Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα

Λεξικά και Λεξικογραφία

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Νεοελληνική Λογοτεχνία :: Διδασκαλία της Ελληνικής :: Πιστοποίηση Ελληνομάθειας :: Δραστηριότητες του ΚΕΓ :: Ανακοινώσεις

  Λεξιλογείον: μιλώντας για λέξεις...

  

  Διαβάστε τη δημοσίευση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας στη στήλη "Λεξιλογείον" της εφημερίδας Το Βήμα της Κυριακής

  Αναδημοσίευση από το φύλλο της 30ής Νοεμβρίου 2025

  κουίζ (Δύσκολες λέξεις, περίεργες έξεις)
  Μπορούμε να τα λέμε και λεξιλογικά UFO.
  Δεν γνωρίζουμε ακριβώς το ποιος και πότε δρομολόγησε το κουίζ «ξέρετε τι σημαίνει η τάδε λέξη;», το βέβαιο όμως είναι ότι καθώς άρχισαν να αυγαταίνουν τα διάφορα στέκια στο διαδίκτυο και αλλού άνοιξε εκθετικά και η όρεξη για λεξιλογικούς γρίφους. Βέβαια, στο ζήτημα αυτό το ελληνικό διαχρονικό ορυχείο είναι μεν ιδιαίτερα γενναιόδωρο πλην με τόσους μερακλήδες στην πιάτσα το μεταλλευτικό απόθεμα θα αρχίσει να μειώνεται και κάποια στιγμή θα χρειαστεί να περάσουμε από τα ήπια στα σκληρά. Άλλο είναι να ρωτάς το δύσκολο και απαιτητικό «ασκαρδαμυκτί» ή το «παράφερνα», που μπορεί να συναντήσεις και στον κυρ Αλέξανδρο, κι άλλο να φτυαρίζεις «σπάνιες γαίες» για να μυσταγωγείς σαδιστικά τους ανύποπτους ρέκτες: τι σημαίνει «γήτειον» (=κρεμμύδι), «φύσκη» (=παραγεμισμένο λουκάνικο), «χαλαίρυπος» (=σαπουνάδα), «κασωρίς» (=πόρνη), «κιξάλλης» (=ληστής);
  Πάντως, παρόλο που βάσει καταστατικών αρχών δεν ασχολείται με λεξιλογικά υπεριώδη αυτού του τύπου, το Λεξιλογείον, έτσι για χαλάρωμα, εκτιμά ότι κάποιες από τις σπανιότητες της ελληνικής που βρίσκονται χρόνια και ζαμάνια σε απόσυρση διαθέτουν ιδιόμορφη «γκλαμουριά», έχουν βαρύ βιογραφικό και μονολεκτική αιχμηρότητα, και καθώς προσφέρονται σε επίκαιρη χρήση θα μπορούσαμε ίσως να τις δοκιμάσουμε σε επανακυκλοφορία.
  Ιδού μια μικρή και ενδεικτική επιλογή:
  «Νεοπλουτοπόνηρος», χρήσιμο και ευρείας εφαρμογής, «γαμοστόλος» (= wedding planner), «δημοπίθηκος» (=αυτός που ξεγελάει τον λαό), εγγυημένο από τον Αριστοφάνη, «γραοσόβης» (=εραστής ώριμων κυριών), αριστοφανικό διαμάντι κι αυτό, «βωτιάνειρα» (=η περιοχή που γεννά λεβέντες), όπως η Κρήτη για παράδειγμα, «παρθενοπίπης» (=αυτός που κρυφοκοιτάζει τα κορίτσια).
  Τα δύο τελευταία έχουν ομηρική ονομασία προελεύσεως και δεν ανήκουν στα 5.000 κλοπιμαία που, σύμφωνα με κιτάπια Ελληνοσύρων μάγων, άντλησε η αγγλική από τον τυφλό βάρδο. ______________________________________________
  Σε συνεργασία με την εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας δημοσιεύει δύο λέξεις την εβδομάδα στην στήλη «Λεξιλογείον», στο ένθετο των Νέων Εποχών του «Βήματος» (και στην ηλεκτρονική έκδοση). Οι σχετικές καταχωρίσεις θα αναδημοσιεύονται στα διαδικτυακά μέσα του ΚΕΓ και σε ειδική ενότητα της ιστοσελίδας του ΚΕΓ.
  Σχολιάζονται λέξεις που είτε παρουσιάζουν ενδιαφέρον από ιστορική άποψη (ετυμολογία, ταξίδι της λέξης μέσα στον χρόνο) είτε «πριμοδοτούνται» από τη σύγχρονη γλωσσική (και όχι μόνο) επικαιρότητα, μεταξύ άλλων. Ο σχολιασμός ̶ σύντομος, μακριά από κάθε διάθεση γλωσσικής διδασκαλίας ̶ θα κινητοποιεί, πιστεύουμε ευχάριστα, την ανάδυση ρητών και υπόρρητων σημασιών, διασυνδέοντας ακόμη και γνωστές σημασίες με σύγχρονα νοήματα.
  Δείτε όλες τις δημοσιεύσεις

  02 Δεκ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Ανακοινώσεις :: Συνέδρια & Ημερίδες

  Διεθνές Συνέδριο από το Ινστιτούτο ΝΕ Σπουδών: Επαναπροσεγγίζοντας τους βασικούς σταθμούς στην ιστορία της ελληνικής γλώσσας (6-8/11/25)

  Το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μ. Τριανταφυλλίδη] του Α.Π.Θ., στο πλαίσιο των ετήσιων διεθνών συνεδρίων για τη διαχρονική και διατοπική μελέτη της ελληνικής, διοργανώνει το 1ο Διεθνές Συνέδριο «Επαναπροσεγγίζοντας τους βασικούς σταθμούς στην ιστορία της ελληνικής γλώσσας» στις 6, 7 και 8 Νοεμβρίου 2025, στη Θεσσαλονίκη (Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, Α.Π.Θ.). Το συνέδριο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του σημαντικού Έλληνα γλωσσολόγου Α.-Φ. Χριστίδη. Είναι ενταγμένο στις εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και θα γίνει με υβριδικό τρόπο, δηλαδή με φυσική παρουσία και διαδικτυακά.

  Σκοπός του Συνεδρίου είναι να επανεξετάσει προβλήματα που συνδέονται με (α) την προϊστορία της αρχαίας ελληνικής, (β) τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους, (γ) την ελληνιστική Κοινή, (δ) τον Αττικισμό και τις απαρχές των διγλωσσικών ποικιλιών, (ε) τη μεσαιωνική ελληνική, (στ) τις διάφορες μορφές της νέας ελληνικής. Ένας από τους θεματικούς άξονες του Συνεδρίου θα είναι αφιερωμένος στην “Ελληνική ετυμολογία”.

  30 Οκτ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Δραστηριότητες του ΚΕΓ :: Ανακοινώσεις :: Συνέδρια & Ημερίδες

  Διεθνές Συνέδριο Trends in Classics, Greek and Latin Linguistics 2: Aspects of Greco-Latin Contact (3-5/10/25)

  

  Στις 3-5 Οκτωβρίου 2025 πρόκειται να διεξαχθεί το διεθνές συνέδριο «Trends in Classics – Greek and Latin Linguistics 2» με θέμα: «Aspects of Greco-Latin Contact». Το συνέδριο συνδιοργανώνεται από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Ο χώρος διεξαγωγής του συνεδρίου είναι το Αμφ. Ι του ΚΕΔΕΑ του ΑΠΘ (Λεωφ. 3ης Σεπτεμβρίου, Θεσσαλονίκη).

  Το συνέδριο έχει ως στόχο να εξετάσει διάφορες πτυχές των μακροχρόνιων και πολύπλοκων ελληνο-λατινικών επαφών, τόσο των πρώιμων όσο και των μεταγενέστερων (μετακλασική, πρώιμη μεσαιωνική περίοδος), εστιάζοντας όχι μόνο στην επίσημη γλώσσα (λογοτεχνική, επιστολική, διοικητική), αλλά και σε έγγραφα και καθημερινά (ή παρόμοια) κείμενα, όπως αυτά εμφανίζονται σε επιγραφές, όστρακα και παπύρους. Επιπλέον, θα διερευνηθούν ειδικότερες μορφές, όπως η ποίηση, η φιλοσοφία, η βιβλική/χριστιανική γλώσσα, τα τεχνικά έργα, οι γραμματικές πραγματείες, τα γλωσσάρια κ.λπ., καθώς και συγκεκριμένα ζητήματα όπως η ταυτότητα του συγγραφέα/ομιλητή, το πραγματολογικό, κοινωνικό και εξωγλωσσικό πλαίσιο κ.λπ. Μια ειδικότερη θεματική, που θα μπορούσε να διερευνηθεί στο πλαίσιο των ελληνο-λατινικών αλληλεπιδράσεων, έστω και ως δευτερεύον ζήτημα, είναι οι γλωσσικές ενδείξεις και οι πληροφορίες που συνάγονται σχετικά με τις σχέσεις και τις μετακινήσεις των λαών στα εδάφη του ελληνο-ρωμαϊκού κόσμου μέχρι το 500 μ.Χ. (ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, και λίγο αργότερα), δηλαδή τα συμβατικά όρια μεταξύ της αρχαίας ελληνικής και της μεσαιωνικής (βυζαντινής) Ελληνικής από τη μια πλευρά, και της Λατινικής και της Πρωτορομανικής από την άλλη.

  Γλώσσα του Συνεδρίου είναι η αγγλική. Οι εργασίες του είναι ανοικτές για το κοινό.

  Ιστοσελίδα Συνεδρίου https://lit.auth.gr/research/conferences/tcgll-conference/tcgll_02/

  Σε όλη τη διάρκεια του Συνεδρίου θα υπάρχει μετάδοση με live streaming. Μπορείτε να παρακολουθήσετε τις ανακοινώσεις στον σύνδεσμο https://lit.auth.gr/research/conferences/tcgll-conference/tcgll_02/

  Για το πρόγραμμα, βλ. συνημμένο

  01 Οκτ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Νεοελληνική Λογοτεχνία :: Διδασκαλία της Ελληνικής :: Ανακοινώσεις :: Συνέδρια & Ημερίδες

  Πρόσκληση συμμετοχής στο Συνέδριο Laetae Segetes IX για νέους ερευνητές (Παν/μιο Masaryk, Τσεχία) (19-21/11/25)

  Στις 19-21 Νοεμβρίου 2025 πρόκειται να διεξαχθεί το Συνέδριο Laetae Segetes IX που διοργανώνει το Πανεπιστήμιο του Masaryk, Brno (Τσεχία).
  Η πρόσκληση συμμετοχής αφορά υποψήφιους διδάκτορες, διδάκτορες και μεταδιδακτορικούς φοιτητές στα πεδία της κλασικής, μεσαιωνικής λατινικής, βυζαντινής και νέας ελληνικής φιλολογίας.

  13 Μάϊ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Νεοελληνική Λογοτεχνία :: Διδασκαλία της Ελληνικής :: Πιστοποίηση Ελληνομάθειας :: Δραστηριότητες του ΚΕΓ :: Ανακοινώσεις :: Ηλεκτρονικές & Έντυπες Εκδόσεις

  Με επιτυχία ολοκληρώθηκαν οι δράσεις του ΚΕΓ στο πλαίσιο της 21ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης

  

  Το ΚΕΓ βρισκόταν στον εκθετήριο χώρο της Helexpo, Περίπτερο 14 / Stand 19, από την Πέμπτη 08/05/2025 έως και την Κυριακή 11/05/2025, όπου παρουσιάστηκαν το έργο και οι εκδόσεις του.

  Kατά τη διάρκεια της Έκθεσης διοργανώθηκαν, επίσης, οι εξής εκδηλώσεις:
  Το Σάββατο 10 Μαΐου ο κ. Χρήστος Τσαγγάλης, καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας ΑΠΘ, διευθυντής του Τμήματος Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και συγγραφέας ενός εκ των 6 τόμων της σχολιασμένης έκδοσης της Ιλιάδας από το Ίδρυμα Lorenzo Valla παρουσίασε την επικείμενη έκδοση της Ιλιάδας που συμπληρώνει την μνημειώδη σχολιασμένη έκδοση της Οδύσσειας από το Ίδρυμα Lorenzo Valla πριν από 35 περίπου χρόνια.
  Ακολούθησε την Κυριακή 11 Μαΐου η ομιλία του κ. Δημήτρη Κουτσογιάννη, ομότιμου καθηγητή Γλωσσολογίας ΑΠΘ και αναπληρωτή προέδρου του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας με θέμα «Από την τηλεκπαίδευση στην Τεχνητή Νοημοσύνη: Οικολογίες σχολικού γραμματισμού και το μέλλον του ελληνικού σχολείου» Στην παρούσα ομιλία αξιοποιήθηκαν ερευνητικά δεδομένα από την περίοδο της τηλεκπαίδευσης και από τις προσπάθειες αξιοποίησης της Τεχνητής Νοημοσύνης στην εκπαίδευση, προκειμένου να αποτυπωθούν οι ισχύουσες οικολογίες σχολικού γραμματισμού και να διατυπωθούν προτάσεις ως προς την κατεύθυνση των αλλαγών που είναι απαραίτητες στο ελληνικό σχολείο.

  12 Μάϊ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Ανακοινώσεις :: Συνέδρια & Ημερίδες

  1ο Διεθνές Συνέδριο από το Ινστιτούτο ΝΕ Σπουδών, ΑΠΘ: Επαναπροσεγγίζοντας τους βασικούς σταθμούς στην ιστορία της ελληνικής (7-8/11/25)

  Το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μ. Τριανταφυλλίδη] του Α.Π.Θ., στο πλαίσιο των ετήσιων διεθνών συνεδρίων για τη διαχρονική και διατοπική μελέτη της ελληνικής, διοργανώνει στις 7 και 8 Νοεμβρίου 2025, στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών στη Θεσσαλονίκη, το επετειακό (10ο στη σειρά), 1ο Διεθνές Συνέδριο "Επαναπροσεγγίζοντας τους βασικούς σταθμούς στην ιστορία της ελληνικής" που θα είναι αφιερωμένο στη μνήμη του σημαντικού Έλληνα γλωσσολόγου Α.-Φ. Χριστίδη.

  Στόχος του Συνεδρίου είναι να επανεξετάσει προβλήματα που συνδέονται με (α) την προϊστορία της αρχαίας ελληνικής, (β) τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους, (γ) την ελληνιστική Κοινή, (δ) τον Αττικισμό και τις απαρχές των διγλωσσικών ποικιλιών, (ε) τη μεσαιωνική ελληνική, (στ) τις διάφορες μορφές της νέας ελληνικής. Ένας από τους θεματικούς άξονες του Συνεδρίου θα είναι αφιερωμένος στην “Ελληνική ετυμολογία: αρχαία, μεσαιωνική και νέα”.

  06 Μάϊ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Ανακοινώσεις :: Επιστημονικές Δημοσιεύσεις :: Ηλεκτρονικές & Έντυπες Εκδόσεις

  Δημοσίευση των Πρακτικών της 44ης Ετήσιας Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ.

  Ανακοινώνεται ότι ο τόμος 44 του περιοδικού Μελέτες για την ελληνική γλώσσα, που περιέχει τα Πρακτικά της 44ης Ετήσιας Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ., του διεθνούς συνεδρίου για την ελληνική γλώσσα που διοργανώνεται κάθε χρόνο από τον Τομέα Γλωσσολογίας, έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών και μπορείτε να τον βρείτε εδώ.

  Υπενθυμίζεται ότι το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών έχει δημοσιεύσει και αναρτήσει στην ιστοσελίδα του (και παρέχει δωρεάν) τα Πρακτικά των προηγούμενων Ετήσιων Συναντήσεων του Τομέα Γλωσσολογίας, τ. 27-43, σε ηλεκτρονική μορφή (δείτε εδώ).

  02 Μάϊ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Νέα Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Ανακοινώσεις

  Φιλολογικό Βραδινό από τον Σύλλογο Αποφοίτων ΦΛΣ Σχολής ΑΠΘ: Αρχείο Ψυχ(AR)η: Επιστροφή στο ψηφιακό μέλλον (17/3/25)

  

  Ο Σύλλογος Αποφοίτων Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ. «Φιλόλογος» οργανώνει τη Δευτέρα 17 Μαρτίου 2025, στις 19.00, φιλολογικό βραδινό με θέμα «Αρχείο Ψυχ(AR)η: Επιστροφή στο ψηφιακό μέλλον» με ομιλητές την Ελένη Καραντζόλα, καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, τη Μαρία Βλασσοπούλου, προϊσταμένη Τμήματος Μπενακείου Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, και τον Χρήστο Καραντζόλα, Σχεδιαστή ψηφιακών Εφαρμογών.

  Συντονίστρια: Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη
  Τηλεσυντονίστρια: Στεφανία Μποτέλη

  11 Μάρ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Λεξικά και Λεξικογραφία :: Συνέδρια & Ημερίδες

  Ετήσια Συνάντηση και Συμπόσιο της IFLA Committee of Standards στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (17-19/3/2025)

  Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ), σε συνεργασία με την Επιτροπή Προτύπων (Committee of Standards – CoS) της IFLA, διοργανώνει την ετήσια συνάντηση και το διεθνές συμπόσιο με τίτλο: ''Metadata Standards Matter: Building a Sustainable Future for Information'' 17-19 Μαρτίου 2025 στην ΕΒΕ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

  Στις 19 Μαρτίου, το Διεθνές Συμπόσιο θα εστιάσει σε κρίσιμα ζητήματα όπως οι στρατηγικές και οι προσεγγίσεις μεταδεδομένων απέναντι στις τεχνολογικές εξελίξεις, οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες στη διαχείριση μεταδεδομένων με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης και η προσαρμογή προτύπων μεταδεδομένων σε αναδυόμενες τεχνολογίες και σε νέους τύπους περιεχομένου.

  Η συμμετοχή στο Συμπόσιο στις 19 Μαρτίου είναι δωρεάν με προεγγραφή.
  Το Συμπόσιο θα διεξαχθεί στα αγγλικά.

  04 Μάρ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Νεοελληνική Λογοτεχνία :: Διδασκαλία της Ελληνικής :: Πιστοποίηση Ελληνομάθειας :: Δραστηριότητες του ΚΕΓ :: Ανακοινώσεις

  Διάλεξη του Προέδρου του ΚΕΓ για τη διαχρονική σημασία της ελληνικής γλώσσας στην Πρίστινα (13/2/25)

  

  Στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας (9η Φεβρουαρίου) ο Πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας κ. Θεόδωρος Παπαγγελής, Ακαδημαϊκός έδωσε διάλεξη στην Πρίστινα με θέμα «Η διαχρονική σημασία της ελληνικής γλώσσας».

  Η διάλεξη διοργανώθηκε από το Ελληνικό Γραφείο Συνδέσμου στην Πρίστινα και πραγματοποιήθηκε στο Αλβανολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου της Πρίστινα την Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου 2025.

  Την εκδήλωση παρακολούθησαν ερευνητές του Αλβανολογικού Ινστιτούτου καθώς και φοιτητές της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου.

  Στην εκδήλωση παρέστη και η Πρέσβης κ. Ελένη Βακάλη, Επικεφαλής του Γραφείου Συνδέσμου στην Πρίστινα.

  18 Φεβ 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0