Portal for the greek language

Μεσαιωνική Ελληνική

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Νεοελληνική Λογοτεχνία :: Διδασκαλία της Ελληνικής :: Πιστοποίηση Ελληνομάθειας :: Δραστηριότητες του ΚΕΓ :: Ανακοινώσεις

  Λεξιλογείον: μιλώντας για λέξεις...

  

  Διαβάστε τη δημοσίευση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας στη στήλη "Λεξιλογείον" της εφημερίδας Το Βήμα της Κυριακής

  Αναδημοσίευση από το φύλλο της 9ης Νοεμβρίου 2025

  βεντέτες (ιστορίες γδικιωμού και φιγούρας)
  Στα Βορίζια ξέρουν …
  βεντέτες (ιστορίες γδικιωμού και φιγούρας)
  Ξέρουν και στη Σικελία από βεντέτες, η λέξη (vendetta) είναι ιταλική, κατέχει περίοπτη θέση στο γλωσσάρι της Μαφίας και, παρόλο που ούτε οι ντόπιοι capo της «οικογένειας» ούτε ο Ντον Κορλεόνε είναι πιθανό να το ήξεραν, η απώτερη καταγωγή της είναι από το λατινικό vindicare. Το ρήμα στην αρχική του χρήση σημαίνει «διεκδικώ την κυριότητα προσώπου ή αντικειμένου», κυρίως όταν η κυριότητα διεκδικείται και από κάποιον άλλον, γι’ αυτό και είναι ευνόητο ότι πολύ συχνά η κατάληξη της υπόθεσης ήταν η χρήση ένοπλης βίας.
  Ενδιαφέρουσα ενασχόληση η ετυμολογία αλλά ειδικά στην περίπτωση αυτή η ετυμολογική ιχνηλάτηση είναι ιδιαζόντως διαφωτιστική αφού το λατινικό ρήμα προέρχεται από τον συνδυασμό vis (=δύναμη, βία) και dico (=δηλώνω). Και το πρόσθετο ενδιαφέρον είναι ότι και οι δυο λατινικές λέξεις είναι άμεσα συγγενικές προς τη «βία» και το «δείκ-νυμι» (=δείχνω), αντίστοιχα.
  Καθόλου δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς προέκυψε η γενική σημασία της «εκδίκησης» (σε όλες τις νεότερες θυγατέρες της λατινικής αλλά και στην αγγλική) αλλά και η ειδικότερη σημασία του «εθίμου» που επιτάσσει τη γνωστή «αντισφαίριση» ανάμεσα σε πρόσωπα ή οικογένειες. Η πιο ανώδυνη λέξη αυτής της κατηγορίας είναι αυτή που χρησιμοποιούν οι γηπεδούχοι στον δεύτερο γύρο – «ρεβάνς».
  Και ακόμη πιο αναίμακτη είναι η άλλη βεντέτα, κι αυτή ιταλική (vedetta) από το ρήμα vedere (=βλέπω). Η αρχική σημασία της είναι «το σημείο από όπου κανείς έχει θέα», αλλά στα γαλλικά (vedette) κυρίως χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει, μεταξύ άλλων, τον/την περίοπτη σελέμπριτι του θεάματος. Την εξήγηση για τη σημασιολογική αυτή εξέλιξη την έχει ο Οβίδιος που γράφει ότι οι ωραίες της ρωμαϊκής dolce vita πηγαίνουν στο θέατρο όχι μόνο για να δουν αλλά κυρίως για να τις δούνε. ______________________________________________
  Σε συνεργασία με την εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας δημοσιεύει δύο λέξεις την εβδομάδα στην στήλη «Λεξιλογείον», στο ένθετο των Νέων Εποχών του «Βήματος» (και στην ηλεκτρονική έκδοση). Οι σχετικές καταχωρίσεις θα αναδημοσιεύονται στα διαδικτυακά μέσα του ΚΕΓ και σε ειδική ενότητα της ιστοσελίδας του ΚΕΓ.
  Σχολιάζονται λέξεις που είτε παρουσιάζουν ενδιαφέρον από ιστορική άποψη (ετυμολογία, ταξίδι της λέξης μέσα στον χρόνο) είτε «πριμοδοτούνται» από τη σύγχρονη γλωσσική (και όχι μόνο) επικαιρότητα, μεταξύ άλλων. Ο σχολιασμός ̶ σύντομος, μακριά από κάθε διάθεση γλωσσικής διδασκαλίας ̶ θα κινητοποιεί, πιστεύουμε ευχάριστα, την ανάδυση ρητών και υπόρρητων σημασιών, διασυνδέοντας ακόμη και γνωστές σημασίες με σύγχρονα νοήματα.
  Δείτε όλες τις δημοσιεύσεις

  14 Nov 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Μεσαιωνική Ελληνική :: Συνέδρια & Ημερίδες

  Ημερίδα με θέμα: ''Thomas de Aquino Byzantinus'', Παν/μιο Πατρών (12/11/2025)

  Το Εργαστήριο Ελληνικής και Λατινικής Φιλοσοφικής Γραμματείας ''Λίνος Μπενάκης'', διοργανώνει ημερίδα με θέμα: ''Thomas de Aquino Byzantinus'', η οποία θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2025, ώρα 16.00,στο Κτήριο Β, ισόγειο, αίθουσα 003 , Παν/μιο Πατρών.

  10 Nov 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Μεσαιωνική Ελληνική :: Ανακοινώσεις

  Διάλεξη στο Παν/μιο Ιωαννίνων: Π. Γκολίτσης, Προς μια ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας (4/11/25)

  Την Τρίτη 4 Νοεμβρίου 2025 θα πραγματοποιηθεί διάλεξη του κ. Παντελή Γκολίτση, Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με θέμα: Προς μια ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας. Η εκδήλωση θα γίνει στις 17.00, στην Αίθουσα «Γεωργίου Π. Σαββαντίδη», του Τμήματος Φιλολογίας, στον πρώτο όροφο του κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

  03 Nov 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Ανακοινώσεις :: Συνέδρια & Ημερίδες

  Διεθνές Συνέδριο από το Ινστιτούτο ΝΕ Σπουδών: Επαναπροσεγγίζοντας τους βασικούς σταθμούς στην ιστορία της ελληνικής γλώσσας (6-8/11/25)

  Το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μ. Τριανταφυλλίδη] του Α.Π.Θ., στο πλαίσιο των ετήσιων διεθνών συνεδρίων για τη διαχρονική και διατοπική μελέτη της ελληνικής, διοργανώνει το 1ο Διεθνές Συνέδριο «Επαναπροσεγγίζοντας τους βασικούς σταθμούς στην ιστορία της ελληνικής γλώσσας» στις 6, 7 και 8 Νοεμβρίου 2025, στη Θεσσαλονίκη (Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, Α.Π.Θ.). Το συνέδριο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του σημαντικού Έλληνα γλωσσολόγου Α.-Φ. Χριστίδη. Είναι ενταγμένο στις εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και θα γίνει με υβριδικό τρόπο, δηλαδή με φυσική παρουσία και διαδικτυακά.

  Σκοπός του Συνεδρίου είναι να επανεξετάσει προβλήματα που συνδέονται με (α) την προϊστορία της αρχαίας ελληνικής, (β) τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους, (γ) την ελληνιστική Κοινή, (δ) τον Αττικισμό και τις απαρχές των διγλωσσικών ποικιλιών, (ε) τη μεσαιωνική ελληνική, (στ) τις διάφορες μορφές της νέας ελληνικής. Ένας από τους θεματικούς άξονες του Συνεδρίου θα είναι αφιερωμένος στην “Ελληνική ετυμολογία”.

  30 Oct 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Μεσαιωνική Ελληνική :: Συνέδρια & Ημερίδες

  Διεθνής Ημερίδα με τίτλο: ''Byzantium in Poland – Poland in Byzantium. Past and Present'', Αθήνα (23/10/2025)

  Το μεταπτυχιακό Πρόγραμμα ''Βυζαντινές Σπουδές'' του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Adam Mickiewicz του Πόζναν, και με την υποστήριξη της Πρεσβείας της Πολωνικής Δημοκρατίας στην Αθήνα, διοργανώνει την Πέμπτη 23 Οκτωβρίου 2025 στην Αίθουσα Λόγου και Τέχνης ''Δημήτρης Χατζής'' Διεθνή Ημερίδα με τίτλο: ''Byzantium in Poland – Poland in Byzantium. Past and Present''.

  Συντονιστές της Ημερίδας:

  - Γιώργος Καρδαράς, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

  - Łukasz Różycki, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας Πανεπιστημίου Adam Mickiewicz του Πόζναν

  Η διοργάνωση της Ημερίδας, με τη συμμετοχή 11 επιστημόνων από την Ελλάδα και την Πολωνία, αποτελεί μία προσπάθεια να βρεθούν στον ίδιο χώρο ειδικοί στις πολωνοβυζαντινές σχέσεις και από τις δύο χώρες. Το έργο των Πολωνών Βυζαντινολόγων καθώς και ο σημαντικός ρόλος της μεσαιωνικής Πολωνίας στην ιστορία της Κεντρικής Ευρώπης είναι ζητήματα που δεν έχουν προβληθεί επαρκώς στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα. Από την άλλη πλευρά, η πρόσληψη του Βυζαντίου στην Πολωνία ρίχνει φως σε σύγχρονα κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα που αξίζει να γίνουν γνωστά στο ελληνικό κοινό.

  22 Oct 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Μεσαιωνική Ελληνική :: Συνέδρια & Ημερίδες

  Συνέδριο με τίτλο: ''Ερευνητικές διασταυρώσεις στην Πάτρα με αφετηρία το Βυζάντιο'', Πάτρα (7-8/10/2025)

  Τα Τμήματα Ιστορίας-Αρχαιολογίας, Φιλολογίας, Φιλοσοφίας, Γεωλογίας και Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Παν/μίου Πατρών, καθώς και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας ΥΠΠΟ, συνδιοργανώνουν Συνέδριο με τίτλο: ''Ερευνητικές διασταυρώσεις στην Πάτρα με αφετηρία το Βυζάντιο''.

  Το συνέδριο θα διεξαχθεί στις 7 Οκτωβρίου 2025 στο Συνεδριακό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών και στις 8 Οκτωβρίου 2025 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών.

  03 Oct 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Λεξικά και Λεξικογραφία :: Γλωσσολογία :: Δραστηριότητες του ΚΕΓ :: Ανακοινώσεις :: Συνέδρια & Ημερίδες

  Διεθνές Συνέδριο Trends in Classics, Greek and Latin Linguistics 2: Aspects of Greco-Latin Contact (3-5/10/25)

  

  Στις 3-5 Οκτωβρίου 2025 πρόκειται να διεξαχθεί το διεθνές συνέδριο «Trends in Classics – Greek and Latin Linguistics 2» με θέμα: «Aspects of Greco-Latin Contact». Το συνέδριο συνδιοργανώνεται από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Ο χώρος διεξαγωγής του συνεδρίου είναι το Αμφ. Ι του ΚΕΔΕΑ του ΑΠΘ (Λεωφ. 3ης Σεπτεμβρίου, Θεσσαλονίκη).

  Το συνέδριο έχει ως στόχο να εξετάσει διάφορες πτυχές των μακροχρόνιων και πολύπλοκων ελληνο-λατινικών επαφών, τόσο των πρώιμων όσο και των μεταγενέστερων (μετακλασική, πρώιμη μεσαιωνική περίοδος), εστιάζοντας όχι μόνο στην επίσημη γλώσσα (λογοτεχνική, επιστολική, διοικητική), αλλά και σε έγγραφα και καθημερινά (ή παρόμοια) κείμενα, όπως αυτά εμφανίζονται σε επιγραφές, όστρακα και παπύρους. Επιπλέον, θα διερευνηθούν ειδικότερες μορφές, όπως η ποίηση, η φιλοσοφία, η βιβλική/χριστιανική γλώσσα, τα τεχνικά έργα, οι γραμματικές πραγματείες, τα γλωσσάρια κ.λπ., καθώς και συγκεκριμένα ζητήματα όπως η ταυτότητα του συγγραφέα/ομιλητή, το πραγματολογικό, κοινωνικό και εξωγλωσσικό πλαίσιο κ.λπ. Μια ειδικότερη θεματική, που θα μπορούσε να διερευνηθεί στο πλαίσιο των ελληνο-λατινικών αλληλεπιδράσεων, έστω και ως δευτερεύον ζήτημα, είναι οι γλωσσικές ενδείξεις και οι πληροφορίες που συνάγονται σχετικά με τις σχέσεις και τις μετακινήσεις των λαών στα εδάφη του ελληνο-ρωμαϊκού κόσμου μέχρι το 500 μ.Χ. (ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, και λίγο αργότερα), δηλαδή τα συμβατικά όρια μεταξύ της αρχαίας ελληνικής και της μεσαιωνικής (βυζαντινής) Ελληνικής από τη μια πλευρά, και της Λατινικής και της Πρωτορομανικής από την άλλη.

  Γλώσσα του Συνεδρίου είναι η αγγλική. Οι εργασίες του είναι ανοικτές για το κοινό.

  Ιστοσελίδα Συνεδρίου https://lit.auth.gr/research/conferences/tcgll-conference/tcgll_02/

  Σε όλη τη διάρκεια του Συνεδρίου θα υπάρχει μετάδοση με live streaming. Μπορείτε να παρακολουθήσετε τις ανακοινώσεις στον σύνδεσμο https://lit.auth.gr/research/conferences/tcgll-conference/tcgll_02/

  Για το πρόγραμμα, βλ. συνημμένο

  01 Oct 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Μεσαιωνική Ελληνική :: Ανακοινώσεις :: Συνέδρια & Ημερίδες

  IB΄Συνάντηση Ελλήνων Βυζαντινολόγων στο Ρέθυμνο (25-28/9/25)

  Το Πανεπιστήμιο Κρήτης (Τμήμα Φιλολογίας & Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας) διοργανώνει την ΙΒ' Συνάντηση Ελλήνων Βυζαντινολόγων. Η Συνάντηση θα γίνει στις 25-28 Σεπτεμβρίου 2025, στα Διδακτήρια της Φιλοσοφικής Σχολής του Παν/μίου Κρήτης. Τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Επιτροπής Βυζαντινών Σπουδών.

  26 Sep 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Μεσαιωνική Ελληνική :: Γλωσσολογία :: Δραστηριότητες του ΚΕΓ :: Ανακοινώσεις

  Τέταρτη διάλεξη του 3ου Κύκλου Διαδικτυακών Διαλέξεων από το ΚΕΓ: Γ. Παπαναστασίου, Μεσαιωνική Ελληνική (15/9/25)

  Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, μέσα από 10 ετήσιες διαδικτυακές διαλέξεις, υλοποιεί πενταετές μνημόνιο συνεργασίας για την ελληνομάθεια μεταξύ των Υπουργείων Παιδείας της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι διαλέξεις εντάσσονται στη γενικότερη θεματική της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας και εξειδικεύονται στις επιμέρους υποθεματικές περιοχές: (α) Ιστορία της γλώσσας, (β) Λεξικογραφία και (γ) Κοινωνιογλωσσικές πτυχές της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας (π.χ. διάλεκτοι, επαφές με άλλες γλώσσες, η ελληνική γλώσσα της διασποράς κτλ.).

  Οι διαλέξεις θα μεταδίδονται ημέρα Δευτέρα και ώρα 18.00 (ώρα Ελλάδας) στον σύνδεσμο: https://www.youtube.com/@greeklanguagecentre/live και θα αναρτώνται στον ιστότοπο του ΚΕΓ: https://www.youtube.com/@greeklanguagecentre/playlists, όπου είναι διαθέσιμες και οι διαλέξεις που πραγματοποιήθηκαν έως τώρα.
  Συντονιστές: Ομ. Καθ. Γεώργιος Κ. Γιαννάκης (Μέλος του Δ.Σ. και Διευθυντής του Τμήματος Γλωσσολογίας του ΚΕΓ)
  Δρ Ειρήνη Παρασκευά Ροδοσθένους (Πρώτη Λειτουργός Εκπαίδευσης (Κύπρος) Νέος κύκλος διαλέξεων
  Ο τρίτος κύκλος διαλέξεων ξεκίνησε στις 14 Απριλίου 2025 με τη διάλεξη του καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κ. Παναγιώτη Φίλου, με θέμα «Η Μυκηναϊκή ελληνική». Συνεχίστηκε με διάλεξη του κ. Φίλου για την Κλασική Ελληνική στις 19 Μαΐου 2025. Ο κύκλος ομιλιών για το 2025 εστιάζει στις επιμέρους ιστορικές φάσεις της ελληνικής γλώσσας από τη Μυκηναϊκή έως τη Νέα Ελληνική.

  Η τέταρτη διάλεξη θα γίνει τη Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2025
  Ομιλητής: Καθηγητής Γεώργιος Παπαναστασίου, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
  Θέμα: «Μεσαιωνική Ελληνική»

  Θα ακολουθήσει ανακοίνωση με το πλήρες πρόγραμμα των διαλέξεων για το έτος 2025.

  11 Sep 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0

• Νέα Ελληνική :: Μεσαιωνική Ελληνική :: Αρχαία Ελληνική :: Γλωσσολογία :: Νεοελληνική Λογοτεχνία :: Διδασκαλία της Ελληνικής :: Ανακοινώσεις

  Πρόσκληση δωρεάν παρακολούθησης μαθημάτων του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών του Τμ. Φιλολογίας, ΑΠΘ

  Το Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης προσκαλεί τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης και των γειτονικών δήμων να παρακολουθήσουν (δωρεάν) ως ακροατές / ακροάτριες τα μαθήματα του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών του.

  09 Sep 2025 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0