Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα

23 Ιούλ. 2025

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Νεοελληνική Λογοτεχνία :: Διδασκαλία της Ελληνικής :: Πιστοποίηση Ελληνομάθειας :: Δραστηριότητες του ΚΕΓ :: Ανακοινώσεις

  Λεξιλογείον: μιλώντας για λέξεις...

  

  Διαβάστε τη δημοσίευση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας στη στήλη "Λεξιλογείον" της εφημερίδας Το Βήμα της Κυριακής

  Αναδημοσίευση από το φύλλο της 20ής Ιουλίου 2025

  πατριώτες (ή: προσοχή στη ντόπια ποικιλία)
  Τα αρειμάνια «Patriot» είναι εδάφους αέρος και παρά τα φαινόμενα δεν έχουν καμιά σχέση με το σημερινό μας θέμα.
  πατριώτες (ή: προσοχή στη ντόπια ποικιλία)
  Ο συνδυασμός είναι παράδοξος αλλά συνήθως μας διαφεύγει η οξύμωρη αιχμή του: μητέρα πατρίδα. Δεν πρόκειται πάντως για unisex αφού η μητρική συνιστώσα μοιάζει να μονοπωλεί τον εικαστικό χώρο: η Ελλάδα του Ευγένιου Ντελακρουά και του Νικόλαου Γκύζη είναι γυναίκα-μητέρα, και όχι μόνο επειδή συνεργεί το γραμματικό γένος.
  Αλλά τα παράδοξα της υπόθεσης επιμένουν. Οι Γάλλοι ονομάτισαν «Marianne» τη γυναικεία φιγούρα που συμβολίζει την γαλλική δημοκρατία και κατ’ επέκταση τη Γαλλία, πλην οι εραστές της φλέγονται από «patriotisme» και είναι πολύ πιθανό ότι αυτή η ελληνογενής λέξη έδρασε ως «προμοσιόν» για την επικράτηση του νεοελληνικού μας όρου με την οικεία και τρέχουσα σημασία του, αφού η ελληνική αρχαιότητα είχε «πατριώτας» αλλά όχι «πατριωτισμόν».
  Και έχουν ενδιαφέρον οι αρχαίοι «πατριώται», όχι όμως από συναισθηματική ή ρομαντική άποψη, κάθε άλλο. Για του λόγου το αληθές, ο Σοφοκλής ονομάζει τον βοιωτικό Κιθαιρώνα «πατριώταν» του Οιδίποδα, βλέποντας το βουνό και τον συφοριασμένο βασιλιά απλώς ως συντοπίτες. Ο βοιωτός Πλούταρχος πάλι σεμνύνεται ότι έχει «πατριώτην», δηλ. συντοπίτη, τον θεό Διόνυσο, και ο «σχολικός» μας Ξενοφών μιλάει για «ίππους πατριώτας», με άλλα λόγια, για άλογα με πιστοποιητικό εντοπιότητας. Ουδέτεροι, ανώδυνοι οι αρχαίοι «πατριώται», τόσο που υποθέτουμε ότι «πατριωτικόν» θα μπορούσαν να πουν και το παπούτσι από τον τόπο τους – αθώες «πατριωτικές» εποχές που μπορεί και να τις νοσταλγήσει κανείς όταν προσκρούσει σε κάποιες ζόρικες ποικιλίες σημερινών πατριωτών που διαθέτουν Hi-tech αισθητήρες κινδύνου.
  Όχι βέβαια ότι η παλιά αθωότητα έχει χαθεί εντελώς. Αρκεί να θυμηθούμε κάποια από τις επιφανείς φιγούρες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου (ας πούμε, τον Ορέστη Μακρή, νηφάλιο ή μεθύοντα) να μας προσφωνεί «ρε πατριώτη!».
  ______________________________________________
  Σε συνεργασία με την εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας δημοσιεύει δύο λέξεις την εβδομάδα στην στήλη «Λεξιλογείον», στο ένθετο των Νέων Εποχών του «Βήματος» (και στην ηλεκτρονική έκδοση). Οι σχετικές καταχωρίσεις θα αναδημοσιεύονται στα διαδικτυακά μέσα του ΚΕΓ και σε ειδική ενότητα της ιστοσελίδας του ΚΕΓ.
  Σχολιάζονται λέξεις που είτε παρουσιάζουν ενδιαφέρον από ιστορική άποψη (ετυμολογία, ταξίδι της λέξης μέσα στον χρόνο) είτε «πριμοδοτούνται» από τη σύγχρονη γλωσσική (και όχι μόνο) επικαιρότητα, μεταξύ άλλων. Ο σχολιασμός ̶ σύντομος, μακριά από κάθε διάθεση γλωσσικής διδασκαλίας ̶ θα κινητοποιεί, πιστεύουμε ευχάριστα, την ανάδυση ρητών και υπόρρητων σημασιών, διασυνδέοντας ακόμη και γνωστές σημασίες με σύγχρονα νοήματα.
  Δείτε όλες τις δημοσιεύσεις

  23 Ιούλ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Νεοελληνική Λογοτεχνία :: Τύπος

  Ποιητικό-μουσικό δρώμενο στο σπίτι του Ελύτη (23/7/2025)

  Με αφορμή τα χαρτογλυπτά του Απόστολου Βέττα παρουσιάζεται από την Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου και την Ιουλίτα Ηλιοπούλου, στον χώρο της έκθεσης, ένα ποιητικό–μουσικό δρώμενο. Αποσπάσματα ποίησης, κυρίως του Οδυσσέα Ελύτη, διαλέγονται με θραύσματα σύγχρονης μουσικής. Στίχοι, λέξεις, ήχοι και μελωδίες αναζητούν την ποιητική λειτουργία στη ζωή.

  Το δρώμενο θα πραγματοποιηθεί Την Τετάρτη 23 Ιουλίου 2025 στις 19:00, στο σπίτι του Ελύτη

  Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου, πιάνο
  Ιουλίτα Ηλιοπούλου, απαγγελία

  Πληροφορίες: www.elytishousemuseum.gr. Οι θέσεις είναι περιορισμένες και θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

  08 Ιούλ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0