Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ

Νεκρικοὶ Διάλογοι (29.1-29.3)


29. ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΜΑΥΣΩΛΟΥ


ΔΙΟΓΕΝΗΣ
[29.1] Ὦ Κάρ, ἐπὶ τίνι μέγα φρονεῖς καὶ πάντων ἡμῶν προτιμᾶσθαι ἀξιοῖς;
ΜΑΥΣΩΛΟΣ
Καὶ ἐπὶ τῇ βασιλείᾳ μέν, ὦ Σινωπεῦ, ὃς ἐβασίλευσα Καρίας μὲν ἁπάσης, ἦρξα δὲ καὶ Λυδῶν ἐνίων καὶ νήσους δέ τινας ὑπηγαγόμην καὶ ἄχρι Μιλήτου ἐπέβην τὰ πολλὰ τῆς Ἰωνίας καταστρεφόμενος· καὶ καλὸς ἦν καὶ μέγας καὶ ἐν πολέμοις καρτερός· τὸ δὲ μέγιστον, ὅτι ἐν Ἁλικαρνασσῷ μνῆμα παμμέγεθες ἔχω ἐπικείμενον, ἡλίκον οὐκ ἄλλος νεκρός, ἀλλ᾽ οὐδὲ οὕτως ἐς κάλλος ἐξησκημένον, ἵππων καὶ ἀνδρῶν ἐς τὸ ἀκριβέστατον εἰκασμένων λίθου τοῦ καλλίστου, οἷον οὐδὲ νεὼν εὕροι τις ἂν ῥᾳδίως. οὐ δοκῶ σοι δικαίως ἐπὶ τούτοις μέγα φρονεῖν;
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
[29.2] Ἐπὶ τῇ βασιλείᾳ φῄς καὶ τῷ κάλλει καὶ τῷ βάρει τοῦ τάφου;
ΜΑΥΣΩΛΟΣ
Νὴ Δί᾽ ἐπὶ τούτοις.
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Ἀλλ᾽, ὦ καλὲ Μαύσωλε, οὔτε ἡ ἰσχὺς ἔτι σοι ἐκείνη οὔτε ἡ μορφὴ πάρεστιν· εἰ γοῦν τινα ἑλοίμεθα δικαστὴν εὐμορφίας πέρι, οὐκ ἔχω εἰπεῖν, τίνος ἕνεκα τὸ σὸν κρανίον προτιμηθείη ἂν τοῦ ἐμοῦ· φαλακρὰ γὰρ ἄμφω καὶ γυμνά, καὶ τοὺς ὀδόντας ὁμοίως προφαίνομεν καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀφῃρήμεθα καὶ τὰς ῥῖνας ἀποσεσιμώμεθα. ὁ δὲ τάφος καὶ οἱ πολυτελεῖς ἐκεῖνοι λίθοι Ἁλικαρνασσεῦσι μὲν ἴσως εἶεν ἐπιδείκνυσθαι καὶ φιλοτιμεῖσθαι πρὸς τοὺς ξένους, ὡς δή τι μέγα οἰκοδόμημα αὐτοῖς ἐστιν· σὺ δέ, ὦ βέλτιστε, οὐχ ὁρῶ ὅ τι ἀπολαύεις αὐτοῦ, πλὴν εἰ μὴ τοῦτο φῄς, ὅτι μᾶλλον ἡμῶν ἀχθοφορεῖς ὑπὸ τηλικούτοις λίθοις πιεζόμενος.
ΜΑΥΣΩΛΟΣ
[29.3] Ἀνόνητα οὖν μοι ἐκεῖνα πάντα καὶ ἰσότιμος ἔσται Μαύσωλος καὶ Διογένης;
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Οὐκ ἰσότιμος, ὦ γενναιότατε, οὐ γὰρ· Μαύσωλος μὲν γὰρ οἰμώξεται μεμνημένος τῶν ὑπὲρ γῆς, ἐν οἷς εὐδαιμονεῖν ᾤετο, Διογένης δὲ καταγελάσεται αὐτοῦ. καὶ τάφον ὁ μὲν ἐν Ἁλικαρνασσῷ ἐρεῖ ἑαυτοῦ ὑπὸ Ἀρτεμισίας τῆς γυναικὸς καὶ ἀδελφῆς κατεσκευασμένον, ὁ Διογένης δὲ τοῦ μὲν σώματος εἰ καί τινα τάφον ἔχει οὐκ οἶδεν· οὐδὲ γὰρ ἔμελεν αὐτῷ τούτου· λόγον δὲ τοῖς ἀρίστοις περὶ τούτου καταλέλοιπεν ἀνδρὸς βίον βεβιωκὼς ὑψηλότερον, ὦ Καρῶν ἀνδραποδωδέστατε, τοῦ σοῦ μνήματος καὶ ἐν βεβαιοτέρῳ χωρίῳ κατεσκευασμένον.


29. ΔΙΟΓΕΝΗ ΚΑΙ ΜΑΥΣΩΛΟΥ


ΔΙΟΓΕΝΗΣ
[29.1] Πες μου, Κάρα, για ποιό λόγο περηφανεύεσαι τόσο και προβάλλεις την αξίωση να σε τιμούν περισσότερο απ᾽ όλους εμάς;
ΜΑΥΣΩΛΟΣ
Και για τη βασιλεία μου, Σινωπέα, μια και βασίλεψα σε ολόκληρη την Καρία, εξουσίασα και ένα τμήμα των Λυδών, επιπλέον υπέταξα μερικά νησιά και έφτασα ως τη Μίλητο, υποδουλώνοντας το μεγαλύτερο μέρος της Ιωνίας. Ήμουνα και ωραίος και ψηλός και πανίσχυρος στους πολέμους. Και το σημαντικότερο, ότι στην Αλικαρνασσό έχω στημένο από πάνω μου ένα τεράστιο μνήμα. Τόσο μεγάλο δεν έχει κανένας άλλος νεκρός, αλλά ούτε και τόσο όμορφα καλοδουλεμένο, με άλογα και ανθρώπους να είναι απεικονισμένοι με τη μεγαλύτερη ακρίβεια πάνω στην πιο εκλεκτή πέτρα, που δεν θα μπορούσε να βρει κανείς εύκολα ούτε σε ναό. Δεν νομίζεις λοιπόν πως έχω δίκιο να περηφανεύομαι γι᾽ αυτά;
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
[29.2] Για τη βασιλεία, λες, και για την ομορφιά και το βάρος του τάφου;
ΜΑΥΣΩΛΟΣ
Ακριβώς γι᾽ αυτά, μά τον Δία.
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Αλλά, ωραίε μου Μαύσωλε, ούτε εκείνη τη δύναμη έχεις πια ούτε τη μορφή. Αν λοιπόν διαλέγαμε κάποιον για κριτή της ομορφιάς, δεν μπορώ να πω για ποιό λόγο το δικό σου κρανίο θα έπρεπε να προκριθεί από το δικό μου. Και τα δύο είναι φαλακρά και γυμνά, και τα δόντια μας προβάλλουν με τον ίδιο τρόπο, και τα μάτια μας λείπουν, και οι μύτες μας δεν προεξέχουν. Όσο για τον τάφο και τις πολυτελείς εκείνες πέτρες, για τους κατοίκους της Αλικαρνασσού ίσως να είναι χρήσιμα, για να τα επιδεικνύουν και να καυχιούνται στους ξένους ότι έχουν ένα τόσο σπουδαίο οικοδόμημα. Εσύ όμως, φίλτατε, δεν βλέπω τί κέρδος έχεις απ᾽ αυτό, εκτός αν μου πεις τούτο, ότι κουβαλάς μεγαλύτερο φορτίο από μας, καθώς σε συνθλίβουν τόσο τεράστιες πέτρες.
ΜΑΥΣΩΛΟΣ
[29.3] Ανώφελα λοιπόν για μένα όλα εκείνα, και ισότιμος θα είναι ο Μαύσωλος και ο Διογένης;
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Όχι ισότιμος, αντρειωμένε μου, όχι βέβαια. Ο Μαύσωλος θα θρηνολογεί, καθώς θα θυμάται τα επίγεια, στα οποία νόμιζε ότι ήταν τρισευτυχισμένος, ενώ ο Διογένης θα τον περιγελάει. Κι όσο για τάφο, ο ένας θα λέει ότι έχει στην Αλικαρνασσό έναν δικό του, φτιαγμένο από την Αρτεμισία, τη γυναίκα του και αδελφή του, ο Διογένης όμως για το σώμα του ούτε καν ξέρει αν έχει και κάποιο τάφο· ούτε άλλωστε και τον ένοιαζε γι᾽ αυτό. Άφησε όμως τη φήμη του στους πιο αξιόλογους ανθρώπους, έχοντας ζήσει ζωή πραγματικού άνδρα, πιο μεγαλόπρεπη από το μνήμα σου, δουλοπρεπέστατε Κάρα, και κατασκευασμένη πάνω σε πολύ πιο σταθερό θεμέλιο.