Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ

Νεκρικοὶ Διάλογοι (26.1-26.4)


26. ΑΧΙΛΛΕΩΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΟΧΟΥ


ΑΝΤΙΛΟΧΟΣ
[26.1] Οἷα πρῴην, Ἀχιλλεῦ, πρὸς τὸν Ὀδυσσέα σοι εἴρηται περὶ τοῦ θανάτου, ὡς ἀγεννῆ καὶ ἀνάξια τοῖν διδασκάλοιν ἀμφοῖν, Χείρωνός τε καὶ Φοίνικος. ἠκροώμην γάρ, ὁπότε ἔφης βούλεσθαι ἐπάρουρος ὢν θητεύειν παρά τινι τῶν ἀκλήρων, «ᾧ μὴ βίοτος πολὺς εἴη,» μᾶλλον ἢ πάντων ἀνάσσειν τῶν νεκρῶν. ταῦτα μὲν οὖν ἀγεννῆ τινα Φρύγα δειλὸν καὶ πέρα τοῦ καλῶς ἔχοντος φιλόζῳον ἴσως ἐχρῆν λέγειν, τὸν Πηλέως δὲ υἱόν, τὸν φιλοκινδυνότατον ἡρώων ἁπάντων, ταπεινὰ οὕτω περὶ αὑτοῦ διανοεῖσθαι πολλὴ αἰσχύνη καὶ ἐναντιότης πρὸς τὰ πεπραγμένα σοι ἐν τῷ βίῳ, ὃς ἐξὸν ἀκλεῶς ἐν τῇ Φθιώτιδι πολυχρόνιον βασιλεύειν, ἑκὼν προείλου τὸν μετὰ τῆς ἀγαθῆς δόξης θάνατον.
ΑΧΙΛΛΕΥΣ
[26.2] Ὦ παῖ Νέστορος, ἀλλὰ τότε μὲν ἄπειρος ἔτι τῶν ἐνταῦθα ὢν καὶ τὸ βέλτιον ἐκείνων ὁπότερον ἦν ἀγνοῶν τὸ δύστηνον ἐκεῖνο δοξάριον προετίμων τοῦ βίου, νῦν δὲ συνίημι ἤδη ὡς ἐκείνη μὲν ἀνωφελής, εἰ καὶ ὅτι μάλιστα οἱ ἄνω ῥαψῳδήσουσιν. μετὰ νεκρῶν δὲ ὁμοτιμία, καὶ οὔτε τὸ κάλλος ἐκεῖνο, ὦ Ἀντίλοχε, οὔτε ἡ ἰσχὺς πάρεστιν, ἀλλὰ κείμεθα ἅπαντες ὑπὸ τῷ αὐτῷ ζόφῳ ὅμοιοι καὶ κατ᾽ οὐδὲν ἀλλήλων διαφέροντες, καὶ οὔτε οἱ τῶν Τρώων νεκροὶ δεδίασίν με οὔτε οἱ τῶν Ἀχαιῶν θεραπεύουσιν, ἰσηγορία δὲ ἀκριβὴς καὶ νεκρὸς ὅμοιος, «ἠμὲν κακὸς ἠδὲ καὶ ἐσθλός.» ταῦτά με ἀνιᾷ καὶ ἄχθομαι, ὅτι μὴ θητεύω ζῶν.
ΑΝΤΙΛΟΧΟΣ
[26.3] Ὅμως τί οὖν ἄν τις πάθοι, ὦ Ἀχιλλεῦ; ταῦτα γὰρ ἔδοξε τῇ φύσει, πάντως ἀποθνήσκειν ἅπαντας, ὥστε χρὴ ἐμμένειν τῷ νόμῳ καὶ μὴ ἀνιᾶσθαι τοῖς διατεταγμένοις. ἄλλως τε ὁρᾷς τῶν ἑταίρων ὅσοι περὶ σέ ἐσμεν οἵδε· μετὰ μικρὸν δὲ καὶ Ὀδυσσεὺς ἀφίξεται πάντως. φέρει δὲ παραμυθίαν καὶ ἡ κοινωνία τοῦ πράγματος καὶ τὸ μὴ μόνον αὐτὸν πεπονθέναι. ὁρᾷς τὸν Ἡρακλέα καὶ τὸν Μελέαγρον καὶ ἄλλους θαυμαστοὺς ἄνδρας, οἳ οὐκ ἂν οἶμαι δέξαιντο ἀνελθεῖν, εἴ τις αὐτοὺς ἀναπέμψειε θητεύσοντας ἀκλήροις καὶ ἀβίοις ἀνδράσιν.
ΑΧΙΛΛΕΥΣ
[26.4] Ἑταιρικὴ μὲν ἡ παραίνεσις, ἐμὲ δὲ οὐκ οἶδ᾽ ὅπως ἡ μνήμη τῶν παρὰ τὸν βίον ἀνιᾷ, οἶμαι δὲ καὶ ὑμῶν ἕκαστον· εἰ δὲ μὴ ὁμολογεῖτε, ταύτῃ χείρους ἐστὲ καθ᾽ ἡσυχίαν αὐτὸ πάσχοντες.
ΑΝΤΙΛΟΧΟΣ
Οὔκ, ἀλλ᾽ ἀμείνους, ὦ Ἀχιλλεῦ· τὸ γὰρ ἀνωφελὲς τοῦ λέγειν ὁρῶμεν· σιωπᾶν γὰρ καὶ φέρειν καὶ ἀνέχεσθαι δέδοκται ἡμῖν, μὴ καὶ γέλωτα ὄφλωμεν ὥσπερ σὺ τοιαῦτα εὐχόμενος.


26. ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΟΧΟΣ


ΑΝΤΙΛΟΧΟΣ
[26.1] Αχιλλέα, τί είναι αυτά που έλεγες προχθές στον Οδυσσέα για τον θάνατο; Πόσο ταπεινά και ανάξια για τους δυο σου δασκάλους, τον Χείρωνα και τον Φοίνικα. Άκουα που έλεγες ότι προτιμούσες να βρίσκεσαι πάνω στη γη και να δουλεύεις με μεροκάματο σ᾽ έναν φτωχό «χωρίς μεγάλη περιουσία» άνθρωπο, παρά να είσαι βασιλιάς σε όλους τους νεκρούς. Αυτά λοιπόν ίσως ταίριαζε να τα λέει ένας Φρύγας τιποτένιος και περισσότερο απ᾽ όσο πρέπει φιλόζωος, μα ο γιος του Πηλέα, ο πιο ριψοκίνδυνος απ᾽ όλους τους ήρωες, να σκέφτεται τόσο ταπεινά για τον εαυτό του, είναι μεγάλη ντροπή. Είναι αντίθετο με τις πράξεις της ζωής σου. Εσύ που, ενώ μπορούσες να βασιλέψεις πολλά χρόνια χωρίς δόξα στη Φθιώτιδα, προτίμησες θεληματικά τον ένδοξο θάνατο.
ΑΧΙΛΛΕΑΣ
[26.2] Γιε του Νέστορα, τότε χωρίς να ξέρω ακόμη τί γίνεται εδώ και αγνοώντας ποιό από τα δυο ήταν το καλύτερο, έβαλα πάνω από τη ζωή την άθλια εκείνη δόξα. Τώρα όμως αντιλαμβάνομαι πια ότι η δόξα εκείνη είναι ανώφελη και ας την πολυτραγουδούν οι ζωντανοί. Μες στους νεκρούς επικρατεί ισοτιμία και ούτε εκείνη η ομορφιά, Αντίλοχε, ούτε η δύναμη υπάρχει, μα όλοι βρισκόμαστε κάτω από το ίδιο σκοτάδι, όμοιοι, χωρίς διόλου να διαφέρουμε μεταξύ μας. Και ούτε οι νεκροί των Τρώων με φοβούνται ούτε οι νεκροί των Αχαιών με σέβονται. Ισότητα πλήρης. Κάθε νεκρός όμοιος, τόσο ο δειλός όσο και ο γενναίος. Αυτά με στεναχωρούν και λυπάμαι που δεν είμαι ζωντανός, έστω και μεροκαματιάρης.
ΑΝΤΙΛΟΧΟΣ
[26.3] Τί μπορεί όμως να κάνει κανείς, Αχιλλέα; Έτσι το θέλησε η φύση. Όλοι το δίχως άλλο να πεθαίνουμε. Γι᾽ αυτό πρέπει να υποταχτούμε στον νόμο και να μη λυπόμαστε μ᾽ αυτά που επικρατούν. Άλλωστε βλέπεις πόσοι από τους φίλους σου είμαστε γύρω εδώ. Σε λίγο θα φτάσει το δίχως άλλο και ο Οδυσσέας. Είναι παρηγοριά να συμμετέχουν και οι άλλοι και να μην έχεις πάθει κάτι εσύ μόνο. Βλέπεις τον Ηρακλή και τον Μελέαγρο και άλλους σπουδαίους άνδρες. Νομίζω, δεν θα δέχονταν να ανέβουν στη γη, εάν κανείς τούς έστελνε επάνω για να γίνουν παραγιοί σε φτωχούς και δίχως βιός ανθρώπους.
ΑΧΙΛΛΕΑΣ
[26.4] Φιλική η συμβουλή, όμως δεν ξέρω πώς με γεμίζει θλίψη η θύμηση της ζωής. Νομίζω και τον καθένα σας. Αν δεν το ομολογείτε, στο σημείο αυτό είστε χειρότερα από εμένα, γιατί το υποφέρετε σιωπηλά.
ΑΝΤΙΛΟΧΟΣ
Όχι, Αχιλλέα, είμαστε σε καλύτερη μοίρα από εσένα. Βλέπουμε ότι δεν ωφελεί να μιλά κανείς. Γι᾽ αυτό έχουμε αποφασίσει να σιωπάμε και να υποφέρουμε και να υπομένουμε, για να μη γελούν μαζί μας, όπως μ᾽ εσένα, που έχουμε τέτοιες επιθυμίες.