[2.34.1] Τον ίδιο χειμώνα οι Αθηναίοι οργάνωσαν, κατά την αρχαία συνήθεια, την τελετή της δημόσιας ταφής των πρώτων νεκρών του πολέμου. Η ετοιμασία γίνεται με τον εξής τρόπο. [2.34.2] Τρεις μέρες πριν από την τελετή κατασκευάζουν μιαν εξέδρα και αποθέτουν εκεί τα οστά των νεκρών. Ο καθένας, αν θέλει, μπορεί να φέρει ένα αφιέρωμα στον δικό του. [2.34.3] Όταν έρθει η στιγμή της εκφοράς, τοποθετούν φέρετρα κυπαρισσένια επάνω σε αμάξια. Ένα φέρετρο για κάθε φυλή. Τα οστά του κάθε νεκρού είναι στο φέρετρο της φυλής του. Ένα όμως φέρετρο το μεταφέρουν κενό. Είναι των αφανών, εκείνων που τα σώματα δεν βρέθηκαν. [2.34.4] Στην τελετή πηγαίνει όποιος θέλει, είτε πολίτης είτε ξένος. Πηγαίνουν και οι γυναίκες, συγγενείς, που στέκονται μπροστά στον τάφο και μοιρολογούν. [2.34.5] Αποθέτουν τους νεκρούς στο δημόσιο νεκροταφείο που βρίσκεται στο ωραιότερο προάστιο της πόλης. Εκεί θάβουν πάντα τους νεκρούς του πολέμου. Μόνη εξαίρεση έκαναν για όσους έπεσαν στον Μαραθώνα. Αυτούς, για την εξαιρετική τους ανδρεία, έκριναν πως έπρεπε να τους θάψουν στον τόπο της μάχης. [2.34.6] Όταν τους σκεπάσει η γη, ένας πολίτης ξεχωριστός για την αξία του και τα χαρίσματά του, ορισμένος από την Πολιτεία, κάνει τον έπαινο των νεκρών. Έπειτα ο κόσμος φεύγει. [2.34.7] Έτσι γίνεται η ταφή. Όσο βαστούσε ο πόλεμος, κρατούσαν την συνήθεια αυτή κάθε φορά που έπρεπε. [2.34.8] Για τους πρώτους νεκρούς του πολέμου όρισαν να μιλήσει ο Περικλής του Ξανθίππου. Όταν ήρθε η στιγμή προχώρησε από το μνημείο, ανέβηκε σ᾽ ένα ψηλό βήμα για να τον ακούει το συγκεντρωμένο πλήθος και είπε:
[2.35.1] «Οι περισσότεροι από όσους έχουν μιλήσει από το βήμα αυτό, επαινούν τον νομοθέτη που πρόσθεσε στα άλλα μέρη της τελετής την εκφώνηση λόγου, γιατί θεωρούν πως είναι ωραίο να γίνεται ο έπαινος των νεκρών του πολέμου στην ταφή τους. Εγώ τολμώ να πιστεύω πως άνδρες που δοξάστηκαν με τα έργα τους, με έργα μόνο θα ταίριαζε να τιμηθούν, έργα όπως η δημόσια αυτή ετοιμασία που βλέπετε εδώ, γύρω από τον τάφο τους, και μ᾽ αυτόν τον τρόπο να μην κινδυνεύει η δόξα πολλών από την εκτίμηση ενός μόνου ανθρώπου, που ίσως υστερήσει, ίσως υπερβάλει. [2.35.2] Δύσκολο είναι να μιλήσει κανείς όπως ταιριάζει σε θέμα όπου χρειάζεται κόπος για να γίνει πιστευτή και η απλή αλήθεια. Γιατί ο ευνοϊκός ακροατής, που ξέρει τα πράγματα, θα θεωρήσει τα όσα ακούει κατώτερα από όσα θέλει και περιμένει ν᾽ ακούσει, ενώ ο ακροατής που δεν τα ξέρει, θα νομίσει, από φθόνο, πως λέγονται υπερβολές αν τύχει κι ακούσει κάτι που είναι ανώτερο από τις δυνάμεις του. Τον έπαινο για τους άλλους τον ανεχόμαστε τόσο μόνο όσο πιστεύομε πως κι εμείς οι ίδιοι θα μπορούσαμε να τον αξίζομε. Καθετί που είναι ανώτερό μας, από φθόνο, δεν το πιστεύομε. [2.35.3] Αφού όμως οι παλιοί εθεώρησαν πως η συνήθεια είναι σωστή, πρέπει κι εγώ να συμμορφωθώ με τον νόμο και να προσπαθήσω να ικανοποιήσω, όσο μπορώ, την επιθυμία και την προσδοκία του καθενός σας.
[2.36.1] »Θ᾽ αρχίσω από τους προγόνους μας. Δίκαιο και σωστό σε τέτοια ώρα να τους κάνομε την τιμή της μνήμης. Γιατί από γενιά σε γενιά οι ίδιοι πάντα έζησαν σ᾽ αυτή τη γη και χάρη στην ανδρεία τους μας την παράδωσαν ελεύθερη. [2.36.2] Έπαινος ταιριάζει τους προγόνους μας, αλλά ακόμα μεγαλύτερος στους πατέρες μας. Εμόχθησαν για να προσθέσουν σ᾽ εκείνα που κληρονόμησαν την όση εξουσία και δύναμη μας αφήκαν. [2.36.3] Αλλά κι εμείς οι ίδιοι, όσοι είμαστε σε ώριμη ηλικία, αυξήσαμε την δύναμη της πολιτείας και της δώσαμε απόλυτη αυτάρκεια και σε καιρό ειρήνης και σε πόλεμο. [2.36.4] Δεν θα μακρηγορήσω για τα πολεμικά κατορθώματα που μας έδωσαν την σημερινή μας κυριαρχία ούτε για τις επιδρομές, βαρβαρικές ή ελληνικές, που αποκρούσαμε εμείς και οι πατέρες μας. Αυτά σας είναι γνωστά και θα τα παραλείψω. Αλλά πριν έρθω στον έπαινο των ανδρείων αυτών, θέλω πρώτα να μιλήσω για τους θεσμούς και τις αρχές που έχομε εφαρμόσει για να προσδώσομε στην πολιτεία το σημερινό της μεγαλείο, γιατί νομίζω πως σε τέτοια στιγμή ταιριάζει να ειπωθούν αυτά και είναι ωφέλιμο να τ᾽ ακούσουν όσοι πολίτες ή ξένοι είναι συγκεντρωμένοι εδώ.