Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ

Ἐπιστολὴ πρὸς Φίλιππον (2.1-2.4)


[2.1] Οἶδα μὲν ὅτι πάντες εἰώθασιν πλείω χάριν ἔχειν τοῖς ἐπαινοῦσιν ἢ τοῖς συμβουλεύουσιν, ἄλλως τε κἂν μὴ κελευσθεὶς ἐπιχειρῇ τις τοῦτο ποιεῖν. Ἐγὼ δ᾽ εἰ μὲν μὴ καὶ πρότερον ἐτύγχανον σοι παρῃνεκὼς μετὰ πολλῆς εὐνοίας ἐξ ὧν ἐδόκεις μοι τὰ πρέποντα μάλιστ᾽ ἂν σαυτῷ πράττειν, ἴσως οὐδ᾽ ἂν νῦν ἐπεχείρουν ἀποφαίνεσθαι περὶ τῶν σοὶ συμβεβηκότων· [2.2] ἐπειδὴ δὲ προειλόμην φροντίζειν τῶν σῶν πραγμάτων καὶ τῆς πόλεως ἕνεκα τῆς ἐμαυτοῦ καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων, αἰσχυνθείην ἂν, εἰ περὶ μὲν τῶν ἧττον ἀναγκαίων φαινοίμην σοι συμβεβουλευκὼς, ὑπὲρ δὲ τῶν μᾶλλον κατεπειγόντων μηδένα λόγον ποιοίμην, καὶ ταῦτ᾽ εἰδὼς ἐκεῖνα μὲν ὑπὲρ δόξης ὄντα, ταῦτα δ᾽ ὑπὲρ τῆς σωτηρίας, ἧς ὀλιγωρεῖν ἅπασιν ἔδοξας τοῖς ἀκούσασιν τὰς περὶ σοῦ ῥηθείσας βλασφημίας. [2.3] Οὐδεὶς γὰρ ἔστιν ὅστις οὐ κατέγνω προπετέστερόν σε διακινδυνεύειν ἢ βασιλικώτερον καὶ μᾶλλόν σοι μέλειν τῶν περὶ τὴν ἀνδρείαν ἐπαίνων ἢ τῶν ὅλων πραγμάτων. Ἔστιν δ᾽ ὁμοίως αἰσχρὸν περιστάντων τε τῶν πολεμίων μὴ διαφέροντα γενέσθαι τῶν ἄλλων, μηδεμιᾶς τε συμπεσούσης ἀνάγκης αὑτὸν ἐμβαλεῖν εἰς τοιούτους ἀγῶνας, ἐν οἷς κατορθώσας μὲν οὐδὲν ἂν ἦσθα μέγα διαπεπραγμένος, τελευτήσας δὲ τὸν βίον ἅπασαν ἂν τὴν ὑπάρχουσαν εὐδαιμονίαν συνανεῖλες. [2.4] Χρὴ δὲ μὴ καλὰς ἁπάσας ὑπολαμβάνειν τὰς ἐν τοῖς πολέμοις τελευτὰς ἀλλὰ τὰς μὲν ὑπὲρ τῆς πατρίδος καὶ τῶν γονέων καὶ τῶν παίδων ἐπαίνων ἀξίας, τὰς δὲ ταῦτά τε πάντα βλαπτούσας καὶ τὰς πράξεις τὰς πρότερον κατωρθωμένας καταρρυπαινούσας αἰσχρὰς νομίζειν καὶ φεύγειν ὡς αἰτίας πολλῆς ἀδοξίας γιγνομένας.


Συμβουλές στο Φίλιππο να δείχνει σύνεση στις μάχες. Ποιός είναι ο πραγματικός εχθρός των Ελλήνων.
[2.1] Ξέρω καλά ότι όλοι οι άνθρωποι συνήθως χρωστούν πιο πολλή ευγνωμοσύνη σε αυτούς που τους επαινούν παρά σε αυτούς που τους συμβουλεύουν και ιδίως αν επιχειρεί να το κάνει κανείς χωρίς να του το ζητήσουν. Κι εγώ, αν δεν είχε τύχει και προηγουμένως να σε συμβουλέψω με πολλή φιλική διάθεση για το τί πίστευα πως θα σε οδηγούσε σε πράξεις αντάξιες του εαυτού σου, ίσως ούτε και τώρα θα επιχειρούσα να εκφέρω γνώμη γι’ αυτά που σου έτυχαν. [2.2] Όμως, επειδή έβαλα σκοπό να φροντίζω τις υποθέσεις σου για χάρη και της δικής μου πόλεως και των άλλων Ελλήνων, θα θεωρούσα ντροπή μου αν από τη μια έδινα την εντύπωση ότι για πράγματα λιγότερο αναγκαία σε έχω συμβουλέψει και από την άλλη δεν έκανα κανένα λόγο για τα κατεπείγοντα, κι αυτό μολονότι ξέρω ότι εκείνοι οι λόγοι μου αποσκοπούσαν στη δόξα σου, ενώ τώρα είναι για τη σωτηρία σου· αυτήν όλοι εκείνοι που άκουσαν όσα κακά ειπώθηκαν για σένα νομίζουν πως δεν την προσέχεις. [2.3] Δεν υπάρχει δηλαδή άνθρωπος που να μη σε κατηγόρησε ότι ρίχνεσαι στους κινδύνους πιο απερίσκεπτα από όσο ταιριάζει σε ένα βασιλιά και ότι σε νοιάζει πιο πολύ ο έπαινος για την ανδρεία σου παρά η όλη υπόθεση. Ωστόσο είναι το ίδιο ατιμωτικό, όταν σε περιζώσουν οι εχθροί να μη φανείς γενναιότερος από τους άλλους, όπως και χωρίς καμιά ανάγκη να ριχτείς σε τέτοιους αγώνες, στους οποίους, αν υπερτερήσεις, δε θα έχεις καταφέρει τίποτε σπουδαίο, ενώ, αν χάσεις τη ζωή σου, καταστρέφεις όλη την ευδαιμονία που είχες. [2.4] Δεν πρέπει κανείς να νομίζει ωραίο κάθε θάνατο στον πόλεμο· άξιος επαίνου πρέπει να θεωρείται μόνο ο θάνατος για την πατρίδα και τους γονείς και τα παιδιά, ενώ ο θάνατος εκείνος που σε όλα αυτά φέρνει ζημιά και κηλιδώνει τα προηγούμενα κατορθώματα πρέπει να θεωρείται ατιμωτικός και να αποφεύγεται, γιατί γίνεται αιτία κακής φήμης.