Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

Ὀλυνθιακὸς γ΄ (3) (4-9)

[4] Ἀναγκαῖον δ᾽ ὑπολαμβάνω μικρὰ τῶν γεγενημένων πρῶτον ὑμᾶς ὑπομνῆσαι. μέμνησθ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ὅτ᾽ ἀπηγγέλθη Φίλιππος ὑμῖν ἐν Θρᾴκῃ τρίτον ἢ τέταρτον ἔτος τουτὶ Ἡραῖον τεῖχος πολιορκῶν. τότε τοίνυν μὴν μὲν ἦν μαιμακτηριών· πολλῶν δὲ λόγων καὶ θορύβου γιγνομένου παρ᾽ ὑμῖν ἐψηφίσασθε τετταράκοντα τριήρεις καθέλκειν καὶ τοὺς μέχρι πέντε καὶ τετταράκοντ᾽ ἐτῶν αὐτοὺς ἐμβαίνειν καὶ τάλανθ᾽ ἑξήκοντ᾽ εἰσφέρειν. [5] καὶ μετὰ ταῦτα διελθόντος τοῦ ἐνιαυτοῦ τούτου ἑκατομβαιών, μεταγειτνιών, βοηδρομιών· τούτου τοῦ μηνὸς μόγις μετὰ τὰ μυστήρια δέκα ναῦς ἀπεστείλατ᾽ ἔχοντα κενὰς Χαρίδημον καὶ πέντε τάλαντ᾽ ἀργυρίου. ὡς γὰρ ἠγγέλθη Φίλιππος ἀσθενῶν ἢ τεθνεώς (ἦλθε γὰρ ἀμφότερα), οὐκέτι καιρὸν οὐδένα τοῦ βοηθεῖν νομίσαντες ἀφεῖτ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὸν ἀπόστολον. ἦν δ᾽ οὗτος ὁ καιρὸς αὐτός· εἰ γὰρ τότ᾽ ἐκεῖσ᾽ ἐβοηθήσαμεν, ὥσπερ ἐψηφισάμεθα, προθύμως, οὐκ ἂν ἠνώχλει νῦν ἡμῖν ὁ Φίλιππος σωθείς.
[6] Τὰ μὲν δὴ τότε πραχθέντ᾽ οὐκ ἂν ἄλλως ἔχοι· νῦν δ᾽ ἑτέρου πολέμου καιρὸς ἥκει τις, δι᾽ ὃν καὶ περὶ τούτων ἐμνήσθην, ἵνα μὴ ταὐτὰ πάθητε. τί δὴ χρησόμεθ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τούτῳ; εἰ γὰρ μὴ βοηθήσετε παντὶ σθένει κατὰ τὸ δυνατόν, θεάσασθ᾽ ὃν τρόπον ὑμεῖς ἐστρατηγηκότες πάντ᾽ ἔσεσθ᾽ ὑπὲρ Φιλίππου. [7] ὑπῆρχον Ὀλύνθιοι δύναμίν τινα κεκτημένοι, καὶ διέκειθ᾽ οὕτω τὰ πράγματα· οὔτε Φίλιππος ἐθάρρει τούτους οὔθ᾽ οὗτοι Φίλιππον. ἐπράξαμεν ἡμεῖς κἀκεῖνοι πρὸς ἡμᾶς εἰρήνην· ἦν τοῦθ᾽ ὥσπερ ἐμπόδισμά τι τῷ Φιλίππῳ καὶ δυσχερές, πόλιν μεγάλην ἐφορμεῖν τοῖς ἑαυτοῦ καιροῖς διηλλαγμένην πρὸς ἡμᾶς. ἐκπολεμῶσαι δεῖν ᾠόμεθα τοὺς ἀνθρώπους ἐκ παντὸς τρόπου, καὶ ὃ πάντες ἐθρύλουν, πέπρακται νυνὶ τοῦθ᾽ ὁπωσδήποτε. [8] τί οὖν ὑπόλοιπον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πλὴν βοηθεῖν ἐρρωμένως καὶ προθύμως; ἐγὼ μὲν οὐχ ὁρῶ· χωρὶς γὰρ τῆς περιστάσης ἂν ἡμᾶς αἰσχύνης, εἰ καθυφείμεθά τι τῶν πραγμάτων, οὐδὲ τὸν φόβον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μικρὸν ὁρῶ τὸν τῶν μετὰ ταῦτα, ἐχόντων μὲν ὡς ἔχουσι Θηβαίων ἡμῖν, ἀπειρηκότων δὲ χρήμασι Φωκέων, μηδενὸς δ᾽ ἐμποδὼν ὄντος Φιλίππῳ τὰ παρόντα καταστρεψαμένῳ πρὸς ταῦτ᾽ ἐπικλῖναι τὰ πράγματα. [9] ἀλλὰ μὴν εἴ τις ὑμῶν εἰς τοῦτ᾽ ἀναβάλλεται ποιήσειν τὰ δέοντα, ἰδεῖν ἐγγύθεν βούλεται τὰ δεινά, ἐξὸν ἀκούειν ἄλλοθι γιγνόμενα, καὶ βοηθοὺς ἑαυτῷ ζητεῖν, ἐξὸν νῦν ἑτέροις αὐτὸν βοηθεῖν· ὅτι γὰρ εἰς τοῦτο περιστήσεται τὰ πράγματα, ἐὰν τὰ παρόντα προώμεθα, σχεδὸν ἴσμεν ἅπαντες δήπου.

ΔΙΗΓΗΣΗ (§§ 4-9)
[4] Πρώτα πρώτα θεωρώ αναγκαίο να σας υπενθυμίσω λίγα από τα προηγούμενα γεγονότα. Θυμόσαστε, Αθηναίοι, όταν αναγγέλθηκε σε σας, εδώ και τρία ή τέσσερα χρόνια, ότι ο Φίλιππος πολιορκούσε στη Θράκη το Ηραίο τείχος. Τότε λοιπόν ήταν ο μήνας Μαιμακτηριών. Αφού ειπώθηκαν πολλά και γινόταν εδώ σε σας μεγάλος σάλος, αποφασίσατε να καθελκύσετε σαράντα τριήρεις, να μπείτε σ᾽ αυτές όσοι είστε μέχρι σαρανταπέντε χρονών και να εισφέρετε εξήντα τάλαντα! [5] Ύστερα από αυτά πέρασε εκείνη η χρονιά και ήρθε ο Εκατομβαιών, ο Μεταγειτνιών, ο Βοηδρομιών. Και μόλις τον τελευταίο τούτον μήνα μετά τα Μυστήρια στείλατε τον Χαρίδημο με δέκα πολεμικά πλοία χωρίς πληρώματα και με πέντε αργυρά τάλαντα. Αλλά όταν ήρθε η είδηση ότι ο Φίλιππος είναι άρρωστος ή ότι έχει πεθάνει —διαδόθηκαν πράγματι και τα δυο αυτά— εγκαταλείψατε την αποστολή, Αθηναίοι, επειδή πιστέψατε ότι δεν ήταν πια καιρός για βοήθεια. Κι όμως αυτή ήταν η πιο κατάλληλη ευκαιρία. Γιατί, εάν πρόθυμα τότε σπεύδαμε εκεί σε βοήθεια, όπως είχαμε αποφασίσει, δε θα μας ενοχλούσε τώρα ο Φίλιππος, που μόνο έτσι σώθηκε.
[6] Αυτά που έγιναν τότε δεν μπορούν βέβαια να αλλάξουν. Τώρα όμως έφτασε η κατάλληλη στιγμή για έναν άλλο πόλεμο, γι᾽ αυτό και αναφέρθηκα σ᾽ αυτά, για να μη πάθετε τα ίδια. Πώς θα εκμεταλλευθούμε λοιπόν, Αθηναίοι, αυτή την ευκαιρία; Γιατί αν δεν βοηθήσετε με όλα τα δυνατά μέσα που διαθέτετε, προσέξτε με ποιον τρόπο η όλη στρατηγική σας θα έχει αποβεί προς όφελος του Φιλίππου. [7] Οι Ολύνθιοι από την αρχή είχαν αποκτήσει κάποιαν σημαντική δύναμη και τα πράγματα είχαν κάπως έτσι: ούτε ο Φίλιππος τους εμπιστευόταν ούτε εκείνοι τον Φίλιππο. Κάναμε ειρήνη μ᾽ εκείνους και εκείνοι με μας. Αυτό ήταν για τον Φίλιππο ένα εμπόδιο κατά κάποιο τρόπο και τον δυσκόλευε· μια μεγάλη πόλη δηλαδή με καλές σχέσεις με μας να παραμονεύει και να του χαλάει τις ευκαιρίες. Σκεφτόμασταν ότι έπρεπε με κάθε τρόπο να οδηγήσουμε σε πόλεμο αυτούς τους ανθρώπους μεταξύ τους. Και αυτό που όλοι συζητούσαν, έχει σήμερα με τον έναν ή τον άλλον τρόπο πραγματοποιηθεί. [8] Τί άλλο λοιπόν μας μένει, Αθηναίοι, εκτός από το να βοηθήσουμε δραστήρια και πρόθυμα; Εγώ τουλάχιστον δεν βλέπω τίποτε άλλο. Γιατί χώρια από τη ντροπή που θα μας περιβάλλει, αν παραμελήσουμε κάπως την κατάσταση, βλέπω ότι και ο κίνδυνος για τα κατοπινά, Αθηναίοι, θα είναι μεγάλος, εφόσον οι Θηβαίοι διατίθενται απέναντί μας όπως διατίθενται, εφόσον οι Φωκείς έχουν εξαντληθεί οικονομικά και δεν υπάρχει κανένας που θα εμποδίσει τον Φίλιππο, αφού υποτάξει τους σημερινούς αντιπάλους του, να στρέψει τις δυνάμεις του προς τα εδώ. [9] Αλλ᾽ όμως, αν κάποιος από σας μεταθέτει για εκείνη τη στιγμή τη λήψη των αναγκαίων μέτρων, προφανώς θέλει να δει τα δεινά από κοντά, ενώ μπορεί να ακούει ότι συμβαίνουν αλλού, και να εκλιπαρεί να βοηθήσουν τον ίδιο, όταν τώρα μπορεί αυτός να βοηθάει άλλους. Ότι τα πράγματα θα καταλήξουν σ᾽ αυτό το σημείο, αν αφήσουμε τη σημερινή ευκαιρία, όλοι σχεδόν το γνωρίζουμε, αν δεν απατώμαι.

Τα προηγούμενα λάθη.
[4] Πρώτα όμως θεωρώ αναγκαίο να σας θυμίσω λίγα από τα προηγούμενα γεγονότα. Θυμάστε, άνδρες Αθηναίοι, όταν σας ανήγγειλαν πριν από τρία ή τέσσερα χρόνια ότι ο Φίλιππος πολιορκούσε στη Θράκη το Ηραίον Τείχος. Τότε λοιπόν ήταν ο μήνας Μαιμακτηριών. Ύστερα από πολλούς λόγους και θόρυβο, αποφασίσατε να σύρετε στη θάλασσα σαράντα τριήρεις, να επιβιβαστούν σε αυτές πολίτες έως σαράντα πέντε ετών και να εισφέρετε εξήντα τάλαντα. Ύστερα πέρασε η χρονιά εκείνη και ήρθε ο Εκατομβαιών, ο Μεταγειτνιών, ο Βοηδρομιών. Και μόλις τον μήνα αυτό μετά τα μυστήρια στείλατε το Χαρίδημο με δέκα πλοία χωρίς στρατιώτες και πέντε αργυρά τάλαντα. [5] Γιατί καθώς ήρθε η είδηση ότι ο Φίλιππος ήταν άρρωστος ή ότι πέθανε —διαδόθηκαν και τα δύο— νομίσατε ότι δεν ήταν πια κατάλληλη η στιγμή για να βοηθήσετε και εγκαταλείψατε, άνδρες Αθηναίοι, την εκστρατεία. Και όμως τότε ήταν η ευκαιρία. Γιατί, αν τότε με προθυμία στέλναμε βοήθεια εκεί, όπως είχαμε αποφασίσει, ο Φίλιππος, που σώθηκε, δε θα μας ενοχλούσε τώρα.
Πάντως ό, τι έγινε τότε δεν μπορεί να αλλάξει.

Μια καινούρια ευκαιρία.
[6] Όμως τώρα παρουσιάστηκε η ευκαιρία για έναν άλλο πόλεμο, γι᾽ αυτό και θύμισα τα περασμένα, για να μην πάθετε τα ίδια. Πώς λοιπόν θα χειριστούμε αυτή την περίσταση, άνδρες Αθηναίοι; Αν δε βοηθήσετε με όλες σας τις δυνάμεις, όσο σας είναι δυνατό, κοιτάξτε πως θα τα έχετε καταφέρει να γίνει όλος ο πόλεμος προς όφελος του Φιλίππου. [7] Συνέβαινε οι Ολύνθιοι να έχουν μια σημαντική δύναμη και τα πράγματα είχαν έτσι: Ούτε ο Φίλιππος τους εμπιστευόταν ούτε αυτοί το Φίλιππο. Εμείς κάμαμε ειρήνη μ᾽ εκείνους κι εκείνοι μ᾽ εμάς. Το γεγονός αυτό ήταν σοβαρό εμπόδιο και μεγάλη δυσκολία για το Φίλιππο, μια μεγάλη πόλη συμφιλιωμένη μ᾽ εμάς να παραμονεύει τις κρίσιμες στιγμές του. Πιστεύαμε πως πρέπει με κάθε τρόπο να σπρώξουμε τους ανθρώπους αυτούς σε πόλεμο εναντίον του. Και αυτό που όλοι συζητούσαν έχει τώρα οπωσδήποτε πραγματοποιηθεί. [8] Τί λοιπόν απομένει, άνδρες Αθηναίοι, παρά να βοηθήσετε με ισχυρές δυνάμεις και με προθυμία; Εγώ αλήθεια δε βλέπω τίποτε άλλο. Γιατί εκτός από την ντροπή που θα πέσει επάνω μας, αν αμελήσουμε κάποια υποχρέωσή μας, δεν είναι λίγος και ο φόβος, άνδρες Αθηναίοι, που αισθάνομαι για τα μετέπειτα, εφόσον οι Θηβαίοι έχουν απέναντί μας τις διαθέσεις που έχουν και οι Φωκείς είναι οικονομικά εξαντλημένοι και δεν υπάρχει κανείς να εμποδίσει το Φίλιππο, όταν ξεκαθαρίσει τις τωρινές του υποθέσεις, να στραφεί προς τα εδώ. [9] Αληθινά όμως, αν κάποιος από εσάς αναβάλλει ως τότε να κάνει αυτά που πρέπει, θέλει φαίνεται να δει από κοντά τα δεινά, ενώ θα μπορούσε να ακούει ότι συμβαίνουν αλλού, και θέλει να ζητάει για τον εαυτό του βοηθούς, ενώ τώρα μπορεί αυτός άλλους να βοηθήσει. Ότι τα πράγματα θα φτάσουν σ᾽ αυτό το σημείο, αν αμελήσουμε την τωρινή ευκαιρία, το ξέρουμε βέβαια σχεδόν όλοι.