Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Σόλων (16.1-17.4)


[16.1] Ἤρεσε δ᾽ οὐδετέροις, ἀλλ᾽ ἐλύπησε καὶ τοὺς πλουσίους ἀνελὼν τὰ συμβόλαια, καὶ μᾶλλον ἔτι τοὺς πένητας, ὅτι γῆς ἀναδασμὸν οὐκ ἐποίησεν ἐλπίσασιν αὐτοῖς, οὐδὲ παντάπασιν ὥσπερ ὁ Λυκοῦργος ὁμαλοὺς τοῖς βίοις καὶ ἴσους κατέστησεν. [16.2] ἀλλ᾽ ἐκεῖνος μὲν ἑνδέκατος ὢν ἀφ᾽ Ἡρακλέους καὶ βεβασιλευκὼς ἔτη πολλὰ τῆς Λακεδαίμονος, ἀξίωμα μέγα καὶ φίλους καὶ δύναμιν οἷς ἔγνω καλῶς περὶ τῆς πολιτείας ὑπηρετοῦσαν εἶχε, καὶ βίᾳ μᾶλλον ἢ πειθοῖ χρησάμενος, ὥστε καὶ τὸν ὀφθαλμὸν ἐκκοπῆναι, κατειργάσατο τὸ μέγιστον εἰς σωτηρίαν πόλεως καὶ ὁμόνοιαν, μηδένα πένητα μηδὲ πλούσιον εἶναι τῶν πολιτῶν· Σόλων δὲ τούτου μὲν οὐκ ἐφίκετο τῇ πολιτείᾳ, δημοτικὸς ὢν καὶ μέσος, ἐνδεέστερον δὲ τῆς ὑπαρχούσης δυνάμεως οὐδὲν ἔπραξεν, ὁρμώμενος ἐκ μόνου τοῦ ‹εὖ› βουλεύεσθαι καὶ πιστεύειν αὐτῷ τοὺς πολίτας. [16.3] ὅτι δ᾽ οὖν προσέκρουσε τοῖς πλείστοις ἕτερα προσδοκήσασιν, αὐτὸς εἴρηκε περὶ αὐτῶν, ὡς
χαῦνα μὲν τότ᾽ ἐφράσαντο, νῦν δέ μοι χολούμενοι
λοξὸν ὀφθαλμοῖς ὁρῶσι πάντες ὥστε δήιον.
[16.4] καίτοι φησίν, ὡς εἴ τις ἄλλος ἔσχε τὴν αὐτὴν δύναμιν,
οὔτ᾽ ἂν κατέσχε δῆμον οὔτ᾽ ἐπαύσατο,
πρὶν ἂν ταράξας πῖαρ ἐξέλῃ γάλα.
[16.5] ταχὺ μέντοι τοῦ συμφέροντος αἰσθόμενοι καὶ τὰς ἰδίας αὑτῶν μέμψεις ἀφέντες, ἔθυσάν τε κοινῇ, Σεισάχθεια τὴν θυσίαν ὀνομάσαντες, καὶ τὸν Σόλωνα τῆς πολιτείας διορθωτὴν καὶ νομοθέτην ἀπέδειξαν, οὐ τὰ μέν, τὰ δ᾽ οὐχί, πάντα δ᾽ ὁμαλῶς ἐπιτρέψαντες, ἀρχάς, ἐκκλησίας, δικαστήρια, βουλάς, καὶ τίμημα τούτων ἑκάστου καὶ ἀριθμὸν καὶ καιρὸν ὁρίσαι, λύοντα καὶ φυλάττοντα τῶν ὑπαρχόντων καὶ καθεστώτων ὅ τι δοκοίη.
[17.1] Πρῶτον μὲν οὖν τοὺς Δράκοντος νόμους ἀνεῖλε πλὴν τῶν φονικῶν ἅπαντας διὰ τὴν χαλεπότητα καὶ τὸ μέγεθος τῶν ἐπιτιμίων. [17.2] μία γὰρ ὀλίγου δεῖν ἅπασιν ὥριστο ζημία τοῖς ἁμαρτάνουσι θάνατος, ὥστε καὶ τοὺς ἀργίας ἁλόντας ἀποθνῄσκειν, καὶ τοὺς λάχανα κλέψαντας ἢ ὀπώραν ὁμοίως κολάζεσθαι τοῖς ἱεροσύλοις καὶ ἀνδροφόνοις. [17.3] διὸ Δημάδης ὕστερον εὐδοκίμησεν εἰπών, ὅτι δι᾽ αἵματος, οὐ διὰ μέλανος, τοὺς νόμους ὁ Δράκων ἔγραψεν. [17.4] αὐτὸς δ᾽ ἐκεῖνος ὥς φασιν ἐρωτώμενος, διὰ τί τοῖς πλείστοις ἀδικήμασι ζημίαν ἔταξε θάνατον, ἀπεκρίνατο, τὰ μὲν μικρὰ ταύτης ἄξια νομίζειν, τοῖς δὲ μεγάλοις οὐκ ἔχειν μείζονα.


[16.1] Τελικά, ο Σόλων δεν ικανοποίησε καμιάν από τις κοινωνικές τάξεις, αλλά δυσαρέστησε και τους πλούσιους με το να ακυρώσει τα συμβόλαια, και ακόμη περισσότερο τους φτωχούς, που δεν προχώρησε προς χάρη τους σε αναδασμό της γης, όπως το περίμεναν, ούτε και διευκόλυνε γενικά τη ζωή τους ούτε και επέφερε οικονομική εξίσωση, όπως είχε κάνει ο Λυκούργος στη Σπάρτη. [16.2] Εκείνος όμως, ενδέκατος κατά σειρά απόγονος του Ηρακλή και άρχοντας για πολλά χρόνια στη Λακεδαίμονα, είχε μεγάλο κύρος, φίλους και επιρροή ώστε να του συμπαρασταθούν στις αποφάσεις που είχε πάρει για το πολίτευμα. Εξάλλου, το πιο μεγάλο κατόρθωμα για τη σωτηρία και την ομόνοια της πόλης, να μην είναι δηλαδή κανένας από τους πολίτες μήτε φτωχός μήτε πλούσιος, το πέτυχε μάλλον με τη χρήση βίας παρά πειθούς, σε σημείο μάλιστα να χάσει το ένα μάτι του. Ο Σόλων όμως δεν έφτασε σε αυτό το σημείο με τις μεταρρυθμίσεις στο πολίτευμα, επειδή ήταν άνθρωπος του λαού από τη μεσαία τάξη· σε σχέση όμως με τη δύναμη που διέθετε δεν πέτυχε τίποτε λιγότερο, επειδή ξεκινούσε με βάση την ορθοφροσύνη του και την εμπιστοσύνη των συμπολιτών του προς το πρόσωπό του. [16.3] Όσο για την απογοήτευση των περισσοτέρων, που άλλα περίμεναν, ο ίδιος έχει πει γι᾽ αυτούς πως
έκαναν τότε ανόητους υπολογισμούς και τώρα είναι χολωμένοι· και με στραβοκοιτάζουν όλοι σαν να είμαι εχθρός τους.
[16.4] Και όμως λέει ότι, εάν κάποιος άλλος είχε την ίδια δύναμη,
ούτε θα μπορούσε να συγκρατήσει τον λαό
ούτε και θα σταματούσε,
προτού χτυπώντας το γάλα βγάλει το βούτυρο.
[16.5] Ωστόσο, γρήγορα κατάλαβαν το συμφέρον τους και, αφήνοντας κατά μέρος τα παράπονα, καθιέρωσαν μια θυσία όλοι από κοινού, την οποία ονόμασαν Σεισάχθεια και ανέδειξαν τον Σόλωνα μεταρρυθμιστή του πολιτεύματος και νομοθέτη. Και δεν περιορίστηκαν στο να του αναθέσουν τα μεν και από άλλα να τον αποκλείσουν, αλλά του εμπιστεύθηκαν τα πάντα χωρίς εξαίρεση, αρχές, συνελεύσεις, δικαστήρια, Βουλές, το δικαίωμα να ορίσει αυτός το εύρος των αρμοδιοτήτων της καθεμιάς από αυτές τις εξουσίες, καθώς και τον αριθμό των μελών και τη χρονική διάρκεια, καταργώντας ή διατηρώντας από τα υπάρχοντα και ισχύοντα έως τότε ό,τι αυτός έκρινε.
[17.1] Πρώτα πρώτα λοιπόν ο Σόλων κατάργησε λόγω σκληρότητας και εξοντωτικών ποινών όλους τους νόμους του Δράκοντα, εκτός από εκείνους που αφορούσαν στους φόνους. [17.2] Γιατί για όλους σχεδόν, όσοι παρανομούσαν, είχε καθοριστεί για ποινή ο θάνατος, με αποτέλεσμα και οι καταδικασμένοι ως αργόσχολοι να τιμωρούνται με θάνατο και αυτοί που έκλεβαν λαχανικά ή φρούτα να τιμωρούνται με την ίδια ποινή που επιβαλλόταν στους ιερόσυλους και στους φονιάδες. [17.3] Γι᾽ αυτό αργότερα ο Δημάδης απόχτησε όνομα για τη φράση του ότι ο Δράκων έγραψε τους νόμους του με αίμα και όχι με μελάνι. [17.4] Ο ίδιος ο Δράκων, όταν κάποτε ρωτήθηκε γιατί για τα περισσότερα αδικήματα είχε ορίσει ως τιμωρία τον θάνατο, απάντησε, όπως παραδίδουν, ότι κατά τη γνώμη του στα μικρά αδικήματα άξιζε η ποινή αυτή, ενώ για τα μεγάλα δεν είχε πιο αυστηρή ποινή.