Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας
Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Ἠθικὰ Νικομάχεια (1159b-1160a)
[9] Φαίνεται πάντως —όπως το είπαμε και στην αρχή της συζήτησής μας— ότι η φιλία και η δικαιοσύνη έχουν ως αντικείμενό τους τα ίδια πράγματα και σχετίζονται με τα ίδια πρόσωπα. Σε κάθε, πράγματι, μορφή συνύπαρξης και συνάφειας ανθρώπων υπάρχει, κατά την κοινή αντίληψη, κάποια μορφή δικαίου, αλλά και φιλία. Ονομάζουν, επιπαραδείγματι, οι άνθρωποι φίλους τους τούς συνταξιδιώτες τους και τους συστρατιώτες τους, καθώς και όλους αυτούς με τους οποίους γενικά συνυπάρχουν και έρχονται σε κάποια άλλη τέτοια συνάφεια. Και όσο κρατάει η συνύπαρξη και η συνάφειά τους, τόσο κρατάει και η φιλία τους· γιατί τόσο κρατάει ανάμεσά τους και η δικαιοσύνη. Και η παροιμία «Όλα των φίλων κοινά» είναι σωστή· γιατί η φιλία έχει για προϋπόθεση τη συνύπαρξη και τη συνάφεια. Τα αδέρφια, τώρα, και οι σύντροφοι έχουν κοινά τα πάντα, ενώ οι άλλοι ορισμένα μόνο πράγματα: κάποιοι περισσότερα, άλλοι λιγότερα — μήπως και από τις φιλίες δεν είναι κάποιες περισσότερο και άλλες λιγότερο φιλίες; Αλλά και η δικαιοσύνη παρουσιάζεται με ποικιλία μορφών. Από την άποψη, πράγματι, αυτή [1160a] οι σχέσεις των γονιών με τα παιδιά τους και οι σχέσεις των αδελφών μεταξύ τους δεν είναι ίδιες, όπως δεν είναι ίδιες και οι σχέσεις των συντρόφων και των πολιτών μεταξύ τους — το ίδιο ισχύει και στις άλλες μορφές φιλίας. Διαφορετικές είναι, κατά συνέπεια, και οι άδικες πράξεις στην καθεμιά από τις περιπτώσεις αυτές, και η αδικία γίνεται μεγαλύτερη όταν στρέφεται προς κάποιον που είναι περισσότερο φίλος. Παράδειγμα: είναι φοβερότερο να κλέψει κανείς έναν σύντροφο παρά έναν συμπολίτη· είναι φοβερότερο να μη βοηθήσει τον αδερφό του παρά έναν ξένο· είναι φοβερότερο να χτυπήσει τον πατέρα του παρά οποιονδήποτε άλλον. Η φύση έτσι το όρισε, ώστε μαζί με τη φιλία να αυξάνει και το δίκαιο· ο λόγος είναι ότι η φιλία και το δίκαιο υπάρχουν μεταξύ των ίδιων ανθρώπων και απλώνονται σε ίδια έκταση. |