[3.17.1] Ύστερα απ᾽ αυτά ο Καμβύσης σκέφτηκε να κάνει τριπλή εκστρατεία: εναντίον των Καρχηδονίων, των Αμμωνίων και των μακροβίων Αιθιόπων που κατοικούν στη Λιβύη, κοντά στη νότια θάλασσα. [3.17.2] Τα μελέτησε και αποφάσισε να στείλει εναντίον των Καρχηδονίων τον στόλο, εναντίον των Αμμωνίων το επίλεκτο πεζικό, και στους Αιθίοπες να στείλει πρώτα κατασκόπους για να δουν αυτό το Τραπέζι του Ήλιου που λένε ότι υπάρχει εκεί στους Αιθίοπες, αν είναι αλήθεια ότι υπάρχει, αλλά και να κατασκοπεύουν επίσης όλα τα άλλα, με το πρόσχημα ότι πηγαίνουν δώρα στον βασιλιά τους.
[3.18.1] Γι᾽ αυτό το Τραπέζι του Ήλιου λένε ότι είναι κάπως έτσι: είναι ένα λιβάδι έξω από την πόλη γεμάτο μαγειρεμένα κρέατα από ζώα κάθε λογής, και εκεί οι εντεταλμένοι κάθε φορά πολίτες πηγαίνουν τη νύχτα και ταχτοποιούν τα κρέατα, ενώ την ημέρα πηγαίνει όποιος θέλει και τρώει· οι ντόπιοι λένε ότι τα κρέατα αυτά τα βγάζει κάθε μέρα η γη. Έτσι λοιπόν λένε ότι είναι το λεγόμενο Τραπέζι του Ήλιου.
[3.19.1] Ο Καμβύσης, όταν αποφάσισε να στείλει τους κατασκόπους, έστειλε αμέσως να του φέρουν από την πόλη Ελεφαντίνη μερικούς Ιχθυοφάγους που γνώριζαν την αιθιοπική γλώσσα. [3.19.2] Εν τω μεταξύ, ώσπου να τους φέρουν, πρόσταξε τον στόλο να σαλπάρει για την Καρχηδόνα. Αλλά οι Φοίνικες δεν δέχτηκαν να κάνουν τέτοιο πράγμα· ήταν, λέει, δεμένοι με μεγάλους όρκους και δεν θα ήταν δίκαιη πράξη να εκστρατεύσουν εναντίον των ίδιων των παιδιών τους. Εφόσον όμως δεν ήθελαν οι Φοίνικες, οι υπόλοιποι δεν ήταν άξιοι να πολεμήσουν. [3.19.3] Έτσι λοιπόν οι Καρχηδόνιοι γλίτωσαν την υποδούλωση στους Πέρσες. Γιατί ο Καμβύσης δεν το θεώρησε δίκαιο να μεταχειριστεί βία με τους Φοίνικες, δεδομένου ότι είχαν μόνοι τους παραδοθεί στους Πέρσες και ότι ολόκληρον τον στόλο τον αποτελούσαν Φοίνικες. Μόνοι τους παραδόθηκαν στους Πέρσες και οι Κύπριοι, και πήραν μέρος στην εκστρατεία κατά της Αιγύπτου.
[3.20.1] Όταν λοιπόν έφτασαν οι Ιχθυοφάγοι από την Ελεφαντίνη στον Καμβύση, αυτός τους έστειλε στους Αιθίοπες, αφού τους έδωσε εντολές τί έπρεπε να πουν και δώρα για να πάνε: μια πορφύρα, ένα χρυσό στριφτό περιδέραιο, χρυσά βραχιόλια, ένα αλαβάστρινο δοχείο με μύρο και ένα πιθάρι κρασί από χουρμάδες. Όσο για τους Αιθίοπες αυτούς, όπου ο Καμβύσης έστειλε τους κατασκόπους του, λέγεται ότι είναι οι πιο υψηλόσωμοι και οι πιο όμορφοι απ᾽ όλους τους ανθρώπους. [3.20.2] Και λέγεται ότι οι νόμοι που ακολουθούν είναι διαφορετικοί από των άλλων ανθρώπων, και προπαντός ο νόμος ο σχετικός με τη βασιλεία, που είναι ως εξής: όποιον από τους πολίτες κρίνουν ότι είναι ο πιο ψηλός και ότι έχει και δύναμη ανάλογη με το μπόι του, αυτόν θεωρούν άξιο για βασιλιά τους.
[3.21.1] Σ᾽ αυτούς λοιπόν τους ανθρώπους έφτασαν οι Ιχθυοφάγοι, και αφού παράδωσαν τα δώρα στον βασιλιά τους, είπαν τα εξής: «Ερχόμαστε σταλμένοι από τον βασιλιά των Περσών, τον Καμβύση, που επιθυμεί να γίνει φίλος και σύντροφός σου και μας πρόσταξε να τα συζητήσουμε μαζί σου και να σου δώσουμε και τούτα τα δώρα που και ο ίδιος ευχαριστιέται πολύ να τα μεταχειρίζεται». [3.21.2] Ο Αιθίοπας όμως το κατάλαβε ότι είχαν πάει σαν κατάσκοποι και τους είπε τα εξής: «Ούτε ο βασιλιάς των Περσών σας έστειλε να μου φέρετε δώρα επειδή το θεωρεί μεγάλη τιμή να γίνει φίλος μου, ούτε εσείς λέτε την αλήθεια (γιατί ήρθατε σαν κατάσκοποι στην επικράτειά μου), ούτε εκείνος είναι δίκαιος άνθρωπος· γιατί αν ήταν δίκαιος άνθρωπος, δεν θα επιθυμούσε άλλη χώρα από τη δική του, ούτε θα υποδούλωνε ανθρώπους που δεν τον έχουν βλάψει σε τίποτε. [3.21.3] Τώρα λοιπόν δώστε του αυτό το τόξο και πείτε του τα εξής: “Ο βασιλιάς των Αιθιόπων συμβουλεύει τον βασιλιά των Περσών: όταν οι Πέρσες θα τεντώνουν με τόση ευκολία τόξα με τέτοιο μέγεθος, τότε να εκστρατεύσουν εναντίον των μακροβίων Αιθιόπων, αλλά με στρατό μεγαλύτερον από τον δικό τους· ώς τότε όμως να ευχαριστούν τους θεούς αν οι γιοι των Αιθιόπων δεν βάλουν με το νου τους να προσθέσουν και άλλους τόπους στον δικό τους”».
[3.22.1] Αυτά είπε ο βασιλιάς, ξετέντωσε το τόξο και το έδωσε στους επισκέπτες. Ύστερα πήρε την πορφύρα και τους ρώτησε τί πράγμα είναι αυτό και πώς είναι φτιαγμένο. Και όταν οι Ιχθυοφάγοι τού είπαν την αλήθεια για την πορφύρα και για τη βαφή, αυτός είπε ότι δολεροί είναι οι άνθρωποι, δολερά και τα ρούχα τους. [3.22.2] Ύστερα ρώτησε για τα χρυσαφικά, το στριφτό περιδέραιο και τα βραχιόλια. Και όταν οι Ιχθυοφάγοι τού εξήγησαν ότι είναι κοσμήματα, ο βασιλιάς γέλασε και τους είπε ότι νόμισε ότι είναι αλυσίδες γιατί στον τόπο του οι αλυσίδες είναι πιο γερές. [3.22.3] Κατόπιν τους ρώτησε για το μύρο· και όταν του είπαν πώς φτιάχνεται και πώς αλείφονται με αυτό, εκείνος είπε τα ίδια λόγια όπως και για την πορφύρα. Όταν όμως έφτασε στο κρασί και έμαθε πώς φτιάχνεται, ευφράνθηκε πολύ με το ποτό και ρώτησε με τί τρέφεται ο βασιλιάς και πόσο ζουν το περισσότερο οι Πέρσες. [3.22.4] Και αυτοί του είπαν ότι ο βασιλιάς τους τρέφεται με ψωμί και του εξήγησαν τα σχετικά με το σιτάρι, και ότι η μεγαλύτερη διάρκεια ζωής που μπορεί να περιμένει ένας άνθρωπος είναι ογδόντα χρόνια. Σ᾽ αυτά ο Αιθίοπας απάντησε ότι δεν είναι απορίας άξιο που ζουν λίγα χρόνια αφού τρέφονται με κοπριά· αλλά ούτε τόσα θα μπορούσαν να ζουν, είπε ο Αιθίοπας στους Ιχθυοφάγους, αν δεν κρατιόνταν στα πόδια τους μ᾽ αυτό που έπιναν, δηλαδή το κρασί· γιατί σ᾽ αυτό οι Αιθίοπες είναι κατώτεροι από τους Πέρσες.
[3.23.1] Όταν με τη σειρά τους οι Ιχθυοφάγοι ρώτησαν τον βασιλιά για τη δική τους διάρκεια ζωής και για τη διατροφή τους, αυτός τους απάντησε ότι οι περισσότεροί τους φτάνουν εκατόν είκοσι χρονών, μερικοί μάλιστα και παραπάνω, και ότι η τροφή τους είναι βραστό κρέας και το ποτό τους γάλα. [3.23.2] Και όταν οι κατάσκοποι έδειξαν έκπληξη για την τόση μακροζωία, αυτός τους οδήγησε σε μια κρήνη όπου λούζονται και γίνονται λιπαροί, σαν να τρέχει λάδι, και που αναδίνεται από μέσα της ευωδιά σαν των μενεξέδων. [3.23.3] Και μάλιστα, είπαν οι κατάσκοποι, το νερό αυτής της κρήνης ήταν τόσο ελαφρό ώστε απάνω του δεν μπορούσε να επιπλεύσει ούτε ξύλο, ούτε καν πράγμα ελαφρότερο από ξύλο, αλλά το καθετί βούλιαζε στον πάτο. Αν λοιπόν αυτό το νερό τους είναι πράγματι έτσι όπως το λένε, τότε γι᾽ αυτό θα είναι μακρόβιοι, επειδή το μεταχειρίζονται συνέχεια. [3.23.4] Έφυγαν ωστόσο από την κρήνη, και ο βασιλιάς τούς πήγε σε μια φυλακή όπου οι κρατούμενοι ήταν δεμένοι με χρυσές αλυσίδες — στους Αιθίοπες αυτούς ο χαλκός είναι το πιο σπάνιο και το πιο πολύτιμο πράγμα. Και αφού είδαν τη φυλακή, είδαν και το λεγόμενο Τραπέζι του Ήλιου.
[3.24.1] Ύστερα απ᾽ αυτό, τελευταίους είδαν οι κατάσκοποι και τους τάφους των Αιθιόπων, που λέγεται ότι είναι καμωμένοι από γυαλί με τον ακόλουθο τρόπο: [3.24.2] αφού συρρικνώσουν τον νεκρό, είτε όπως οι Αιγύπτιοι είτε κάπως αλλιώς, τον αλείφουν ύστερα με γύψο και τον ζωγραφίζουν ολόκληρο ξομπλιάζοντας όσο γίνεται τη μορφή του, και τέλος τον βάζουν μέσα σε μια κούφια κολόνα από γυαλί (που το βγάζουν μπόλικο από το έδαφος και που δουλεύεται εύκολα)· [3.24.3] μέσα στην κολόνα λοιπόν όπως είναι ο νεκρός, φαίνεται, χωρίς να αναδίνει άσχημη μυρωδιά καμιά και χωρίς τίποτε άλλο δυσάρεστο· και φαίνονται όλα του ολόιδια σαν να ήταν ο ίδιος ο νεκρός. [3.24.4] Οι στενοί συγγενείς κρατούν στα σπίτια τους τις κολόνες έναν χρόνο και προσφέρουν στον νεκρό απ᾽ όλους τους πρώιμους καρπούς και θυσίες· ύστερα από τον χρόνο, τις βγάζουν τις θήκες από τα σπίτια και τις στήνουν ένα γύρο στην πόλη.
[3.25.1] Αφού λοιπόν τα είδαν όλα οι κατάσκοποι, γύρισαν πίσω. Όταν όμως τα ανακοίνωσαν, ο Καμβύσης έγινε έξω φρενών και κίνησε αμέσως την εκστρατεία κατά των Αιθιόπων, χωρίς ούτε πρόβλεψη να κάνει καμιά για τρόφιμα ούτε να καθίσει λίγο να σκεφτεί ότι επρόκειτο να εκστρατεύσει στην άλλη άκρη του κόσμου· [3.25.2] έτσι τρελός όπως ήταν και με το μυαλό του χαμένο, μόλις άκουσε τους Ιχθυοφάγους ξεκίνησε, προστάζοντας τους Έλληνες που είχε μαζί του να περιμένουν εκεί και παίρνοντας μαζί του όλο το πεζικό. [3.25.3] Και όταν με την πορεία έφθασε στη Θήβα, χώρισε πενήντα χιλιάδες περίπου από τον στρατό του και τους πρόσταξε να υποδουλώσουν τους Αμμωνίους και να κάψουν το μαντείο του Δία, ενώ ο ίδιος επικεφαλής του υπόλοιπου στρατού κίνησε κατά των Αιθιόπων. [3.25.4] Αλλά δεν είχε η στρατιά διανύσει ούτε το ένα πέμπτο του δρόμου, όταν τους σώθηκαν όλα τα τρόφιμα που είχαν μαζί τους, και μετά τα τρόφιμα άρχισαν να τρώνε τα υποζύγια ώσπου σώθηκαν κι εκείνα. [3.25.5] Αν λοιπόν ο Καμβύσης, μαθαίνοντάς τα αυτά, άλλαζε γνώμη και οδηγούσε πίσω το στρατό του, θα ήταν συνετός άνθρωπος, κι ας είχε γίνει λάθος στην αρχή· αυτός όμως δεν κάθισε καθόλου να σκεφτεί παρά βάδιζε συνέχεια μπροστά. [3.25.6] Όσο για τους στρατιώτες, όσο είχαν να παίρνουν κάτι από τη γη, κρατιόνταν στη ζωή τρώγοντας χορτάρι· όταν όμως έφτασαν στην άμμο, μερικοί απ᾽ αυτούς έκαναν κάτι τρομερό: από μια δεκάδα ξεχώρισαν έναν με κλήρο και τον έφαγαν. [3.25.7] Όταν πια το έμαθε και αυτό ο Καμβύσης, από τον φόβο μήπως οι στρατιώτες φάνε ο ένας τον άλλο, παράτησε την εκστρατεία κατά των Αιθιόπων, γύρισε πίσω και έφτασε στη Θήβα έχοντας χάσει πολύ στρατό. Από τη Θήβα κατέβηκε στη Μέμφιδα και έδωσε στους Έλληνες την άδεια να σαλπάρουν.