Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (5.229-5.296)


Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Λυκάονος ἀγλαὸς υἱός·
230 Αἰνεία, σὺ μὲν αὐτὸς ἔχ᾽ ἡνία καὶ τεὼ ἵππω·
μᾶλλον ὑφ᾽ ἡνιόχῳ εἰωθότι καμπύλον ἅρμα
οἴσετον, εἴ περ ἂν αὖτε φεβώμεθα Τυδέος υἱόν·
μὴ τὼ μὲν δείσαντε ματήσετον, οὐδ᾽ ἐθέλητον
ἐκφερέμεν πολέμοιο, τεὸν φθόγγον ποθέοντε,
235 νῶϊ δ᾽ ἐπαΐξας μεγαθύμου Τυδέος υἱὸς
αὐτώ τε κτείνῃ καὶ ἐλάσσῃ μώνυχας ἵππους.
ἀλλὰ σύ γ᾽ αὐτὸς ἔλαυνε τέ᾽ ἅρματα καὶ τεὼ ἵππω,
τόνδε δ᾽ ἐγὼν ἐπιόντα δεδέξομαι ὀξέϊ δουρί.»
Ὣς ἄρα φωνήσαντες, ἐς ἅρματα ποικίλα βάντες,
240 ἐμμεμαῶτ᾽ ἐπὶ Τυδεΐδῃ ἔχον ὠκέας ἵππους.
τοὺς δὲ ἴδε Σθένελος, Καπανήϊος ἀγλαὸς υἱός,
αἶψα δὲ Τυδεΐδην ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Τυδεΐδη Διόμηδες, ἐμῷ κεχαρισμένε θυμῷ,
ἄνδρ᾽ ὁρόω κρατερὼ ἐπὶ σοὶ μεμαῶτε μάχεσθαι,
245 ἶν᾽ ἀπέλεθρον ἔχοντας· ὁ μὲν τόξων ἐῢ εἰδώς,
Πάνδαρος, υἱὸς δ᾽ αὖτε Λυκάονος εὔχεται εἶναι·
Αἰνείας δ᾽ υἱὸς μὲν ἀμύμονος Ἀγχίσαο
εὔχεται ἐκγεγάμεν, μήτηρ δέ οἵ ἐστ᾽ Ἀφροδίτη.
ἀλλ᾽ ἄγε δὴ χαζώμεθ᾽ ἐφ᾽ ἵππων, μηδέ μοι οὕτω
250 θῦνε διὰ προμάχων, μή πως φίλον ἦτορ ὀλέσσῃς.»
Τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη κρατερὸς Διομήδης·
«μή τι φόβονδ᾽ ἀγόρευ᾽, ἐπεὶ οὐδὲ σὲ πεισέμεν οἴω.
οὐ γάρ μοι γενναῖον ἀλυσκάζοντι μάχεσθαι
οὐδὲ καταπτώσσειν· ἔτι μοι μένος ἔμπεδόν ἐστιν·
255 ὀκνείω δ᾽ ἵππων ἐπιβαινέμεν, ἀλλὰ καὶ αὔτως
ἀντίον εἶμ᾽ αὐτῶν· τρεῖν μ᾽ οὐκ ἐᾷ Παλλὰς Ἀθήνη.
τούτω δ᾽ οὐ πάλιν αὖτις ἀποίσετον ὠκέες ἵπποι
ἄμφω ἀφ᾽ ἡμείων, εἴ γ᾽ οὖν ἕτερός γε φύγῃσιν.
ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσιν·
260 αἴ κέν μοι πολύβουλος Ἀθήνη κῦδος ὀρέξῃ
ἀμφοτέρω κτεῖναι, σὺ δὲ τούσδε μὲν ὠκέας ἵππους
αὐτοῦ ἐρυκακέειν ἐξ ἄντυγος ἡνία τείνας,
Αἰνείαο δ᾽ ἐπαΐξαι μεμνημένος ἵππων,
ἐκ δ᾽ ἐλάσαι Τρώων μετ᾽ ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς.
265 τῆς γάρ τοι γενεῆς, ἧς Τρωΐ περ εὐρύοπα Ζεὺς
δῶχ᾽ υἷος ποινὴν Γανυμήδεος, οὕνεκ᾽ ἄριστοι
ἵππων ὅσσοι ἔασιν ὑπ᾽ ἠῶ τ᾽ ἠέλιόν τε,
τῆς γενεῆς ἔκλεψεν ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγχίσης,
λάθρῃ Λαομέδοντος ὑποσχὼν θήλεας ἵππους·
270 τῶν οἱ ἓξ ἐγένοντο ἐνὶ μεγάροισι γενέθλη.
τοὺς μὲν τέσσαρας αὐτὸς ἔχων ἀτίταλλ᾽ ἐπὶ φάτνῃ,
τὼ δὲ δύ᾽ Αἰνείᾳ δῶκεν, μήστωρε φόβοιο.
εἰ τούτω κε λάβοιμεν, ἀροίμεθά κε κλέος ἐσθλόν.»
Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,
275 τὼ δὲ τάχ᾽ ἐγγύθεν ἦλθον ἐλαύνοντ᾽ ὠκέας ἵππους.
τὸν πρότερος προσέειπε Λυκάονος ἀγλαὸς υἱός·
«καρτερόθυμε, δαΐφρον, ἀγαυοῦ Τυδέος υἱέ,
ἦ μάλα σ᾽ οὐ βέλος ὠκὺ δαμάσσατο, πικρὸς ὀϊστός·
νῦν αὖτ᾽ ἐγχείῃ πειρήσομαι, αἴ κε τύχωμι.»
280Ἦ ῥα, καὶ ἀμπεπαλὼν προΐει δολιχόσκιον ἔγχος
καὶ βάλε Τυδεΐδαο κατ᾽ ἀσπίδα· τῆς δὲ διαπρὸ
αἰχμὴ χαλκείη πταμένη θώρηκι πελάσθη·
τῷ δ᾽ ἐπὶ μακρὸν ἄϋσε Λυκάονος ἀγλαὸς υἱός·
«βέβληαι κενεῶνα διαμπερές, οὐδέ σ᾽ ὀΐω
285 δηρὸν ἔτ᾽ ἀνσχήσεσθαι· ἐμοὶ δὲ μέγ᾽ εὖχος ἔδωκας.»
Τὸν δ᾽ οὐ ταρβήσας προσέφη κρατερὸς Διομήδης·
«ἤμβροτες οὐδ᾽ ἔτυχες· ἀτὰρ οὐ μὲν σφῶΐ γ᾽ ὀΐω
πρίν γ᾽ ἀποπαύσεσθαι πρίν γ᾽ ἢ ἕτερόν γε πεσόντα
αἵματος ἆσαι Ἄρηα, ταλαύρινον πολεμιστήν.»
290Ὣς φάμενος προέηκε· βέλος δ᾽ ἴθυνεν Ἀθήνη
ῥῖνα παρ᾽ ὀφθαλμόν, λευκοὺς δ᾽ ἐπέρησεν ὀδόντας.
τοῦ δ᾽ ἀπὸ μὲν γλῶσσαν πρυμνὴν τάμε χαλκὸς ἀτειρής,
αἰχμὴ δ᾽ ἐξελύθη παρὰ νείατον ἀνθερεῶνα·
ἤριπε δ᾽ ἐξ ὀχέων, ἀράβησε δὲ τεύχε᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ
295 αἰόλα παμφανόωντα, παρέτρεσσαν δέ οἱ ἵπποι
ὠκύποδες· τοῦ δ᾽ αὖθι λύθη ψυχή τε μένος τε.


Αντείπε του Λυκάονος ο υιός ο επαινεμένος:
230«Ο ίδιος λάβε τα λουριά και τ᾽ άλογά σου, Αινεία·
με κυβερνήτην τους γνωστόν καλύτερα θα παίρνουν
τ᾽ αμάξι, αν μας κυνηγά και πάλιν ο Τυδείδης·
μην από φόβον οκνηρά, ποθώντας την φωνήν σου,
εμάς να φέρουν αρνηθούν μακράν απ᾽ τον αγώνα,
235και τότ᾽ ορμήσει επάνω μας ο ανδρείος Διομήδης
και μας φονεύσει και τους δυο και πάρει και τους ίππους·
αλλά εσύ τους ίππους σου κυβέρνα και τ᾽ αμάξι,
και την ορμήν του ανδρός εγώ με λόγχην θ᾽ απαντήσω».
Αυτά ᾽παν κι άμ᾽ ανέβηκαν στ᾽ ωραϊσμένο αμάξι
240κινήσαν τα γοργ᾽ άλογα με ορμήν προς τον Τυδείδην.
Τους είδε ο Σθένελος, λαμπρός υιός του Καπανέως,
και στον Τυδείδην είπ᾽ ευθύς με λόγια φτερωμένα:
«Τυδείδη, αγαπημένε μου Διομήδη, βλέπω δύο
ανδρειωμένους οπού ορμούν με σε να πολεμήσουν
245και άμετρην έχουν δύναμιν· ο Πάνδαρος τοξότης
καλός και του Λυκάονος καυχάτ᾽ ότ᾽ είναι γόνος,
ο Αινείας πάλι ότ᾽ είναι υιός καυχάται του γενναίου
Αγχίση και μητέρα του την Αφροδίτην έχει.
Κι έλα στ᾽ αμάξι ανάμερα μ᾽ εμέ και στους προμάχους
250μη τόσο μου λυσσομανάς, μη χάσεις την ζωήν σου».
Με λοξό βλέμμ᾽ απάντησεν ο δυνατός Διομήδης:
«Μη κάμεις λόγον δια φυγήν, ποσώς δεν θα με πείσεις·
ότι δεν το ᾽χω φυσικό την μάχην ν᾽ αποφεύγω
ή να δειλιάζω· ασάλευτην έχω καρδιάν ακόμη·
255μου ᾽ναι τ᾽ αμάξι βαρετό κι ενάντια τους θα ορμήσω
ως είμαι τώρα κι η Αθηνά δεν στέργει εγώ να φεύγω.
Και μ᾽ όλα τα γοργ᾽ άλογα δεν θα σωθούν εκείνοι·
ο ένας απ᾽ τα χέρια μας θα πέσει, αν και όχ᾽ οι δύο.
Και άλλο τι ακόμα θα σου ειπώ και βάλε το στο νου σου·
260αν η πολύβουλη Αθηνά την δόξαν μας χαρίσει
κι οι δυο να πέσουν, τ᾽ άλογα συ κράτει τα δικά σου
αυτού και από την άμαξαν τους χαλινούς των δέσε
και χύσου ευθύς εις τ᾽ άλογα του Αινεία να τα φέρεις
εις τους γενναίους Αχαιούς απ᾽ τον στρατόν των Τρώων,
265ότι κρατούν απ᾽ τ᾽ άλογα που ο βροντητής Κρονίδης
του Τρωός έδωκε αμοιβήν του υιού του Γανυμήδη,
ως τα καλύτερα άλογα στον ήλιον αποκάτω.
Απ᾽ την σποράν τους έκλεψεν ο Αγχίσης βασιλέας
κρυφ᾽ απ΄ τον Λαομέδοντα με θηλυκά δικά του
270και έξι τού γεννήθηκαν πουλάρια κι εκρατούσε
τα τέσσερα κι ανάτρεφε στην φάτνην του και τούτα
τα δύο, πρόξενα φυγής, εχάρισε του Αινεία.
Εκείν᾽ αν πάρομε, θα είν᾽ η δόξα μας μεγάλη».
Τους λόγους τούτους έλεγαν εκείνοι ανάμεσόν τους
275κι ευθύς με τα γοργ᾽ άλογα πλησίασαν οι δύο.
Και πρώτος του Λυκάονος ο λαμπρός γόνος είπε:
«Ω γόνε σιδηρόκαρδε του θαυμαστού Τυδέως,
το γοργό βέλος το πικρό δεν σ᾽ έριξε· και τώρα
με το κοντάρι δοκιμήν θα κάμω, αν σ᾽ επιτύχω».
280Είπε και το μακρόσκιον κοντάρι σφενδονίζει
και την ασπίδα τρύπησε του Διομήδη πέρα
η χάλκιν᾽ άκρη κι έφθασε τον θώρακα να εγγίξει
κι εφώναξεν ο Πάνδαρος μακράν να τον ακούσουν:
«Εις το λαγγόνι περαστά σε λάβωσα· και ολίγην
285έχεις ζωήν· και καύχημα σ᾽ εμέ έδωκες μεγάλο».
Και ατρόμητος του απάντησεν ο δυνατός Διομήδης:
«Έσφαλες, δεν μ᾽ επέτυχες· αλλά δεν θα ησυχάστε,
πριν πέσει από τους δύο σας ο ένας και χορτάσω
στο αίμα τον αδάμαστον πολεμιστήν τον Άρη».
290Ρίχνει τ᾽ ακόντι· κι η Αθηνά τ᾽ οδήγησε στην μύτην,
σιμά στο μάτι· και ο σκληρός χαλκός τα λευκά δόντια
του πέρασε και του ᾽κοψε τη γλώσσαν εις τη ρίζα,
κι η χάλκιν᾽ άκρη κάτωθεν εφάνη απ᾽ το πηγούνι.
Πέφτει απ᾽ τ᾽ αμάξι και βροντούν επάνω τ᾽ άρματά του
295τα εύμορφα και ολόλαμπρα και ανάμερα από φόβον
συρθήκαν τα γοργ᾽ άλογα· κι εκείνος ενεκρώθη.