Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Σόλων (31.1-32.4)


[31.1] Ἐπὶ τούτοις δὲ πολλῶν νουθετούντων αὐτὸν ὡς ἀποθανούμενον ὑπὸ τοῦ τυράννου, καὶ πυνθανομένων τίνι πεποιθὼς οὕτως ἀπονοεῖται, «τῷ γήρᾳ» εἶπεν. [31.2] οὐ μὴν ἀλλ᾽ ὁ Πεισίστρατος ἐγκρατὴς γενόμενος τῶν πραγμάτων οὕτως ἐξεθεράπευσε τὸν Σόλωνα τιμῶν καὶ φιλοφρονούμενος καὶ μεταπεμπόμενος, ὥστε καὶ σύμβουλον εἶναι καὶ πολλὰ τῶν πρασσομένων ἐπαινεῖν. [31.3] καὶ γὰρ ἐφύλαττε τοὺς πλείστους νόμους τῶν Σόλωνος, ἐμμένων πρῶτος αὐτὸς καὶ τοὺς φίλους ἀναγκάζων· ὅς γε καὶ φόνου προσκληθεὶς εἰς Ἄρειον πάγον ἤδη τυραννῶν, ἀπήντησε κοσμίως ἀπολογησόμενος, ὁ δὲ κατήγορος οὐχ ὑπήκουσε· καὶ νόμους αὐτὸς ἑτέρους ἔγραψεν, ὧν ἐστι καὶ ὁ τοὺς πηρωθέντας ἐν πολέμῳ δημοσίᾳ τρέφεσθαι κελεύων. [31.4] τοῦτο δέ φησιν Ἡρακλείδης καὶ πρότερον ἐπὶ Θερσίππῳ πηρωθέντι τοῦ Σόλωνος ψηφισαμένου μιμήσασθαι τὸν Πεισίστρατον. [31.5] ὡς δ᾽ ὁ Θεόφραστος ἱστόρηκε, καὶ τὸν τῆς ἀργίας νόμον οὐ Σόλων ἔθηκεν, ἀλλὰ Πεισίστρατος, ᾧ τήν τε χώραν ἐνεργοτέραν καὶ τὴν πόλιν ἠρεμαιοτέραν ἐποίησεν.
[31.6] Ὁ δὲ Σόλων ἁψάμενος μεγάλης τῆς περὶ τὸν Ἀτλαντικὸν λόγον ἢ μῦθον πραγματείας, ὃν διήκουσε τῶν περὶ Σάιν λογίων προσήκοντα τοῖς Ἀθηναίοις, ἐξέκαμεν, οὐ δι᾽ ἀσχολίας, ὡς Πλάτων φησίν, ἀλλὰ μᾶλλον ὑπὸ γήρως, φοβηθεὶς τὸ μέγεθος τῆς γραφῆς. [31.7] ἐπεὶ σχολῆς γε περιουσίαν αὐτοῦ μηνύουσιν αἱ τοιαῦται φωναί·
γηράσκω δ᾽ αἰεὶ πολλὰ διδασκόμενος,
καὶ·
ἔργα δὲ Κυπρογενοῦς νῦν μοι φίλα καὶ Διονύσου
καὶ Μουσέων, ἃ τίθησ᾽ ἀνδράσιν εὐφροσύνας.
[32.1] Ὡς δὲ χώρας καλῆς ἔδαφος ὁ Πλάτων ἔρημον, αὐτῷ δέ πως κατὰ συγγένειαν προσῆκον, ἐξεργάσασθαι καὶ διακοσμῆσαι φιλοτιμούμενος τὴν Ἀτλαντικὴν ὑπόθεσιν, πρόθυρα μὲν μεγάλα καὶ περιβόλους καὶ αὐλὰς τῇ ἀρχῇ περιέθηκεν, οἷα λόγος οὐδεὶς ἄλλος ἔσχεν οὐδὲ μῦθος οὐδὲ ποίησις, ὀψὲ δ᾽ ἀρξάμενος προκατέλυσε τοῦ ἔργου τὸν βίον, ὅσῳ μᾶλλον εὐφραίνει τὰ γεγραμμένα, τοσούτῳ μᾶλλον τοῖς ἀπολειφθεῖσιν ἀνιάσας. [32.2] ὡς γὰρ ἡ πόλις τῶν Ἀθηναίων τὸ Ὀλυμπίειον, οὕτως ἡ Πλάτωνος σοφία τὸ Ἀτλαντικὸν ἐν πολλοῖς ‹καὶ› καλοῖς μόνον ἔργον ἀτελὲς ἔσχηκεν.
[32.3] Ἐπεβίωσε δ᾽ οὖν ὁ Σόλων ἀρξαμένου τοῦ Πεισιστράτου τυραννεῖν, ὡς μὲν Ἡρακλείδης ὁ Ποντικὸς ἱστορεῖ, συχνὸν χρόνον, ὡς δὲ Φανίας ὁ Ἐρέσιος ἐλάττονα δυεῖν ἐτῶν. ἐπὶ Κωμίου μὲν γὰρ ἤρξατο τυραννεῖν Πεισίστρατος, ἐφ᾽ Ἡγεστράτου δὲ Σόλωνά φησιν ὁ Φανίας ἀποθανεῖν τοῦ μετὰ Κωμίαν ἄρξαντος. [32.4] ἡ δὲ διασπορὰ κατακαυθέντος αὐτοῦ τῆς τέφρας περὶ τὴν Σαλαμινίων νῆσόν ἐστι μὲν διὰ τὴν ἀτοπίαν ἀπίθανος παντάπασι καὶ μυθώδης, ἀναγέγραπται δ᾽ ὑπό τ᾽ ἄλλων ἀνδρῶν ἀξιολόγων καὶ Ἀριστοτέλους τοῦ φιλοσόφου.


[31.1] Πολλοί προσπαθούσαν να τον νουθετήσουν γι᾽ αυτά που έγραφε, γιατί ο τύραννος θα τον σκότωνε, και, όταν τον ρωτούσαν πού βασίζεται και φέρεται τόσο ανόητα, απαντούσε «στα γεράματα». [31.2] Ο Πεισίστρατος όμως, όταν έγινε κύριος της κατάστασης, τόσο πολύ περιποιήθηκε τον Σόλωνα με το να τον τιμά, να του φέρεται με φιλοφρονήσεις και να τον καλεί κοντά του, τόσο μάλιστα ώστε να γίνει και σύμβουλός του και να επιδοκιμάζει πολλές από τις ενέργειές του. [31.3] Γιατί ο Πεισίστρατος διατηρούσε σε ισχύ τους περισσότερους νόμους του Σόλωνα, εφαρμόζοντάς τους πρώτος αυτός και υποχρεώνοντας και τους φίλους του να κάνουν το ίδιο. Για παράδειγμα, όταν κάποτε κλήθηκε στον Άρειο Πάγο για υπόθεση φόνου, ενώ ήταν ήδη τύραννος, παρουσιάστηκε στο δικαστήριο για να απολογηθεί με ταπείνωση, ενώ ο κατήγορός του δεν παρέστη. Ο ίδιος ο Πεισίστρατος θέσπισε και νέους νόμους, ένας από τους οποίους ήταν και εκείνος που όριζε να συντηρούνται από το δημόσιο όσοι έμεναν ανάπηροι από τραύματα στον πόλεμο. [31.4] Ο Ηρακλείδης λέει ότι σε αυτό ο Πεισίστρατος μιμήθηκε τον Σόλωνα, που είχε ψηφίσει νωρίτερα κάτι ανάλογο για τον Θέρσιππο που είχε μείνει ανάπηρος. [31.5] Εξάλλου, όπως έχει ιστορήσει ο Θεόφραστος, και τον νόμο για την αργία δεν τον θέσπισε ο Σόλων αλλά ο Πεισίστρατος· με τον νόμο αυτόν έκανε και την ύπαιθρο πιο παραγωγική και την πόλη πιο ήρεμη.
[31.6] Ο Σόλων καταπιάστηκε με τη μεγάλη πραγματεία για την παράδοση ή για τον μύθο της Ατλαντίδας, που είχε ακούσει από τους λογίους στη Σάη και ενδιέφερε τους Αθηναίους, αλλά κουράστηκε, όχι από πολλές ασχολίες, όπως λέει ο Πλάτων, αλλά μάλλον από τα γεράματα, τρομάζοντας στην ιδέα ενός τόσο μεγάλου έργου. [31.7] Γιατί, ότι είχε στη διάθεσή του πολύν χρόνο ελεύθερο, το δείχνουν οι παρακάτω στίχοι:
Γερνάω μαθαίνοντας συνεχώς πολλά
και
Τώρα μου αρέσουν τα έργα της Αφροδίτης,
του Διόνυσου και των Μουσών,
που δίνουν χαρές στους ανθρώπους.
[32.1] Ο Πλάτων με τη φιλοδοξία να επεξεργαστεί και να εξωραΐσει την ιστορία της Ατλαντίδας σαν να ήταν το εγκαταλειμμένο έδαφος εύφορης γης που κατά κάποιον τρόπο τού ανήκε λόγω συγγένειας, έβαλε στον Πρόλογο μεγάλες αυλόπορτες, περιβόλους και αυλές, τέτοια που δεν είχε καμιά άλλη ιστορία ούτε μύθος ούτε ποίημα. Καθώς όμως άρχισε αργά πέθανε χωρίς να προλάβει να τελειώσει το έργο του· έτσι, όσο μεγάλη είναι η ευχαρίστηση που μας προσφέρουν τα όσα έχει γράψει, άλλο τόσο είναι η λύπη από αυτά που παρέλειψε. [32.2] Γιατί όπως η πόλη της Αθήνας άφησε ημιτελές το Ολυμπιείο, έτσι και η σοφία του Πλάτωνα άφησε την Ατλαντίδα ως το μοναδικό ημιτελές μέσα στα πολλά και λαμπρά έργα του.
[32.3] Ο Σόλων λοιπόν έζησε πολλά χρόνια αφότου επιβλήθηκε η τυραννίδα από τον Πεισίστρατο, όπως ιστορεί ο Ηρακλείδης ο Ποντικός· αλλά σύμφωνα με τον Φανία από την Ερεσό, λιγότερο από δύο χρόνια. Γιατί ο Πεισίστρατος έγινε τύραννος, όταν επώνυμος άρχοντας ήταν ο Κωμίας, και ο Σόλων πέθανε, κατά τον Φανία, όταν επώνυμος άρχοντας ήταν ο Ηγέστρατος, που πήρε το αξίωμα μετά τον Κωμία. [32.4] Όσο για το σκόρπισμα της στάχτης, μετά το κάψιμο της σορού του, στην περιοχή της Σαλαμίνας, είναι εξαιτίας της παραδοξότητάς του εντελώς απίθανο, ένα παραμύθι· ωστόσο, μεταξύ άλλων πολλών αξιόλογων ανδρών, έχει αναφερθεί και από τον Αριστοτέλη.