Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (5.73.1-5.75.3)

[5.73.1] Ὡς δὲ ταύτῃ ἐνεδεδώκει τὸ τῶν Ἀργείων καὶ ξυμμάχων στράτευμα, παρερρήγνυντο ἤδη ἅμα καὶ ἐφ᾽ ἑκάτερα, καὶ ἅμα τὸ δεξιὸν τῶν Λακεδαιμονίων καὶ Τεγεατῶν ἐκυκλοῦτο τῷ περιέχοντι σφῶν τοὺς Ἀθηναίους, καὶ ἀμφοτέρωθεν αὐτοὺς κίνδυνος περιειστήκει, τῇ μὲν κυκλουμένους, τῇ δὲ ἤδη ἡσσημένους. καὶ μάλιστ᾽ ἂν τοῦ στρατεύματος ἐταλαιπώρησαν, εἰ μὴ οἱ ἱππῆς παρόντες αὐτοῖς ὠφέλιμοι ἦσαν. [5.73.2] καὶ ξυνέβη τὸν Ἆγιν, ὡς ᾔσθετο τὸ εὐώνυμον σφῶν πονοῦν τὸ κατὰ τοὺς Μαντινέας καὶ τῶν Ἀργείων τοὺς χιλίους, παραγγεῖλαι παντὶ τῷ στρατεύματι χωρῆσαι ἐπὶ τὸ νικώμενον. [5.73.3] καὶ γενομένου τούτου οἱ μὲν Ἀθηναῖοι ἐν τούτῳ, ὡς παρῆλθε καὶ ἐξέκλινεν ἀπὸ σφῶν τὸ στράτευμα, καθ᾽ ἡσυχίαν ἐσώθησαν καὶ τῶν Ἀργείων μετ᾽ αὐτῶν τὸ ἡσσηθέν· οἱ δὲ Μαντινῆς καὶ οἱ ξύμμαχοι καὶ τῶν Ἀργείων οἱ λογάδες οὐκέτι πρὸς τὸ ἐγκεῖσθαι τοῖς ἐναντίοις τὴν γνώμην εἶχον, ἀλλ᾽ ὁρῶντες τούς τε σφετέρους νενικημένους καὶ τοὺς Λακεδαιμονίους ἐπιφερομένους ἐς φυγὴν ἐτράποντο. [5.73.4] καὶ τῶν μὲν Μαντινέων καὶ πλείους διεφθάρησαν, τῶν δὲ Ἀργείων λογάδων τὸ πολὺ ἐσώθη. ἡ μέντοι φυγὴ καὶ ἀποχώρησις οὐ βίαιος οὐδὲ μακρὰ ἦν· οἱ γὰρ Λακεδαιμόνιοι μέχρι μὲν τοῦ τρέψαι χρονίους τὰς μάχας καὶ βεβαίους τῷ μένειν ποιοῦνται, τρέψαντες δὲ βραχείας καὶ οὐκ ἐπὶ πολὺ τὰς διώξεις.
[5.74.1] Καὶ ἡ μὲν μάχη τοιαύτη καὶ ὅτι ἐγγύτατα τούτων ἐγένετο, πλείστου δὴ χρόνου μεγίστη δὴ τῶν Ἑλληνικῶν καὶ ὑπὸ ἀξιολογωτάτων πόλεων ξυνελθοῦσα. [5.74.2] οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι προθέμενοι τῶν πολεμίων νεκρῶν τὰ ὅπλα τροπαῖον εὐθὺς ἵστασαν καὶ τοὺς νεκροὺς ἐσκύλευον, καὶ τοὺς αὑτῶν ἀνείλοντο καὶ ἀπήγαγον ἐς Τεγέαν, οὗπερ ἐτάφησαν, καὶ τοὺς τῶν πολεμίων ὑποσπόνδους ἀπέδοσαν. [5.74.3] ἀπέθανον δὲ Ἀργείων μὲν καὶ Ὀρνεατῶν καὶ Κλεωναίων ἑπτακόσιοι, Μαντινέων δὲ διακόσιοι, καὶ Ἀθηναίων ξὺν Αἰγινήταις διακόσιοι καὶ οἱ στρατηγοὶ ἀμφότεροι. Λακεδαιμονίων δὲ οἱ μὲν ξύμμαχοι οὐκ ἐταλαιπώρησαν ὥστε καὶ ἀξιόλογόν τι ἀπογενέσθαι· αὐτῶν δὲ χαλεπὸν μὲν ἦν τὴν ἀλήθειαν πυθέσθαι, ἐλέγοντο δὲ περὶ τριακοσίους ἀποθανεῖν.
[5.75.1] Τῆς δὲ μάχης μελλούσης ἔσεσθαι καὶ Πλειστοάναξ ὁ ἕτερος βασιλεὺς ἔχων τούς τε πρεσβυτέρους καὶ νεωτέρους ἐβοήθησε, καὶ μέχρι μὲν Τεγέας ἀφίκετο, πυθόμενος δὲ τὴν νίκην ἀπεχώρησεν. [5.75.2] καὶ τοὺς ἀπὸ Κορίνθου καὶ ἔξω Ἰσθμοῦ ξυμμάχους ἀπέστρεψαν πέμψαντες οἱ Λακεδαιμόνιοι, καὶ αὐτοὶ ἀναχωρήσαντες καὶ τοὺς ξυμμάχους ἀφέντες (Κάρνεια γὰρ αὐτοῖς ἐτύγχανον ὄντα) τὴν ἑορτὴν ἦγον. [5.75.3] καὶ τὴν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων τότε ἐπιφερομένην αἰτίαν ἔς τε μαλακίαν διὰ τὴν ἐν τῇ νήσῳ ξυμφορὰν καὶ ἐς τὴν ἄλλην ἀβουλίαν τε καὶ βραδυτῆτα ἑνὶ ἔργῳ τούτῳ ἀπελύσαντο, τύχῃ μέν, ὡς ἐδόκουν, κακιζόμενοι, γνώμῃ δὲ οἱ αὐτοὶ ἔτι ὄντες.

[5.73.1] Όταν στο σημείο εκείνο η παράταξη των Αργείων και των συμμάχων υποχώρησε, βρέθηκε αποκομμένη από τις δύο πτέρυγές της, ενώ ταυτόχρονα η δεξιά πτέρυγα των Λακεδαιμονίων και των Τεγεατών άρχισε να κυκλώνει τους Αθηναίους που διέτρεχαν διπλό κίνδυνο, γιατί σ᾽ αυτό το σημείο τους κύκλωναν, ενώ στο άλλο τους είχαν κιόλας νικήσει. Θα είχαν υποφέρει περισσότερο απ᾽ όλον τον άλλο στρατό, αν δεν είχαν το ιππικό τους να τους βοηθήσει. [5.73.2] Όταν ο Άγις πληροφορήθηκε ότι κινδύνευε η αριστερή του πτέρυγα που αντίκριζε τους Μαντινείς και τους χίλιους Αργείους, έδωσε διαταγή σ᾽ όλον τον στρατό να βοηθήσει το τμήμα αυτό που είχε νικηθεί. [5.73.3] Έτσι, ενώ ο εχθρικός στρατός έκανε κλίση κι απομακρύνθηκε, οι Αθηναίοι, μαζί με τους Αργείους που είχαν νικηθεί, υποχώρησαν ανενόχλητοι. Οι Μαντινείς και οι επίλεκτοι Αργείοι, βλέποντας τον υπόλοιπο στρατό νικημένο και τους Λακεδαιμονίους να προχωρούν απάνω τους, σταμάτησαν να πιέζουν τον εχθρό και άρχισαν την φυγή. [5.73.4] Από τους Μαντινείς σκοτώθηκαν πολλοί, αλλά οι περισσότεροι από τους επίλεκτους Αργείους σώθηκαν. Άλλωστε δεν τους καταδίωξαν ούτε με πολλή ορμή ούτε σε μεγάλη απόσταση. Οι Λακεδαιμόνιοι πολεμούν πολλήν ώρα και με πείσμα έως ότου νικήσουν τον εχθρό, αλλά δεν τον καταδιώκουν ούτε πολύ ούτε σε μεγάλη απόσταση.
[5.74.1] Τέτοια ήταν η μάχη και αυτά ήσαν, εκτός από μερικές λεπτομέρειες, τα όσα έγιναν σ᾽ αυτήν. Ήταν η μεγαλύτερη από όσες είχαν γίνει από καιρό και πήραν μέρος σ᾽ αυτήν οι πιο αξιόλογες ελληνικές πολιτείες. [5.74.2] Οι Λακεδαιμόνιοι παράταξαν φρουρά πέρα από τα πτώματα του εχθρού, έστησαν αμέσως τρόπαιο, σκύλεψαν τους νεκρούς και μεταφέραν τους δικούς τους στην Τεγέα, όπου τους έθαψαν και αποδώσαν στον εχθρό, με σπονδές, τους δικούς του νεκρούς. [5.74.3] Από τους Αργείους, τους Ορνεάτες και τους Κλεωναίους, σκοτώθηκαν επτακόσιοι. Από τους Μαντινείς διακόσιοι και από τους Αθηναίους και τους Αιγινήτες επίσης διακόσιοι και οι δύο στρατηγοί τους. Οι σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων δεν υπέφεραν τόσο ώστε να υποστούν αξιόλογες απώλειες. Για τις απώλειες των ιδίων των Λακεδαιμονίων είναι δύσκολο να μάθει κανείς την αλήθεια, αλλά έγινε λόγος για τριακόσιους νεκρούς.
[5.75.1] Λίγο πριν γίνει η μάχη, ο άλλος βασιλιάς της Σπάρτης Πλειστοάναξ, με τις παλαιότερες και νεότερες στρατιωτικές κλάσεις ξεκίνησε για να βοηθήσει. Έφτασε έως την Τεγέα, αλλά εκεί έμαθε την νίκη και γύρισε πίσω. [5.75.2] Οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν μηνύματα στους Κορινθίους και στους πέρα από τον Ισθμό συμμάχους τους να γυρίσουν πίσω. Απέλυσαν τους συμμάχους τους και γύρισαν οι ίδιοι στην πατρίδα τους όπου έτυχε να είναι οι μέρες των Καρνείων τα οποία και εόρτασαν. [5.75.3] Με την μία και μόνη αυτή νίκη τους αποπλύναν τις κατηγορίες των άλλων Ελλήνων οι οποίοι, μετά το πάθημα της Σφακτηρίας, τους κατηγορούσαν για δειλία και γενικά για αβουλία και βραδύτητα. Τώρα αποδεικνυόταν ότι είχαν εκτεθεί στις κατηγορίες αυτές από τις ατυχίες που είχαν πάθει, αλλά ότι η πολεμική τους αξία ήταν πάντα η ίδια.