Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (7.3.1-7.4.7)

[7.3.1] Οἱ δὲ Ἀθηναῖοι αἰφνιδίως τοῦ τε Γυλίππου καὶ τῶν Συρακοσίων σφίσιν ἐπιόντων ἐθορυβήθησαν μὲν τὸ πρῶτον, παρετάξαντο δέ. ὁ δὲ θέμενος τὰ ὅπλα ἐγγὺς κήρυκα προσπέμπει αὐτοῖς λέγοντα, εἰ βούλονται ἐξιέναι ἐκ τῆς Σικελίας πέντε ἡμερῶν λαβόντες τὰ σφέτερα αὐτῶν, ἑτοῖμος εἶναισπένδεσθαι. [7.3.2] οἱ δ᾽ ἐν ὀλιγωρίᾳ τε ἐποιοῦντο καὶ οὐδὲν ἀποκρινάμενοι ἀπέπεμψαν. καὶ μετὰ τοῦτο ἀντιπαρεσκευάζοντο ἀλλήλοις ὡς ἐς μάχην. [7.3.3] καὶ ὁ Γύλιππος ὁρῶν τοὺς Συρακοσίους ταρασσομένους καὶ οὐ ῥᾳδίως ξυντασσομένους, ἐπανῆγε τὸ στρατόπεδον ἐς τὴν εὐρυχωρίαν μᾶλλον. καὶ ὁ Νικίας οὐκ ἐπῆγε τοὺς Ἀθηναίους, ἀλλ᾽ ἡσύχαζε πρὸς τῷ ἑαυτῶν τείχει. ὡς δ᾽ ἔγνω ὁ Γύλιππος οὐ προσιόντας αὐτούς, ἀπήγαγε τὴν στρατιὰν ἐπὶ τὴν ἄκραν τὴν Τεμενῖτιν καλουμένην, καὶ αὐτοῦ ηὐλίσαντο. [7.3.4] τῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἄγων τὴν μὲν πλείστην τῆς στρατιᾶς παρέταξε πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων, ὅπως μὴ ἐπιβοηθοῖεν ἄλλοσε, μέρος δέ τι πέμψας πρὸς τὸ φρούριον τὸ Λάβδαλον αἱρεῖ, καὶ ὅσους ἔλαβεν ἐν αὐτῷ πάντας ἀπέκτεινεν· ἦν δὲ οὐκ ἐπιφανὲς τοῖς Ἀθηναίοις τὸ χωρίον. [7.3.5] καὶ τριήρης τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ἁλίσκεται τῶν Ἀθηναίων ὑπὸ τῶν Συρακοσίων ἐφορμοῦσα τῷ λιμένι.
[7.4.1] Καὶ μετὰ ταῦτα ἐτείχιζον οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι διὰ τῶν Ἐπιπολῶν ἀπὸ τῆς πόλεως ἀρξάμενοι ἄνω πρὸς τὸ ἐγκάρσιον τεῖχος ἁπλοῦν, ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι, εἰ μὴ δύναιντο κωλῦσαι, μηκέτι οἷοί τε ὦσιν ἀποτειχίσαι. [7.4.2] καὶ οἵ τε Ἀθηναῖοι ἀνεβεβήκεσαν ἤδη ἄνω, τὸ ἐπὶ θαλάσσῃ τεῖχος ἐπιτελέσαντες, καὶ ὁ Γύλιππος (ἦν γάρ τι τοῖς Ἀθηναίοις τοῦ τείχους ἀσθενές) νυκτὸς ἀναλαβὼν τὴν στρατιὰν ἐπῄει πρὸς αὐτό. [7.4.3] οἱ δ᾽ Ἀθηναῖοι (ἔτυχον γὰρ ἔξω αὐλιζόμενοι) ὡς ᾔσθοντο, ἀντεπῇσαν· ὁ δὲ γνοὺς κατὰ τάχος ἀπήγαγε τοὺς σφετέρους πάλιν. ἐποικοδομήσαντες δὲ αὐτὸ οἱ Ἀθηναῖοι ὑψηλότερον αὐτοὶ μὲν ταύτῃ ἐφύλασσον, τοὺς δὲ ἄλλους ξυμμάχους κατὰ τὸ ἄλλο τείχισμα ἤδη διέταξαν, ᾗπερ ἔμελλον ἕκαστοι φρουρεῖν.
[7.4.4] Τῷ δὲ Νικίᾳ ἐδόκει τὸ Πλημμύριον καλούμενον τειχίσαι· ἔστι δὲ ἄκρα ἀντιπέρας τῆς πόλεως, ἥπερ προύχουσα τοῦ μεγάλου λιμένος τὸ στόμα στενὸν ποιεῖ, καὶ εἰ τειχισθείη, ῥᾴων αὐτῷ ἐφαίνετο ἡ ἐσκομιδὴ τῶν ἐπιτηδείων ἔσεσθαι· δι᾽ ἐλάσσονος γὰρ πρὸς τῷ λιμένι τῷ τῶν Συρακοσίων ἐφορμήσειν σφᾶς, καὶ οὐχ ὥσπερ νῦν ἐκ μυχοῦ τοῦ λιμένος τὰς ἐπαναγωγὰς ποιήσεσθαι, ἤν τι ναυτικῷ κινῶνται. προσεῖχέ τε ἤδη μᾶλλον τῷ κατὰ θάλασσαν πολέμῳ, ὁρῶν τὰ ἐκ τῆς γῆς σφίσιν ἤδη, ἐπειδὴ Γύλιππος ἧκεν, ἀνελπιστότερα ὄντα. [7.4.5] διακομίσας οὖν στρατιὰν καὶ τὰς ναῦς ἐξετείχισε τρία φρούρια· καὶ ἐν αὐτοῖς τά τε σκεύη τὰ πλεῖστα ἔκειτο καὶ τὰ πλοῖα ἤδη ἐκεῖ τὰ μεγάλα ὥρμει καὶ αἱ ταχεῖαι νῆες. [7.4.6] ὥστε καὶ τῶν πληρωμάτων οὐχ ἥκιστα τότε πρῶτον κάκωσις ἐγένετο· τῷ τε γὰρ ὕδατι σπανίῳ χρώμενοι καὶ οὐκ ἐγγύθεν, καὶ ἐπὶ φρυγανισμὸν ἅμα ὁπότε ἐξέλθοιεν οἱ ναῦται, ὑπὸ τῶν ἱππέων τῶν Συρακοσίων κρατούντων τῆς γῆς διεφθείροντο· τρίτον γὰρ μέρος τῶν ἱππέων τοῖς Συρακοσίοις διὰ τοὺς ἐν τῷ Πλημμυρίῳ, ἵνα μὴ κακουργήσοντες ἐξίοιεν, ἐπὶ τῇ ἐν τῷ Ὀλυμπιείῳ πολίχνῃ ἐτετάχατο. [7.4.7] ἐπυνθάνετο δὲ καὶ τὰς λοιπὰς τῶν Κορινθίων ναῦς προσπλεούσας ὁ Νικίας· καὶ πέμπει ἐς φυλακὴν αὐτῶν εἴκοσι ναῦς, αἷς εἴρητο περί τε Λοκροὺς καὶ Ῥήγιον καὶ τὴν προσβολὴν τῆς Σικελίας ναυλοχεῖν αὐτάς.

[7.3.1] Οι Αθηναίοι ταράχτηκαν στην αρχή με την αιφνιδιαστική επίθεση του Γυλίππου και των Συρακουσίων, αλλά σχημάτισαν παράταξη. Ο Γύλιππος σταμάτησε τον στρατό του σε μικρή απόσταση και έστειλε κήρυκα να τους πει ότι αν θέλουν να φύγουν από την Σικελία μέσα σε πέντε μέρες παίρνοντας μαζί τους τα όσα είχαν, τότε ήταν έτοιμος να κάνει εκεχειρία. [7.3.2] Οι Αθηναίοι δεν τον έλαβαν υπόψη, ούτε αποκρίθηκαν τίποτε, κι έστειλαν τον κήρυκα πίσω. Αμέσως μετά άρχισαν και οι δύο να ετοιμάζονται για μάχη. [7.3.3] Ο Γύλιππος, βλέποντας ακαταστασία στους Συρακουσίους, που δύσκολα έμπαιναν σε τάξη, οπισθοχώρησε σε πιο ανοιχτό χώρο. Ο Νικίας δεν τον ακολούθησε με τον στρατό του, αλλά έμεινε ακίνητος κάτω από το τείχος του. Όταν ο Γύλιππος είδε ότι δεν προχωρούσαν, υποχώρησε στο ύψωμα που λέγεται Τεμενίτης, και κατασκήνωσε εκεί. [7.3.4] Την επομένη, όμως, αφού παράταξε το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του απέναντι στα τείχη των Αθηναίων, ώστε να μην μπορούν να πάνε να βοηθήσουν αλλού, έστειλε ένα τμήμα στο φρούριο Λάβδαλον και το κυρίεψε. Όσους έπιασε αιχμαλώτους εκεί τους σκότωσε. Η τοποθεσία αυτή δεν ήταν ορατή από τους Αθηναίους. [7.3.5] Την ίδια μέρα οι Συρακούσιοι αιχμαλώτισαν ένα αθηναϊκό καράβι που ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι.
[7.4.1] Μετά απ᾽ αυτά, οι Συρακούσιοι και οι σύμμαχοι ξεκινώντας από την πολιτεία, άρχισαν να χτίζουν ένα μονό τείχος που θα έκοβε λοξά τις Επιπολές, ώστε οι Αθηναίοι —αν δεν μπορούσαν να τους εμποδίσουν— να μην είναι σε θέση να τους αποκλείσουν με τείχος. [7.4.2] Οι Αθηναίοι είχαν κιόλας ανεβεί στο ύψωμα αφού τέλειωσε το προς την θάλασσα τείχος. Αλλά ο Γύλιππος πήρε, νύχτα, τον στρατό του και προχώρησε προς το τείχος αυτό των Αθηναίων, που σ᾽ ένα σημείο ήταν αδύνατο. [7.4.3] Οι Αθηναίοι είχαν κατασκηνώσει έξω από το τείχος και μόλις το κατάλαβαν, προχώρησαν εναντίον του. Όταν ο Γύλιππος το ένιωσε, υποχώρησε γρήγορα με τον στρατό του. Τότε οι Αθηναίοι ύψωσαν πιο πολύ το τείχος σ᾽ εκείνο το σημείο και το φρουρούσαν οι ίδιοι, ενώ όρισαν στους άλλους συμμάχους να φρουρούν ο καθένας ένα τμήμα για το οποίο θα είχαν την ευθύνη.
[7.4.4] Ο Νικίας αποφάσισε να οχυρώσει το ονομαζόμενο Πλημμύριο. Είναι ένα ακρωτήρι, αντίκρυ στην πολιτεία, το οποίο προχωρεί και στενεύει την είσοδο του μεγάλου λιμανιού. Αν το οχύρωνε, θεωρούσε ότι θα ήταν πιο εύκολο να φτάνει ο ανεφοδιασμός. Ο στόλος θα μπορούσε να επιτηρεί το λιμάνι των Συρακουσών από μικρότερη απόσταση και όχι, όπως έως τότε, να ξεκινάει από τον μυχό του λιμανιού, αν σημειωνόταν κάποια κίνηση του εχθρικού στόλου. Είχε αρχίσει να δίνει μεγαλύτερη προσοχή στις ναυτικές επιχειρήσεις, γιατί έβλεπε ότι μετά την άφιξη του Γυλίππου, οι επιχειρήσεις στην στεριά δεν είχαν πολλές ελπίδες. [7.4.5] Αφού μετέφερε, λοιπόν, τον στρατό και τον στόλο στο Πλημμύριο, έχτισε τρία φρούρια όπου εναπόθεσε το μεγαλύτερο μέρος του υλικού του. Εκεί ήσαν αραγμένα τα μεγάλα μεταγωγικά και τα πολεμικά. [7.4.6] Από τότε, όμως, άρχισε η μεγάλη ταλαιπωρία για τα πληρώματα. Το νερό ήταν λίγο και μακριά, και όταν οι ναύτες ξεμάκραιναν για φρύγανα, τους σκότωναν οι Συρακούσιοι ιππείς που είχαν τον έλεγχο της περιοχής. Οι Συρακούσιοι είχαν τάξει το ένα τρίτο του ιππικού τους στον μικρό οικισμό του Ολυμπιείου, ώστε να μην μπορούν οι Αθηναίοι του Πλημμυρίου να βγαίνουν και να κάνουν καταστροφές. [7.4.7] Ο Νικίας πληροφορήθηκε ότι και τα υπόλοιπα κορινθιακά καράβια πλησίαζαν. Έστειλε είκοσι καράβια να τα παραφυλάξουν, με διαταγή να επιτηρούν την περιοχή των Λοκρών και το Ρήγιο, καθώς και τις προσβάσεις προς την Σικελία.