάτω ἄνω. ταῦτα εἰπεῖν αὐτὸν ἔτεα ὡς δέκα κου γεγονότα, καὶ τὰς γυναῖκας ἐν θώματι γενέσθαι· τὸν δὲ διαμνημονεύοντα οὕτω δή, ἐπείτε ἀνδρώθη καὶ ἔσχε τὴν βασιληίην, ποιήσασθαι τὴν ἐπ᾽ Αἴγυπτον στρατηίην. [3.4.1] συνήνεικε δὲ καὶ ἄλλο τι τοιόνδε πρῆγμα γενέσθαι ἐς τὴν ἐπιστράτευσιν ταύτην· ἦν τῶν ἐπικούρων τῶν Ἀμάσιος ἀνὴρ γένος μὲν Ἁλικαρνησσεύς, οὔνομα δέ οἱ ἦν Φάνης, καὶ γνώμην ἱκανὸς καὶ τὰ πολέμια ἄλκιμος. [3.4.2] οὗτος ὁ Φάνης μεμφόμενός κού τι Ἀμάσι ἐκδιδρήσκει πλοίῳ ἐξ Αἰγύπτου, βουλόμενος Καμβύσῃ ἐλθεῖν ἐς λόγους. οἷα δὲ ἐόντα αὐτὸν ἐν τοῖσι ἐπικούροισι λόγου οὐ σμικροῦ ἐπιστάμενόν τε τὰ περὶ Αἴγυπτον ἀτρεκέστατα, μεταδιώκει ὁ Ἄμασις σπουδὴν ποιεύμενος ἑλεῖν, μεταδιώκει δὲ τῶν εὐνούχων τὸν πιστότατον ἀποστείλας τριήρεϊ κατ᾽ αὐτόν, ὃς αἱρέει μιν ἐν Λυκίῃ, ἑλὼν δὲ οὐκ ἀνήγαγε ἐς Αἴγυπτον· σοφίῃ γάρ μιν περιῆλθε ὁ Φάνης. [3.4.3] καταμεθύσας γὰρ τοὺς φυλάκους ἀπαλλάσσετο ἐς Πέρσας. ὁρμημένῳ δὲ στρατεύεσθαι Καμβύσῃ ἐπ᾽ Αἴγυπτον καὶ ἀπορέοντι τὴν ἔλασιν, ὅκως τὴν ἄνυδρον διεκπερᾷ, ἐπελθὼν φράζει μὲν καὶ τἆλλα τὰ Ἀμάσιος πρήγματα, ἐξηγέεται δὲ καὶ τὴν ἔλασιν, ὧδε παραινέων, πέμψαντα παρὰ τὸν Ἀραβίων βασιλέα δέεσθαι τὴν διέξοδόν οἱ ἀσφαλέα παρασχεῖν. [3.5.1] μούνῃ δὲ ταύτῃ εἰσὶ φανεραὶ ἐσβολαὶ ἐς Αἴγυπτον· ἀπὸ γὰρ Φοινίκης μέχρις οὔρων τῶν Καδύτιος πόλιός [ἥ] ἐστι Συρίων τῶν Παλαιστίνων καλεομένων· [3.5.2] ἀπὸ δὲ Καδύτιος πόλιος ἐούσης, ὡς ἐμοὶ δοκέει, Σαρδίων οὐ πολλῷ ἐλάσσονος, ἀπὸ ταύτης τὰ ἐμπόρια τὰ ἐπὶ θαλάσσης μέχρι Ἰηνύσου πόλιός ἐστι τοῦ Ἀραβίου, ἀπὸ δὲ Ἰηνύσου αὖτις Συρίων μέχρι Σερβωνίδος λίμνης, παρ᾽ ἣν δὴ τὸ Κάσιον ὄρος τείνει ἐς θάλασσαν· [3.5.3] ἀπὸ δὲ Σερβωνίδος λίμνης, ἐν τῇ δὴ λόγος τὸν Τυφῶ κεκρύφθαι, ἀπὸ ταύτης ἤδη Αἴγυπτος. τὸ δὴ μεταξὺ Ἰηνύσου πόλιος καὶ Κασίου τε ὄρεος καὶ τῆς Σερβωνίδος λίμνης, ἐὸν τοῦτο οὐκ ὀλίγον χωρίον ἀλλὰ ὅσον τε ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας ὁδοῦ, ἄνυδρόν ἐστι δεινῶς. [3.6.1] τὸ δὲ ὀλίγοι τῶν ἐς Αἴγυπτον ναυτιλλομένων ἐννενώκασι, τοῦτο ἔρχομαι φράσων. ἐς Αἴγυπτον ἐκ τῆς Ἑλλάδος πάσης καὶ πρὸς ἐκ Φοινίκης κέραμος ἐσάγεται πλήρης οἴνου δι᾽ ἔτεος ἑκάστου, καὶ ἓν κεράμιον οἰνηρὸν ἀριθμῷ κεινὸν οὐκ ἔστι ὡς λόγῳ εἰπεῖν ἰδέσθαι. [3.6.2] κοῦ δῆτα, εἴποι τις ἄν, ταῦτα ἀναισιμοῦται; ἐγὼ καὶ τοῦτο φράσω. δεῖ τὸν μὲν δήμαρχον ἕκαστον ἐκ τῆς ἑωυτοῦ πόλιος συλλέξαντα πάντα τὸν κέραμον ἄγειν ἐς Μέμφιν, τοὺς δὲ ἐκ Μέμφιος ἐς ταῦτα δὴ τὰ ἄνυδρα τῆς Συρίης κομίζειν πλήσαντας ὕδατος. οὕτω ὁ ἐπιφοιτέων κέραμος καὶ ἐξαιρεόμενος ἐν Αἰγύπτῳ ἐπὶ τὸν παλαιὸν κομίζεται ἐς Συρίην. [3.7.1] οὕτω μέν νυν Πέρσαι εἰσὶ οἱ τὴν ἐσβολὴν ταύτην παρασκευάσαντες ἐς Αἴγυπτον, κατὰ δὴ τὰ εἰρημένα σάξαντες ὕδατι, ἐπείτε τάχιστα παρέλαβον Αἴγυπτον. [3.7.2] τότε δὲ οὐκ ἐόντος κω ὕδατος ἑτοίμου, Καμβύσης πυθόμενος τοῦ Ἁλικαρνησσέος ξείνου, πέμψας παρὰ τὸν Ἀράβιον ἀγγέλους καὶ δεηθεὶς τῆς ἀσφαλείης ἔτυχε, πίστις δούς τε καὶ δεξάμενος παρ᾽ αὐτοῦ. [3.8.1] σέβονται δὲ Ἀράβιοι πίστις ἀνθρώπων ὅμοια τοῖσι μάλιστα. ποιεῦνται δὲ αὐτὰς τρόπῳ τοιῷδε· τῶν βουλομένων τὰ πιστὰ ποιέεσθαι ἄλλος ἀνὴρ ἀμφοτέρων αὐτῶν ἐν μέσῳ ἑστεὼς λίθῳ ὀξέϊ τὸ ἔσω τῶν χειρῶν παρὰ τοὺς δακτύλους τοὺς μεγάλους ἐπιτάμνει τῶν ποιευμένων τὰς πίστις, καὶ ἔπειτα λαβὼν ἐκ τοῦ ἱματίου ἑκατέρου κροκύδα ἀλείφει τῷ αἵματι ἐν μέσῳ κειμένους λίθους ἑπτά, τοῦτο δὲ ποιέων ἐπικαλέει τε τὸν Διόνυσον καὶ τὴν Οὐρανίην. [3.8.2] ἐπιτελέσαντος δὲ τούτου ταῦτα ὁ τὰς πίστις ποιησάμενος τοῖσι φίλοισι παρεγγυᾷ τὸν ξεῖνον ἢ καὶ τὸν ἀστόν, ἢν πρὸς ἀστὸν ποιῆται, οἱ δὲ φίλοι καὶ αὐτοὶ τὰς πίστις δικαιεῦσι σέβεσθαι. [3.8.3] Διόνυσον δὲ θεῶν μοῦνον καὶ τὴν Οὐρανίην ἡγέονται εἶναι, καὶ τῶν τριχῶν τὴν κουρὴν κείρεσθαί φασι κατά περ αὐτὸν τὸν Διόνυσον κεκάρθαι· κείρονται δὲ περιτρόχαλα, ὑποξυρῶντες τοὺς κροτάφους. ὀνομάζουσι δὲ τὸν μὲν Διόνυσον Ὀροτάλτ, τὴν δὲ Οὐρανίην Ἀλιλάτ. [3.9.1] ἐπεὶ ὦν τὴν πίστιν τοῖσι ἀγγέλοισι τοῖσι παρὰ Καμβύσεω ἀπιγμένοισι ἐποιήσατο ὁ Ἀράβιος, ἐμηχανᾶτο τοιάδε· ἀσκοὺς καμήλων πλήσας ὕδατος ἐπέσαξε ἐπὶ τὰς ζωὰς τῶν καμήλων πάσας, τοῦτο δὲ ποιήσας ἤλασε ἐς τὴν ἄνυδρον καὶ ὑπέμενε ἐνθαῦτα τὸν Καμβύσεω στρατόν. [3.9.2] οὗτος μὲν ὁ πιθανώτερος τῶν λόγων εἴρηται, δεῖ δὲ καὶ τὸν ἧσσον πιθανόν, ἐπεί γε δὴ λέγεται, ῥηθῆναι. ποταμός ἐστι μέγας ἐν τῇ Ἀραβίῃ τῷ οὔνομα Κόρυς, ἐκδιδοῖ δὲ οὗτος ἐς τὴν Ἐρυθρὴν καλεομένην θάλασσαν. [3.9.3] ἀπὸ τούτου δὴ ὦν τοῦ ποταμοῦ λέγεται τὸν βασιλέα τῶν Ἀραβίων, ῥαψάμενον ὠμοβοέων καὶ ἄλλων δερμάτων ὀχετὸν μήκεϊ ἐξικνεύμενον ἐς τὴν ἄνυδρον, ἀγαγεῖν διὰ δὴ τούτου τὸ ὕδωρ, ἐν δὲ τῇ ἀνύδρῳ μεγάλας δεξαμενὰς ὀρύξασθαι, ἵνα δεκομεναι τὸ ὕδωρ σῴζωσι. [3.9.4] ὁδὸς δ᾽ ἐστὶ δυώδεκα ἡμερέων ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ ἐς ταύτην τὴν ἄνυδρον. ἀγαγεῖν δέ μιν δι᾽ ὀχετῶν τριῶν ἐς τριξὰ χωρία.

ΒΙΒΛΙΟ Γ: ΘΑΛΕΙΑ


[3.1.1] Ενάντια λοιπόν σ᾽ αυτόν τον Άμαση έκανε εκστρατεία ο Καμβύσης, ο γιος του Κύρου, επικεφαλής όσων εξουσίαζε, και μαζί των Ελλήνων, δηλαδή Ιώνων και Αιολέων: όσο για την αιτία, ήταν η εξής: ο Καμβύσης έστειλε κήρυκα στην Αίγυπτο και ζήτησε την κόρη του Άμαση, και τη ζήτησε ακούγοντας τη συμβουλή κάποιου Αιγυπτίου που έκανε ό,τι έκανε επειδή είχε παράπονα με τον Άμαση, ότι απ᾽ όλους τους γιατρούς της Αιγύπτου ο Άμασις αυτόν βρήκε να χωρίσει από τη γυναίκα του και τα παιδιά του και να τον παραδώσει στους Πέρσες, όταν ο Καμβύσης είχε στείλει άνθρωπο στον Άμαση και του ζητούσε οφθαλμίατρο, τον καλύτερο που υπήρχε στην Αίγυπτο. [3.1.2] Έχοντας λοιπόν αυτό το παράπονο ο Αιγύπτιος έδωσε τη συμβουλή στον Καμβύση και τον παρακίνησε να ζητήσει από τον Άμαση την κόρη του, ώστε ο Άμασις είτε να τη δώσει και να λυπηθεί είτε να μην τη δώσει και να κάνει εχθρό τον Καμβύση. Ο Άμασις ωστόσο ανησυχούσε και φοβόταν τη δύναμη των Περσών, και τρόπο δεν είχε ούτε να δώσει την κόρη του ούτε να αρνηθεί· γιατί το ήξερε πολύ καλά ότι ο Καμβύσης την κόρη του δεν την ήθελε για σύζυγο αλλά για παλλακίδα. [3.1.3] Κάθισε λοιπόν και τα σκέφτηκε όλα αυτά και έκανε το εξής: υπήρχε μια κόρη του προηγούμενου βασιλιά, του Απρίη, πολύ ψηλή και όμορφη, η μόνη που είχε απομείνει από την οικογένεια, Νίτητις τ᾽ όνομά της. Πιάνει λοιπόν και στολίζει αυτή την κοπέλα ο Άμασις με φορέματα και χρυσαφικά και τη στέλνει στους Πέρσες, δήθεν ότι είναι η κόρη του. [3.1.4] Σε λίγο όμως, καθώς ο Καμβύσης τη χαιρετούσε με τ᾽ όνομα του πατέρα της, του λέει η κοπέλα: «Βασιλιά μου, ο Άμασις σε κορόιδεψε και δεν το έχεις καταλάβει· με στόλισε και μ᾽ έστειλε σ᾽ εσένα, δήθεν ότι σου δίνει την κόρη του, ενώ η αλήθεια είναι ότι είμαι κόρη του Απρίη, που ήταν κύριός του, κι αυτός επαναστάτησε μαζί με τους Αιγυπτίους και τον σκότωσε». [3.1.5] Αυτά τα λόγια και αυτή η αιτία μπήκαν στη μέση και έστρεψαν τον Καμβύση, τον γιο του Κύρου, άγρια θυμωμένον ενάντια στην Αίγυπτο. Αυτά ωστόσο τα λένε οι Πέρσες.
[3.2.1] Όσο για τους Αιγυπτίους, αυτοί διεκδικούν τον Καμβύση για δικό τους, υποστηρίζοντας ότι τον γέννησε αυτή ακριβώς η κόρη του Απρίη, γιατί ο Κύρος είναι εκείνος που έστειλε και ζήτησε την κόρη του Άμαση, και όχι ο Καμβύσης. [3.2.2] Αλλά αυτά που λένε δεν είναι σωστά. Δεν αγνοούν καθόλου (γιατί αν κάποιοι ξέρουν πολύ καλά τη νομοθεσία των Περσών, αυτοί είναι οι Αιγύπτιοι) ότι πρώτα πρώτα ο νόμος δεν τους επιτρέπει να γίνει βασιλιάς νόθος απόγονος όταν υπάρχει νόμιμος, και ύστερα ότι ο Καμβύσης ήταν γιος της Κασσανδάνης, κόρης του Φαρνάσπη, του γένους των Αχαιμενιδών, και όχι της Αιγύπτιας. Αλλά διαστρέφουν την ιστορία και καμώνονται ότι έχουν συγγένεια με τον οίκο του Κύρου. Έτσι είναι τα πράγματα.
[3.3.1] Αφηγούνται και μια άλλη ιστορία, που εμένα πάντως δεν μου φαίνεται πιθανή, ότι κάποια Περσίδα πήγε να επισκεφτεί τις γυναίκες του Κύρου, και όταν είδε γύρω στην Κασσανδάνη παιδιά τόσο όμορφα και υψηλόσωμα, δεν χόρταινε να τα θαυμάζει και να τα παινεύει, οπότε είπε η Κασσανδάνη, που ήταν γυναίκα του Κύρου: [3.3.2] «Και όμως, εμένα, που είμαι μητέρα τέτοιων παιδιών, ο Κύρος με περιφρονεί, ενώ την ξενοφερμένη από την Αίγυπτο την έχει περί πολλού». Η Κασσανδάνη τα είπε βέβαια αυτά από τη στεναχώρια της για τη Νίτητη· αλλά ο μεγαλύτερος από τους γιους της, ο Καμβύσης, είπε: [3.3.3] «Γι᾽ αυτό κι εγώ, μητέρα, όταν θα μεγαλώσω, θα κάνω την Αίγυπτο άνω–κάτω». Όταν είπε αυτά τα λόγια ο Καμβύσης, ήταν κάπου δέκα χρονών, και οι γυναίκες έμειναν έκθαμβες· αυτός όμως τα κράτησε στη μνήμη του, και όταν ανδρώθηκε και πήρε τη βασιλεία, έκανε την εκστρατεία εναντίον της Αιγύπτου.
[3.4.1] Στην εκστρατεία αυτή ωστόσο συνέβαλε και κάτι άλλο που συνέβη, κάπως έτσι: ανάμεσα στους μισθοφόρους του Άμαση ήταν και κάποιος από την Αλικαρνασσό, Φάνης τ᾽ όνομά του, γερό μυαλό και γενναίος στον πόλεμο. [3.4.2] Αυτός ο Φάνης είχε κάποιοι παράπονο με τον Άμαση και γι᾽ αυτό το σκάει μ᾽ ένα πλοίο από την Αίγυπτο για να πάει στον Καμβύση να τα μιλήσει μαζί του. Και επειδή ανάμεσα στους συμμάχους δεν ήταν διόλου παρακατιανός και γνώριζε με μεγάλη ακρίβεια τα σχετικά με την Αίγυπτο, τον στρώνει μάνι μάνι στο κυνήγι ο Άμασις για να τον πιάσει, και τον στρώνει στο κυνήγι στέλνοντας ξοπίσω του με μια τριήρη τον πιο πιστό από τους ευνούχους του, ο οποίος τον έπιασε βέβαια στη Λυκία, αλλά μόλο που τον έπιασε, πίσω στην Αίγυπτο δεν τον πήγε — γιατί ο Φάνης τού την έφερε με πονηριά: [3.4.3] μέθυσε τους φρουρούς και το έσκασε για την Περσία. Απάνω λοιπόν όπου ο Καμβύσης ετοιμαζόταν για την εκστρατεία στην Αίγυπτο και αναρωτιόταν για την πορεία του, πώς να διασχίσει την άνυδρη περιοχή, καταφτάνει ο Φάνης και όχι μόνο του περιγράφει την όλη κατάσταση του Άμαση, αλλά και του υποδείχνει την πορεία συμβουλεύοντάς τον να κάνει το εξής, να στείλει μήνυμα στον βασιλιά των Αράβων και να του ζητήσει να του παραχωρήσει ασφαλή δίοδο.
[3.5.1] Η μόνη ανοιχτή πρόσβαση για την Αίγυπτο είναι από εκεί, γιατί από τη Φοινίκη ώς τα σύνορα της πόλης Κάδυτης ο τόπος ανήκει στους λεγόμενους Σύριους της Παλαιστίνης· [3.5.2] από την πόλη Κάδυτη όμως, που κατά τη γνώμη μου δεν είναι πολύ μικρότερη από τις Σάρδεις, απ᾽ αυτήν λοιπόν ώς την πόλη Ιήνυσο, τα θαλασσινά λιμάνια είναι του Άραβα, ενώ από την Ιήνυσο είναι και πάλι των Συρίων, ώς τη λίμνη Σερβωνίδα, όπου δίπλα της το βουνό Κάσιο κατεβαίνει ώς τη θάλασσα· [3.5.3] και από τη Σερβωνίδα και πέρα, όπου λέγεται ότι έχει κρυφτεί ο Τυφών, είναι πλέον Αίγυπτος. Η περιοχή λοιπόν ανάμεσα στην πόλη Ιήνυσο, στο Κάσιο όρος και στη λίμνη Σερβωνίδα, περιοχή που δεν είναι διόλου μικρή αλλά χρειάζεται τριών ημερών πορεία, είναι φοβερά άνυδρη.
[3.6.1] Θέλω ωστόσο τώρα να μιλήσω για κάτι που ελάχιστοι απ᾽ όσους ταξιδεύουν στην Αίγυπτο το έχουν αντιληφθεί. Κάθε χρόνο εισάγονται από την Ελλάδα αλλά και από τη Φοινίκη στην Αίγυπτο πήλινα δοχεία κρασί, και μολοντούτο, απ᾽ όλα αυτά τα πήλινα δοχεία του κρασιού δεν είναι δυνατόν να δει κανείς ούτε ένα άδειο, που λέει ο λόγος. [3.6.2] Τί γίνονται λοιπόν αυτά τα δοχεία; θα ρωτήσει κανείς. Θα απαντήσω και σε αυτό. Ο κάθε δήμαρχος οφείλει να μαζέψει όλα τα πήλινα δοχεία από την πόλη του και να τα πάει στη Μέμφιδα, όπου στη Μέμφιδα τα γεμίζουν νερό και τα κουβαλούν σ᾽ αυτή την άνυδρη περιοχή της Συρίας. Έτσι τα πήλινα δοχεία που φτάνουν κάθε φορά στην Αίγυπτο και αδειάζουν μεταφέρονται κοντά στα παλιά, στη Συρία.
[3.7.1] Έτσι λοιπόν οι Πέρσες είναι εκείνοι που έκαναν μετά ευκολότερη την πρόσβαση στην Αίγυπτο, αφού μόλις πήραν την Αίγυπτο, φρόντισαν αμέσως να εξασφαλίσουν το νερό. [3.7.2] Τότε όμως δεν υπήρχε ακόμη πουθενά απόθεμα νερού, και έτσι ο Καμβύσης, παίρνοντας τις πληροφορίες του από τον ξένο από την Αλικαρνασσό, έστειλε αγγελιαφόρους στον Άραβα βασιλιά, του ζήτησε ασφαλή δίοδο και την πέτυχε, αφού του έδωσε υπόσχεση πίστης και πήρε την ίδια κι απ᾽ αυτόν.
[3.8.1] Τις συμφωνίες που βασίζονται στην πίστη, οι Άραβες τις σέβονται περισσότερο απ᾽ όσο οι άλλοι άνθρωποι. Και τις κλείνουν με τον ακόλουθο τρόπο: ανάμεσα στους δύο που θέλουν να κάνουν τη συμφωνία, στέκεται ένας άλλος άνθρωπος που πιάνει με μια πέτρα κοφτερή και χαράζει την παλάμη αυτών που κάνουν τη συμφωνία κοντά στους αντίχειρες, και ύστερα παίρνει από το ρούχο του καθενός μια κλωστή και πασαλείβει με αίμα επτά πέτρες τοποθετημένες ανάμεσά τους, και κάνοντάς το αυτό επικαλείται τον Διόνυσο και την Ουράνια Αφροδίτη. [3.8.2] Και όταν ο τρίτος τελειώσει το έργο του, αυτός που έκανε τη συμφωνία παραδίνει στην εγγύηση των φίλων του τον ξένο ή τον συμπολίτη του, αν με συμπολίτη έγινε η συμφωνία, και οι φίλοι αναλαβαίνουν και αυτοί την υποχρέωση να σεβαστούν τις συμφωνίες. [3.8.3] Από τους Θεούς ωστόσο οι Άραβες παραδέχονται ότι υπάρχουν μόνο ο Διόνυσος και η Ουράνια Αφροδίτη, και υποστηρίζουν ότι τα μαλλιά τους τα κουρεύουν όπως είναι κουρεμένος και ο ίδιος ο Διόνυσος: κουρεύονται δηλαδή γύρω γύρω, και από κάτω ξυρίζουν τους κροτάφους. Ονομάζουν τον Διόνυσο Οροτάλτ και την Ουράνια Αφροδίτη Αλιλάτ.
[3.9.1] Αφού λοιπόν έκλεισε τη συμφωνία με τους αγγελιαφόρους που είχαν έρθει από τον Καμβύση, ο Άραβας έκανε τούτη τη δουλειά: έπιασε και γέμισε με νερό ασκιά από καμήλες, φόρτωσε με δαύτα όλες τις καμήλες του τις ζωντανές, και αφού το έκανε αυτό τις πήγε στην άνυδρη περιοχή και περίμενε εκεί τον στρατό του Καμβύση. [3.9.2] Απ᾽ όλες τις εκδοχές που αναφέρονται, αυτή είναι η πιο πιστευτή· μιας και τη λένε όμως, πρέπει να πούμε και τη λιγότερο πιστευτή. Είναι λοιπόν στην Αραβία μεγάλο ποτάμι, Κόρυς τ᾽ όνομά του, που χύνεται στη λεγόμενη Ερυθρά θάλασσα, [3.9.3] και απ᾽ αυτό το ποτάμι λένε ότι έφερε το νερό ο βασιλιάς των Αράβων μ᾽ έναν αγωγό που τον έραψε από ακατέργαστα δέρματα βοδιών και άλλα και με μάκρος που έφτανε ώς την άνυδρη περιοχή, όπου στην άνυδρη περιοχή έσκαψε μεγάλες δεξαμενές για να δέχονται το νερό και να το κρατάνε. [3.9.4] Όσο για την απόσταση από το ποτάμι ώς αυτήν την άνυδρη περιοχή, είναι δώδεκα ημέρες. Και το έφερε το νερό ο βασιλιάς με τρεις αγωγούς σε τρία σημεία.