Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (4.49.1-4.54.4)

[4.49.1] Καὶ οἱ ἐν τῇ Ναυπάκτῳ Ἀθηναῖοι καὶ Ἀκαρνᾶνες ἅμα τελευτῶντος τοῦ θέρους στρατευσάμενοι Ἀνακτόριον Κορινθίων πόλιν, ἣ κεῖται ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ Ἀμπρακικοῦ κόλπου, ἔλαβον προδοσίᾳ· καὶ ἐκπέμψαντες [Κορινθίους] αὐτοὶ Ἀκαρνᾶνες οἰκήτορας ἀπὸ πάντων ἔσχον τὸ χωρίον. καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα.
[4.50.1] Τοῦ δ᾽ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος Ἀριστείδης ὁ Ἀρχίππου, εἷς τῶν ἀργυρολόγων νεῶν Ἀθηναίων στρατηγός, αἳ ἐξεπέμφθησαν πρὸς τοὺς ξυμμάχους, Ἀρταφέρνην ἄνδρα Πέρσην παρὰ βασιλέως πορευόμενον ἐς Λακεδαίμονα ξυλλαμβάνει ἐν Ἠιόνι τῇ ἐπὶ Στρυμόνι. [4.50.2] καὶ αὐτοῦ κομισθέντος οἱ Ἀθηναῖοι τὰς μὲν ἐπιστολὰς μεταγραψάμενοι ἐκ τῶν Ἀσσυρίων γραμμάτων ἀνέγνωσαν, ἐν αἷς πολλῶν ἄλλων γεγραμμένων κεφάλαιον ἦν πρὸς Λακεδαιμονίους, οὐ γιγνώσκειν ὅτι βούλονται· πολλῶν γὰρ ἐλθόντων πρέσβεων οὐδένα ταὐτὰ λέγειν· εἰ οὖν τι βούλονται σαφὲς λέγειν, πέμψαι μετὰ τοῦ Πέρσου ἄνδρας ὡς αὐτόν. [4.50.3] τὸν δὲ Ἀρταφέρνην ὕστερον οἱ Ἀθηναῖοι ἀποστέλλουσι τριήρει ἐς Ἔφεσον καὶ πρέσβεις ἅμα· οἳ πυθόμενοι αὐτόθι βασιλέα Ἀρταξέρξην τὸν Ξέρξου νεωστὶ τεθνηκότα (κατὰ γὰρ τοῦτον τὸν χρόνον ἐτελεύτησεν) ἐπ᾽ οἴκου ἀνεχώρησαν.
[4.51.1] Τοῦ δ᾽ αὐτοῦ χειμῶνος καὶ Χῖοι τὸ τεῖχος περιεῖλον τὸ καινὸν κελευσάντων Ἀθηναίων καὶ ὑποπτευσάντων ἐς αὐτούς τι νεωτεριεῖν, ποιησάμενοι μέντοι πρὸς Ἀθηναίους πίστεις καὶ βεβαιότητα ἐκ τῶν δυνατῶν μηδὲν περὶ σφᾶς νεώτερον βουλεύσειν. καὶ ὁ χειμὼν ἐτελεύτα, καὶ ἕβδομον ἔτος τῷ πολέμῳ ἐτελεύτα τῷδε ὃν Θουκυδίδης ξυνέγραψεν.
[4.52.1] Τοῦ δ᾽ ἐπιγιγνομένου θέρους εὐθὺς τοῦ τε ἡλίου ἐκλιπές τι ἐγένετο περὶ νουμηνίαν καὶ τοῦ αὐτοῦ μηνὸς ἱσταμένου ἔσεισεν. [4.52.2] καὶ οἱ Μυτιληναίων φυγάδες καὶ τῶν ἄλλων Λεσβίων, ὁρμώμενοι οἱ πολλοὶ ἐκ τῆς ἠπείρου καὶ μισθωσάμενοι ἔκ τε Πελοποννήσου ἐπικουρικὸν καὶ αὐτόθεν ξυναγείραντες, αἱροῦσι Ῥοίτειον, καὶ λαβόντες δισχιλίους στατῆρας Φωκαΐτας ἀπέδοσαν πάλιν οὐδὲν ἀδικήσαντες· [4.52.3] καὶ μετὰ τοῦτο ἐπὶ Ἄντανδρον στρατεύσαντες προδοσίας γενομένης λαμβάνουσι τὴν πόλιν. καὶ ἦν αὐτῶν ἡ διάνοια τάς τε ἄλλας πόλεις τὰς Ἀκταίας καλουμένας, ἃς πρότερον Μυτιληναίων νεμομένων Ἀθηναῖοι εἶχον, ἐλευθεροῦν, καὶ πάντων μάλιστα τὴν Ἄντανδρον· καὶ κρατυνάμενοι αὐτὴν (ναῦς τε γὰρ εὐπορία ἦν ποιεῖσθαι, αὐτόθεν ξύλων ὑπαρχόντων καὶ τῆς Ἴδης ἐπικειμένης, καὶ τῇ ἄλλῃ σκευῇ) ῥᾳδίως ἀπ᾽ αὐτῆς ὁρμώμενοι τήν τε Λέσβον ἐγγὺς οὖσαν κακώσειν καὶ τὰ ἐν τῇ ἠπείρῳ Αἰολικὰ πολίσματα χειρώσεσθαι. καὶ οἱ μὲν ταῦτα παρασκευάζεσθαι ἔμελλον.
[4.53.1] Ἀθηναῖοι δὲ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει ἑξήκοντα ναυσὶ καὶ δισχιλίοις ὁπλίταις ἱππεῦσί τε ὀλίγοις καὶ τῶν ξυμμάχων Μιλησίους καὶ ἄλλους τινὰς ἀγαγόντες ἐστράτευσαν ἐπὶ Κύθηρα· ἐστρατήγει δὲ αὐτῶν Νικίας ὁ Νικηράτου καὶ Νικόστρατος ὁ Διειτρέφους καὶ Αὐτοκλῆς ὁ Τολμαίου. [4.53.2] τὰ δὲ Κύθηρα νῆσός ἐστιν, ἐπίκειται δὲ τῇ Λακωνικῇ κατὰ Μαλέαν· Λακεδαιμόνιοι δ᾽ εἰσὶ τῶν περιοίκων, καὶ κυθηροδίκης ἀρχὴ ἐκ τῆς Σπάρτης διέβαινεν αὐτόσε κατὰ ἔτος, ὁπλιτῶν τε φρουρὰν διέπεμπον αἰεὶ καὶ πολλὴν ἐπιμέλειαν ἐποιοῦντο. [4.53.3] ἦν γὰρ αὐτοῖς τῶν τε ἀπ᾽ Αἰγύπτου καὶ Λιβύης ὁλκάδων προσβολή, καὶ λῃσταὶ ἅμα τὴν Λακωνικὴν ἧσσον ἐλύπουν ἐκ θαλάσσης, ᾗπερ μόνον οἷόν τε ἦν κακουργεῖσθαι· πᾶσα γὰρ ἀνέχει πρὸς τὸ Σικελικὸν καὶ Κρητικὸν πέλαγος. [4.54.1] κατασχόντες οὖν οἱ Ἀθηναῖοι τῷ στρατῷ, δέκα μὲν ναυσὶ καὶ δισχιλίοις Μιλησίων ὁπλίταις τὴν ἐπὶ θαλάσσῃ πόλιν Σκάνδειαν καλουμένην αἱροῦσι, τῷ δὲ ἄλλῳ στρατεύματι ἀποβάντες τῆς νήσου ἐς τὰ πρὸς Μαλέαν τετραμμένα ἐχώρουν ἐπὶ τὴν [ἐπὶ θαλάσσῃ] πόλιν τῶν Κυθηρίων, καὶ ηὗρον εὐθὺς αὐτοὺς ἐστρατοπεδευμένους ἅπαντας. [4.54.2] καὶ μάχης γενομένης ὀλίγον μέν τινα χρόνον ὑπέστησαν οἱ Κυθήριοι, ἔπειτα τραπόμενοι κατέφυγον ἐς τὴν ἄνω πόλιν, καὶ ὕστερον ξυνέβησαν πρὸς Νικίαν καὶ τοὺς ξυνάρχοντας Ἀθηναίοις ἐπιτρέψαι περὶ σφῶν αὐτῶν πλὴν θανάτου. [4.54.3] ἦσαν δέ τινες καὶ γενόμενοι τῷ Νικίᾳ λόγοι πρότερον πρός τινας τῶν Κυθηρίων, δι᾽ ὃ καὶ θᾶσσον καὶ ἐπιτηδειότερον τό τε παραυτίκα καὶ τὸ ἔπειτα τὰ τῆς ὁμολογίας ἐπράχθη αὐτοῖς· ἀνέστησαν γὰρ ‹ἂν› οἱ Ἀθηναῖοι Κυθηρίους, Λακεδαιμονίους τε ὄντας καὶ ἐπὶ τῇ Λακωνικῇ τῆς νήσου οὕτως ἐπικειμένης. [4.54.4] μετὰ δὲ τὴν ξύμβασιν οἱ Ἀθηναῖοι τήν τε Σκάνδειαν τὸ ἐπὶ τῷ λιμένι πόλισμα παραλαβόντες καὶ τῶν Κυθήρων φυλακὴν ποιησάμενοι ἔπλευσαν ἔς τε Ἀσίνην καὶ Ἕλος καὶ τὰ πλεῖστα τῶν περὶ θάλασσαν, καὶ ἀποβάσεις ποιούμενοι καὶ ἐναυλιζόμενοι τῶν χωρίων οὗ καιρὸς εἴη ἐδῄουν τὴν γῆν ἡμέρας μάλιστα ἑπτά.

[4.49.1] Με το τέλος του καλοκαιριού, οι Αθηναίοι της Ναυπάκτου, μαζί με τους Ακαρνάνες, ξεκίνησαν εναντίον του Ανακτορίου, κορινθιακή αποικία που βρίσκεται στο στόμιο του Αμπρακικού κόλπου. Κυρίεψαν την πολιτεία με προδοσία. Οι Ακαρνάνες έδιωξαν τους Κορινθίους, έφεραν δικούς τους απ᾽ όλα τα μέρη της Ακαρνανίας και τους εγκαταστήσαν εκεί. Έτσι τέλειωσε το καλοκαίρι.
[4.50.1] Τον επόμενο χειμώνα, ο Αριστείδης του Αρχίππου, ένας από τους αρχηγούς του αθηναϊκού στόλου που είχε πάει για να εισπράξει τον φόρο από τους συμμάχους, έπιασε αιχμάλωτο, κοντά στην Ηιόνα του Στρυμόνος, τον Πέρση Αρταφέρνη, που πήγαινε στη Λακεδαίμονα, αποσταλμένος του Βασιλέως. [4.50.2] Τον μεταφέραν στην Αθήνα και διάβασαν τα γράμματα που είχε μαζί του, αφού τα μετάφρασαν από τ᾽ ασσυριακά. Μέσα στα πολλά άλλα ήταν και μια περικοπή όπου ο Βασιλεύς έλεγε στους Λακεδαιμονίους ότι δεν είχε καταλάβει τί ακριβώς θέλουν, γιατί ενώ του είχαν στείλει πολλούς πρέσβεις, κανείς δεν έλεγε τα ίδια με τον άλλον και ότι, αν θέλουν να του μηνύσουν συγκεκριμένα πράματα, να στείλουν αντιπρόσωπό τους με τον Αρταφέρνη. [4.50.3] Οι Αθηναίοι έστειλαν, με καράβι τους, τον Αρταφέρνη και δικούς τους πρέσβεις στην Έφεσο, αλλά εκεί οι πρέσβεις έμαθαν ότι ο Αρταξέρξης, γιος του Ξέρξη, είχε μόλις πεθάνει, και γύρισαν πίσω.
[4.51.1] Τον ίδιο χειμώνα οι Χίοι, κατά διαταγή των Αθηναίων, που τους υποπτεύθηκαν ότι θα επαναστατήσουν, κατεδάφισαν τα τείχη που είχαν χτίσει πρόσφατα, αλλά προτού το κάνουν, πήραν από τους Αθηναίους εγγυήσεις όσο είναι δυνατόν σοβαρές, ότι δεν θα πάθουν τίποτε. Τέλειωσε έτσι ο χειμώνας και μαζί ο έβδομος χρόνος του πολέμου που ιστορεί ο Θουκυδίδης.
[4.52.1] Στην αρχή του επόμενου καλοκαιριού έγινε έκλειψη ηλίου, τις πρώτες μέρες του φεγγαριού. Στην αρχή του ίδιου μήνα έγινε και σεισμός. [4.52.2] Οι εξόριστοι της Μυτιλήνης και της υπόλοιπης Λέσβου, έχοντας βάσεις στην αντικρινή στεριά, και με μισθοφόρους που είχαν φέρει από τα γύρω μέρη κι από την Πελοπόννησο, κυρίεψαν το Ροίτειον, αλλά το αποδώσαν, χωρίς να κάνουν καμιά καταστροφή, αφού πήραν δύο χιλιάδες φωκικούς στατήρες. [4.52.3] Μετά πήγαν στην Άντανδρο και την κυρίεψαν με προδοσία. Είχαν σκοπό ν᾽ απελευθερώσουν και τις άλλες πολιτείες, τις ονομαζόμενες Ακταίες, που ανήκαν πριν στους Μυτιληναίους και τώρα τις είχαν οι Αθηναίοι, αλλά προπάντων την Άντανδρο για να την οχυρώσουν —ήταν εύκολο να σκαρώσουν εκεί καράβια, επειδή στο όρος Ίδη είχε δάση— κι από κει να έχουν κατάλληλο ορμητήριο για να κάνουν επιδρομές εναντίον της Λέσβου που ήταν κοντά και για να υποτάξουν τις Αιολικές πολιτείες της στεριάς. Μ᾽ αυτόν τον σκοπό, λοιπόν, έκαναν τις προετοιμασίες τους.
[4.53.1] Το ίδιο καλοκαίρι, οι Αθηναίοι, μ᾽ εξήντα καράβια, δύο χιλιάδες οπλίτες, λίγο ιππικό και συμμάχους από την Μίλητο και άλλα μέρη, εκστρατεύσαν εναντίον των Κυθήρων. Στρατηγοί ήσαν ο Νικίας του Νικηράτου, ο Νικόστρατος του Διειτρέφους και ο Αυτοκλής του Τολμαίου. [4.53.2] Τα Κύθηρα είναι νησί που βρίσκεται κοντά στην Λακωνική, αντίκρυ στον Μαλέα. Οι κάτοικοί του είναι περίοικοι από την Λακεδαίμονα. Ο διοικητής λεγόταν «Κυθηροδίκης» και τον έστελναν κάθε χρόνο από την Σπάρτη. Οι Σπαρτιάτες διατηρούσαν πάντα φρουρά από οπλίτες και φρόντιζαν πολύ για την ασφάλεια του νησιού. [4.53.3] Ήταν γι᾽ αυτούς ενδιάμεσος σταθμός, όπου έπιαναν τα εμπορικά από την Αίγυπτο και την Λιβύη. Εκτός απ᾽ αυτό, τα Κύθηρα ήταν προφύλαξη εναντίον των πειρατών, που απ᾽ την θάλασσα και μόνο, μπορούσαν να βλάπτουν την Λακωνική που εξέχει ολόκληρη ανάμεσα στο Λιβυκό και το Σικελικό πέλαγος.
[4.54.1] Οι Αθηναίοι, λοιπόν, αφού έφτασαν στα Κύθηρα κυρίεψαν, με δέκα καράβια και δυο χιλιάδες Μιλήσιους οπλίτες, την παραλιακή πόλη Σκάνδεια. Με τον υπόλοιπο στρατό έκαναν απόβαση στην ακτή του νησιού που βλέπει προς τον Μαλέα και προχώρησαν προς την πόλη των Κυθηραίων. Τους βρήκαν όλους παραταγμένους κι έτοιμους, [4.54.2] έγινε μάχη και οι Κυθηραίοι αντιστάθηκαν λίγο, αλλά έπειτα υποχώρησαν και καταφύγαν στην ακρόπολή τους. Συνθηκολόγησαν, μετά, με τον Νικία και τους άλλους στρατηγούς, με όρο ν᾽ αποφασίσουν για την τύχη τους οι Αθηναίοι, εκτός απ᾽ το να τους θανατώσουν. [4.54.3] Ο Νικίας είχε κάνει, και πριν, συνεννοήσεις με μερικούς Κυθηραίους και γι᾽ αυτό η συμφωνία έγινε γρήγορα και μ᾽ ευνοϊκούς όρους, τόσο για την άμεση παράδοση όσο και για την μελλοντική τύχη των κατοίκων, αλλιώς οι Αθηναίοι ασφαλώς θα είχαν εκτοπίσει όλους τους Κυθηραίους που ήσαν Λακεδαιμόνιοι και το νησί τους ήταν τόσο κοντά στην Λακωνική. [4.54.4] Μετά την συνθηκολόγηση, οι Αθηναίοι εγκαταστάθηκαν και στην Σκάνδεια, μικρή πολιτεία πάνω στο λιμάνι, άφησαν φρουρά στα Κύθηρα και πήγαν στην Ασίνη, στο Έλος και στα περισσότερα παραλιακά χωριά της Λακωνικής, έκαναν αποβάσεις, κατασκήνωσαν όπου το μέρος ήταν κατάλληλο και ρήμαξαν την γη επτά, περίπου, μέρες.