Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Θεμιστοκλῆς (32.1-32.6)


[32.1] Ἀπέλιπε δὲ Θεμιστοκλῆς παῖδας ἐκ μὲν Ἀρχίππης τῆς Λυσάνδρου τοῦ Ἀλωπεκῆθεν Ἀρχέπτολιν καὶ Πολύευκτον καὶ Κλεόφαντον, οὗ καὶ Πλάτων ὁ φιλόσοφος ὡς ἱππέως ἀρίστου, τἆλλα δ᾽ οὐδενὸς ἀξίου γενομένου, μνημονεύει. [32.2] τῶν δὲ πρεσβυτέρων Νεοκλῆς μὲν ἔτι παῖς ὢν ὑφ᾽ ἵππου δηχθεὶς ἀπέθανε, Διοκλέα δὲ Λύσανδρος ὁ πάππος υἱὸν ἐποιήσατο. θυγατέρας δὲ πλείους ἔσχεν, ὧν Μνησιπτολέμαν μὲν ἐκ τῆς ἐπιγαμηθείσης γενομένην Ἀρχέπτολις ὁ ἀδελφὸς οὐκ ὢν ὁμομήτριος ἔγημεν, Ἰταλίαν δὲ Πανθοίδης ὁ Χῖος, Σύβαριν δὲ Νικόδημος ὁ Ἀθηναῖος. [32.3] Νικομάχην δὲ Φρασικλῆς ὁ ἀδελφιδοῦς Θεμιστοκλέους, ἤδη τετελευτηκότος ἐκείνου, πλεύσας εἰς Μαγνησίαν ἔλαβε παρὰ τῶν ἀδελφῶν, νεωτάτην δὲ πάντων τῶν τέκνων Ἀσίαν ἔθρεψε.
[32.4] Καὶ τάφον μὲν αὐτοῦ λαμπρὸν ἐν τῇ ἀγορᾷ Μάγνητες ἔχουσι· περὶ δὲ τῶν λειψάνων οὔτ᾽ Ἀνδοκίδῃ προσέχειν ἄξιον, ἐν τῷ Πρὸς τοὺς ἑταίρους λέγοντι φωράσαντας τὰ λείψανα διαρρῖψαι τοὺς Ἀθηναίους —ψεύδεται γὰρ ἐπὶ τὸν δῆμον παροξύνων τοὺς ὀλιγαρχικούς—, ἅ τε Φύλαρχος, ὥσπερ ἐν τραγῳδίᾳ τῇ ἱστορίᾳ μονονοὺ μηχανὴν ἄρας καὶ προαγαγὼν Νεοκλέα τινὰ καὶ Δημόπολιν, υἱεῖς Θεμιστοκλέους, ἀγῶνα βούλεται κινεῖν καὶ πάθος, [ὃ] οὐδ᾽ ἂν ὁ τυχὼν ἀγνοήσειεν ὅτι πέπλασται. [32.5] Διόδωρος δ᾽ ὁ περιηγητὴς ἐν τοῖς Περὶ μνημάτων εἴρηκεν ὡς ὑπονοῶν μᾶλλον ἢ γιγνώσκων, ὅτι περὶ τὸν μέγαν λιμένα τοῦ Πειραιῶς ἀπὸ τοῦ κατὰ τὸν Ἄλκιμον ἀκρωτηρίου πρόκειταί τις οἷον ἀγκών, καὶ κάμψαντι τοῦτον ἐντός, ᾗ τὸ ὑπεύδιον τῆς θαλάττης, κρηπίς ἐστιν εὐμεγέθης καὶ τὸ ἐπ᾽ αὐτῇ βωμοειδὲς τάφος τοῦ Θεμιστοκλέους. [32.6] οἴεται δὲ καὶ Πλάτωνα τὸν κωμικὸν αὐτῷ μαρτυρεῖν ἐν τούτοις·
ὁ σὸς δὲ τύμβος ἐν καλῷ κεχωσμένος
τοῖς ἐμπόροις πρόσρησις ἔσται πανταχοῦ,
τούς τ᾽ ἐκπλέοντας εἰσπλέοντάς τ᾽ ὄψεται,
χὠπόταν ἅμιλλ᾽ ᾖ τῶν νεῶν θεάσεται.
τοῖς δ᾽ ἀπὸ γένους τοῦ Θεμιστοκλέους καὶ τιμαί τινες ἐν Μαγνησίᾳ φυλαττόμεναι μέχρι τῶν ἡμετέρων χρόνων ἦσαν, ἃς ἐκαρποῦτο Θεμιστοκλῆς Ἀθηναῖος, ἡμέτερος συνήθης καὶ φίλος παρ᾽ Ἀμμωνίῳ τῷ φιλοσόφῳ γενόμενος.


Τά παιδιά του Θεμιστοκλή. Ο τάφος του
[32.1] Ο Θεμιστοκλής άφησε τρεις γιους από την Αρχίππη, τη θυγατέρα του Λυσάνδρου από την Αλωπεκή, τον Αρχέπτολη, τον Πολύευκτο και τον Κλεόφαντο, που τον μνημονεύει και ο Πλάτων ο φιλόσοφος σαν άριστο ιππέα, χωρίς όμως άλλη αξία. [32.2] Από τα μεγαλύτερα παιδιά του ο Νεοκλής πέθανε, όταν ήταν ακόμη μικρός, από δάγκωμα αλόγου, και το Διοκλή τον υιοθέτησε ο παππούς του ο Λύσανδρος. Θυγατέρες είχε περισσότερες· απ᾽ αυτές τη Μνησιπτολέμα, που την απόχτησε από το δεύτερο γάμο του, την πήρε γυναίκα του ο από άλλη μητέρα αδερφός της Αρχέπτολης· την Ιταλία τη νυμφεύτηκε ο Πανθοίδης από τη Χίο· τη Σύβαρη ο Νικόδημος ο Αθηναίος· [32.3] τη Νικομάχη ο Φρασικλής, ο ανεψιός του Θεμιστοκλή, αφού εκείνος είχε πια πεθάνει, πήγε στη Μαγνησία και την πήρε από τους αδερφούς της. Τέλος ο ίδιος ο Φρασικλής ανάθρεψε και την Ασία, τη μικρότερη από όλα τα παιδιά του Θεμιστοκλή.
[32.4] Λαμπρός τάφος του Θεμιστοκλή υπάρχει στην αγορά της Μαγνησίας. Όσο για τα λείψανά του δεν αξίζει να δίνει κανείς πίστη ούτε σε όσα λέει ο Ανδοκίδης στο βιβλίο του «Πρός τους εταίρους», ότι δηλαδή οι Αθηναίοι βρήκαν τα λείψανά του και τα σκόρπισαν (αυτά είναι ψέματα που τα γράφει επίτηδες, για να εξερεθίσει τους ολιγαρχικούς εναντίον του λαού) ούτε πάλι σε όσα λέει ο Φύλαρχος, που έστησε στη διήγησή του μια μηχανή σαν εκείνες που χρησιμοποιούν σε παράσταση τραγωδίας και παρουσιάζει στη σκηνή κάποιον Νεοκλή και κάποιον Δημόπολη, σαν παιδιά του Θεμιστοκλή, θέλοντας να προκαλέσει θόρυβο και συγκίνηση· αυτά και ο πιο τυχαίος άνθρωπος το καταλαβαίνει ότι είναι πλαστά.
[32.5] Ο Διόδωρος ο περιηγητής στο έργο του «Περί μνημάτων» έχει γράψει, από εικασία και όχι από άμεση αντίληψη, ότι κοντά στο μεγάλο λιμάνι του Πειραιά προεκτείνεται από το ακρωτήριο που σχηματίζεται κατά τον Άλκιμο μια προεξοχή σαν αγκώνας και στη στροφή προς το εσωτερικό του λιμανιού, εκεί όπου η θάλασσα έχει γαλήνη, υπάρχει μια βάση αρκετά μεγάλη και ότι αυτό που φαίνεται επάνω της σα σχήμα βωμού είναι ο τάφος του Θεμιστοκλή. [32.6] Και ο Διόδωρος νομίζει πως ο Πλάτων ο κωμικός συμφωνεί μαζί του και επιβεβαιώνει τα λόγια του με τους ακόλουθους στίχους:
«Το μνήμα σου καλά είν᾽ αυτού στημένο,
σημάδι από παντού στους ταξιδιώτες.
Θα βλέπει αυτούς που μπαίνουνε και βγαίνουν
και καραβιών αγώνες θα κοιτάζει».
Για τους απογόνους του Θεμιστοκλή διατηρήθηκαν τιμητικές διακρίσεις στη Μαγνησία ώς τις μέρες μας. Αυτές τις χάρηκε και ο (νεότερος) Θεμιστοκλής Αθηναίος, αυτός που ήταν συμμαθητής και φίλος μου στη σχολή του Αμμωνίου του φιλοσόφου.