Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ

Ἀρεοπαγιτικός (7) (56-61)


[56] Περὶ μὲν οὖν τῶν ποτε καθεστώτων τὰ μὲν πλεῖστα διεληλύθαμεν· ὅσα δὲ παραλελοίπαμεν, ἐκ τῶν εἰρημένων, ὅτι κἀκεῖνα τὸν αὐτὸν τρόπον εἶχεν τούτοις, ῥᾴδιόν ἐστιν καταμαθεῖν. Ἤδη δέ τινες ἀκούσαντές μου ταῦτα διεξιόντος ἐπῄνεσαν μὲν ὡς οἷόν τε μάλιστα καὶ τοὺς προγόνους ἐμακάρισαν, ὅτι τὸν τρόπον τοῦτον τὴν πόλιν διῴκουν, [57] οὐ μὴν ὑμᾶς γ᾽ ᾤοντο πεισθήσεσθαι χρῆσθαι τούτοις, ἀλλ᾽ αἱρήσεσθαι διὰ τὴν συνήθειαν ἐν τοῖς καθεστηκόσι πράγμασι κακοπαθεῖν μᾶλλον ἢ μετὰ πολιτείας ἀκριβεστέρας ἄμεινον τὸν βίον διάγειν. Εἶναι δ᾽ ἔφασαν ἐμοὶ καὶ κίνδυνον μὴ τὰ βέλτιστα συμβουλεύων μισόδημος εἶναι δόξω καὶ τὴν πόλιν ζητεῖν εἰς ὀλιγαρχίαν ἐμβαλεῖν. [58] Ἐγὼ δ᾽ εἰ μὲν περὶ πραγμάτων ἀγνοουμένων καὶ μὴ κοινῶν τοὺς λόγους ἐποιούμην καὶ περὶ τούτων ἐκέλευον ὑμᾶς ἑλέσθαι συνέδρους ἢ συγγραφέας, δι᾽ ὧν ὁ δῆμος κατελύθη τὸ πρότερον, εἰκότως ἂν εἶχον ταύτην τὴν αἰτίαν. Νῦν δ᾽ οὐδὲν εἴρηκα τοιοῦτον, ἀλλὰ διείλεγμαι περὶ διοικήσεως οὐκ ἀποκεκρυμμένης, ἀλλὰ πᾶσι φανερᾶς, [59] ἣν πάντες ἴστε καὶ πατρίαν ἡμῖν οὖσαν καὶ πλείστων ἀγαθῶν καὶ τῇ πόλει καὶ τοῖς ἄλλοις Ἕλλησιν αἰτίαν γεγενημένην, πρὸς δὲ τούτοις ὑπὸ τοιούτων ἀνδρῶν νομοθετηθεῖσαν καὶ κατασταθεῖσαν, οὓς οὐδεὶς ὅστις οὐκ ἂν ὁμολογήσειε δημοτικωτάτους γεγενῆσθαι τῶν πολιτῶν. Ὥστε πάντων ἄν μοι συμβαίη δεινότατον, εἰ τοιαύτην πολιτείαν εἰσηγούμενος νεωτέρων δόξαιμι πραγμάτων ἐπιθυμεῖν.
[60] Ἔπειτα κἀκεῖθεν ῥᾴδιον γνῶναι τὴν ἐμὴν διάνοιαν· ἐν γὰρ τοῖς πλείστοις τῶν λόγων τῶν εἰρημένων ὑπ᾽ ἐμοῦ φανήσομαι ταῖς μὲν ὀλιγαρχίαις καὶ ταῖς πλεονεξίαις ἐπιτιμῶν, τὰς δ᾽ ἰσότητας καὶ τὰς δημοκρατίας ἐπαινῶν, οὐ πάσας, ἀλλὰ τὰς καλῶς καθεστηκυίας, οὐδ᾽ ὡς ἔτυχον, ἀλλὰ δικαίως καὶ λόγον ἐχόντως. [61] Οἶδα γὰρ τούς τε προγόνους τοὺς ἡμετέρους ἐν ταύτῃ τῇ καταστάσει πολὺ τῶν ἄλλων διενεγκόντας καὶ Λακεδαιμονίους διὰ τοῦτο κάλλιστα πολιτευομένους, ὅτι μάλιστα δημοκρατούμενοι τυγχάνουσιν. Ἐν γὰρ τῇ τῶν ἀρχόντων αἱρέσει καὶ τῷ βίῳ τῷ καθ᾽ ἡμέραν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐπιτηδεύμασιν ἴδοιμεν ἂν παρ᾽ αὐτοῖς τὰς ἰσότητας καὶ τὰς ὁμοιότητας μᾶλλον ἢ παρὰ τοῖς ἄλλοις ἰσχυούσας· οἷς αἱ μὲν ὀλιγαρχίαι πολεμοῦσιν, οἱ δὲ καλῶς δημοκρατούμενοι χρώμενοι διατελοῦσιν.


[56] Όσον αφορά λοιπόν στο τότε πολιτειακό καθεστώς, τα περισσότερα τα έχω αναπτύξει διεξοδικά· αλλά και όσα έχω παραλείψει είναι εύκολο να καταλάβει κανείς, από τα όσα έχουν λεχθεί, ότι και εκείνα ήταν παρόμοια με αυτά. Ήδη κάποιοι που με άκουσαν να αναπτύσσω αυτά με επαίνεσαν πάρα πολύ και μακάρισαν τους προγόνους μας που κυβερνούσαν την πόλη με αυτόν τον τρόπο. [57] Ωστόσο, δεν φαντάζονταν πως εσείς θα πεισθείτε να εφαρμόσετε αυτά, αλλά ότι από συνήθεια θα προτιμήσετε να κακοπάθετε με το σημερινό καθεστώς παρά να περάσετε μια καλύτερη ζωή κάτω από ένα αυστηρότερο πολίτευμα. Είπαν μάλιστα πως υπάρχει κίνδυνος για μένα μήπως, παρόλο που δίνω τις καλύτερες συμβουλές, δώσω την εντύπωση ότι είμαι εχθρός του λαού και ότι επιδιώκω να ρίξω την πόλη στην ολιγαρχία.
[58] Αυτή η κατηγορία δικαιολογημένα θα μπορούσε να μου αποδοθεί, εάν μιλούσα για πράγματα άγνωστα και όχι κοινά, και σχετικά με αυτά σας πρότεινα να εκλέξετε συμβούλους ή συγγραφείς νόμων από τους οποίους είχε καταλυθεί στο παρελθόν το δημοκρατικό πολίτευμα. Τώρα όμως δεν έχω πει κάτι παρόμοιο, αλλά έχω μιλήσει για διακυβέρνηση όχι κρυφή αλλά φανερή σε όλους, [59] που όλοι γνωρίζετε ότι και πατροπαράδοτη είναι σε μας και έχει γίνει αιτία πολλών αγαθών, τόσο για την πόλη όσο και για τους άλλους Έλληνες, και που επιπλέον έχει νομοθετηθεί και θεμελιωθεί από άνδρες για τους οποίους όλοι θα παραδέχονταν ότι υπήρξαν οι πιο δημοφιλείς πολίτες. Συνεπώς, θα συνέβαινε σ᾽ εμένα το χειρότερο από όλα, εάν, ενώ εισηγούμαι ένα τέτοιο πολίτευμα, έδινα την εντύπωση ότι επιδιώκω πολιτικό πραξικόπημα.
[60] Εξάλλου, είναι εύκολο να καταλάβετε τις προθέσεις μου και από το εξής: στους περισσότερους από τους λόγους που έχω εκφωνήσει θα φανεί ότι κατακρίνω τις ολιγαρχίες και τις επεκτατικές διαθέσεις, ενώ εξυμνώ την ισότητα και τη δημοκρατία· όχι όμως την οποιαδήποτε δημοκρατία αλλά εκείνη που έχει εγκαθιδρυθεί σωστά· ούτε την εξυμνώ στην τύχη αλλά με τρόπο δίκαιο και αιτιολογημένα. [61] Γνωρίζω ότι οι πρόγονοί μας με αυτόν τον καταστατικό χάρτη ήταν πολύ ανώτεροι από τους άλλους και ότι οι Λακεδαιμόνιοι εξαιτίας αυτού ζούσαν ως πολίτες κατά τον καλύτερο τρόπο, γιατί τυχαίνει να έχουν πολύ δημοκρατικό πολίτευμα. Γιατί θα διαπιστώσουμε ότι σ᾽ αυτούς περισσότερο από ό,τι σε άλλους ισχύουν η ισότητα και η ισοτιμία ως προς την εκλογή των αρχόντων, την καθημερινή τους ζωή και τις ασχολίες τους. Αυτά οι ολιγαρχίες τα καταπολεμούν, ενώ οι δημοκρατίες που λειτουργούν σωστά τα εφαρμόζουν πάντοτε.