Η ρητορική του. Η προσωνυμία «Ολύμπιος»
[8.1] Προσπαθούσε να εναρμονίζει το λόγο του σύμφωνα με τον τρόπο που είχε οργανώσει τη ζωή του και σύμφωνα με το μεγαλείο των σκέψεών του, σαν ένα μουσικό όργανο που με το τέντωμα των χορδών του απηχούσε συχνά με περισσότερη δύναμη τη διδασκαλία του Αναξαγόρα και έδινε κατά κάποιο τρόπο στη ρητορική του ένα χρώμα από τις θεωρίες της φυσικής επιστήμης. [8.2] Γιατί αυτό το «μεγάλο ύψος του πνεύματος και την τελειότητα στην εκτέλεση των έργων», που, όπως λέει ο θείος Πλάτων, «προστέθηκαν στην έμφυτη ευφυΐα του», τα απόχτησε από τη φυσική επιστήμη και «παίρνοντας απ᾽ αυτήν ό,τι ήταν πρόσφορο για την τέχνη των λόγων», αναδείχτηκε πολύ ανώτερος απ᾽ όλους τους άλλους. [8.3] Σ᾽ αυτό, λένε, οφείλει και την επωνυμία «Ολύμπιος» που του δόθηκε, αν και μερικοί φρονούν ότι ονομάστηκε έτσι από τα έξοχα μνημεία με τα οποία εκόσμησε την πόλη και άλλοι πάλι από την πολιτική και στρατηγική του υπεροχή. Και είναι πολύ φυσικό ότι πολλά προσόντα έχουν συντείνει, ώστε να αποχτήσει αυτή τη δόξα. [8.4] Οι κωμωδίες όμως των τότε ποιητών, που ξεστόμισαν πολλά σοβαρά και πολλά αστεία γι᾽ αυτόν, δείχνουν ότι η προσωνυμία αυτή του δόθηκε κυρίως για τη δύναμη του λόγου του, γιατί λένε πως, όταν εκείνος μιλούσε στο λαό, «βροντούσε και άστραφτε και είχε στη γλώσσα του φοβερό κεραυνό». [8.5] Μνημονεύεται μάλιστα και κάτι που είπε ο Θουκυδίδης, ο γιός του Μελησία, θέλοντας να αστειευτεί για τη ρητορική δεινότητα του Περικλή. Ο Θουκυδίδης, όπως ξέρουμε, ανήκε στους αριστοκρατικούς και για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν αντίθετος στην πολιτική του Περικλή· και, όταν ο Αρχίδαμος, ο βασιλιάς των Λακεδαιμονίων, ρώτησε το Θουκυδίδη αν αυτός ή ο Περικλής ήταν ανώτερος στην πάλη, αποκρίθηκε: «Όταν στην πάλη εγώ τον ρίξω καταγής, εκείνος, αντίθετα, λέει πως δεν έπεσε και κατορθώνει να νικήσει και να μεταπείσει τους θεατές». [8.6] Και όμως ο Περικλής ο ίδιος μιλούσε στο λαό με μεγάλη περίσκεψη, ώστε πάντα, όταν πήγαινε προς το βήμα, ευχόταν στους θεούς να μην του ξεφύγει άθελα από το στόμα του ούτε μία λέξη που να ήταν ανάρμοστη στην προκείμενη περίπτωση. [8.7] Πάντως, δεν έχει αφήσει κανένα γραφτό, εκτός από τα ψηφίσματά του· και αξιομνημόνευτα λόγια του πολύ λίγα έχουν διασωθεί, όπως λόγου χάρη, τα ακόλουθα: «Σας συμβουλεύω να βγάλετε από τη μέση την Αίγινα που έχει γίνει μια τσίμπλα στο μάτι του Πειραιά» και επίσης: «Βλέπω τώρα καθαρά τον πόλεμο να έρχεται τρέχοντας από την Πελοπόννησο». [8.8] {Κι όταν κάποτε ο Σοφοκλής που ήταν στρατηγός μαζί του σε κάποια ναυτική εκστρατεία, επαίνεσε έναν όμορφο νεαρό, ο Περικλής του είπε: «Ο στρατηγός, Σοφοκλή, πρέπει να έχει καθαρά όχι μόνο τα χέρια, αλλά και τα μάτια».} [8.9] Ο Στησίμβροτος αναφέρει ότι ο Περικλής κάποτε εγκωμίαζε από το βήμα εκείνους που έπεσαν στη Σάμο και έλεγε ότι έχουν γίνει αθάνατοι όπως οι θεοί· «γιατί και τους θεούς τους ίδιους δεν τους βλέπουμε, αλλ᾽ από τις τιμές που τους προσφέρουμε και από τα καλά που μας προσφέρουν, συμπεραίνουμε ότι είναι αθάνατοι· το ίδιο λοιπόν συμβαίνει και για εκείνους που πέθαναν για την πατρίδα».