Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

Περὶ τῆς εἰρήνης (5) (13-23)

[13] Ἓν μὲν οὖν ἔγωγε πρῶτον ὑπάρχειν φημὶ δεῖν, ὅπως, εἴτε συμμάχους εἴτε σύνταξιν εἴτ᾽ ἄλλο τι βούλεταί τις κατασκευάζειν τῇ πόλει, τὴν ὑπάρχουσαν εἰρήνην μὴ λύων τοῦτο ποιήσει, οὐχ ὡς θαυμαστὴν οὐδ᾽ ὡς ἀξίαν οὖσαν ὑμῶν· ἀλλ᾽ ὁποία τίς ποτ᾽ ἐστὶν αὕτη, μὴ γενέσθαι μᾶλλον εἶχε τοῖς πράγμασι καιρὸν ἢ γεγενημένη νῦν δι᾽ ἡμᾶς λυθῆναι· πολλὰ γὰρ προείμεθα, ὧν ὑπαρχόντων τότ᾽ ἂν ἢ νῦν ἀσφαλέστερος καὶ ῥᾴων ἦν ἡμῖν ὁ πόλεμος. [14] δεύτερον δ᾽, ὁρᾶν ὅπως μὴ προαξόμεθ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοὺς συνεληλυθότας τούτους καὶ φάσκοντας Ἀμφικτύονας νῦν εἶναι εἰς ἀνάγκην καὶ πρόφασιν κοινοῦ πολέμου πρὸς ἡμᾶς. ἐγὼ γάρ, εἰ γένοιθ᾽ ἡμῖν πρὸς Φίλιππον πάλιν πόλεμος δι᾽ Ἀμφίπολιν ἤ τι τοιοῦτον ἔγκλημ᾽ ἴδιον, οὗ μὴ μετέχουσι Θετταλοὶ μηδ᾽ Ἀργεῖοι μηδὲ Θηβαῖοι, οὐκ ἂν ἡμῖν οἴομαι τούτων οὐδένας πολεμῆσαι, [15] καὶ πάντων ἥκιστα (καί μοι μὴ θορυβήσῃ μηδεὶς πρὶν ἀκοῦσαι) Θηβαίους, οὐχ ὡς ἡδέως ἔχουσιν ἡμῖν, οὐδ᾽ ὡς οὐκ ἂν χαρίζοιντο Φιλίππῳ, ἀλλ᾽ ἴσασιν ἀκριβῶς, εἰ καὶ πάνυ φησί τις αὐτοὺς ἀναισθήτους εἶναι, ὅτι, εἰ γενήσεται πόλεμος πρὸς ὑμᾶς αὐτοῖς, τὰ μὲν κακὰ πάνθ᾽ ἕξουσιν αὐτοί, τοῖς δ᾽ ἀγαθοῖς ἐφεδρεύων ἕτερος καθεδεῖται. οὔκουν προοῖντ᾽ ἂν αὑτοὺς εἰς τοῦτο, μὴ κοινῆς τῆς ἀρχῆς καὶ τῆς αἰτίας οὔσης τοῦ πολέμου. [16] οὐδέ γ᾽ εἰ πάλιν πρὸς τοὺς Θηβαίους πολεμήσαιμεν δι᾽ Ὠρωπὸν ἤ τι τῶν ἰδίων, οὐδὲν ἂν ἡμᾶς παθεῖν ἡγοῦμαι· καὶ γὰρ ἡμῖν κἀκείνοις τοὺς βοηθοῦντας ἂν οἶμαι, εἰς τὴν οἰκείαν εἴ τις ἐμβάλοι, βοηθεῖν, οὐ συνεπιστρατεύσειν οὐδετέροις. καὶ γὰρ αἱ συμμαχίαι τοῦτον ἔχουσι τὸν τρόπον, ὧν καὶ φροντίσειεν ἄν τις, καὶ τὸ πρᾶγμα φύσει τοιοῦτόν ἐστιν· [17] οὐκ ἄχρι τῆς ἴσης ἕκαστός ἐστιν εὔνους οὔθ᾽ ἡμῖν οὔτε Θηβαίοις, σῶς τ᾽ εἶναι καὶ κρατεῖν τῶν ἄλλων, ἀλλὰ σῶς μὲν εἶναι πάντες ἂν βούλοινθ᾽ ἕνεχ᾽ αὑτῶν, κρατήσαντας δὲ τοὺς ἑτέρους δεσπότας ὑπάρχειν αὑτῶν οὐδὲ εἷς. τί οὖν ἡγοῦμαι φοβερὸν καὶ τί φυλάξασθαι δεῖν ἡμᾶς; μὴ κοινὴν πρόφασιν καὶ κοινὸν ἔγκλημ᾽ ὁ μέλλων πόλεμος πρὸς ἅπαντας λάβῃ. [18] εἰ γὰρ Ἀργεῖοι μὲν καὶ Μεσσήνιοι καὶ Μεγαλοπολῖται καί τινες τῶν λοιπῶν Πελοποννησίων, ὅσοι ταὐτὰ τούτοις φρονοῦσι, διὰ τὴν πρὸς Λακεδαιμονίους ἡμῖν ἐπικηρυκείαν ἐχθρῶς σχήσουσι καὶ τὸ δοκεῖν ἐκδέχεσθαί τι τῶν ἐκείνοις πεπραγμένων, Θηβαῖοι δ᾽ ἔχουσι μέν, ὡς λέγουσιν, ἀπεχθῶς, ἔτι δ᾽ ἐχθροτέρως σχήσουσιν, ὅτι τοὺς παρ᾽ ἐκείνων φεύγοντας σῴζομεν καὶ πάντα τρόπον τὴν δυσμένειαν ἐνδεικνύμεθ᾽ αὐτοῖς, [19] Θετταλοὶ δ᾽, ὅτι τοὺς Φωκέων φυγάδας σῴζομεν, Φίλιππος δ᾽, ὅτι κωλύομεν αὐτὸν κοινωνεῖν τῆς ἀμφικτυονίας, φοβοῦμαι μὴ πάντες περὶ τῶν ἰδίων ἕκαστος ὀργιζόμενος κοινὸν ἐφ᾽ ἡμᾶς ἀγάγωσι τὸν πόλεμον, τὰ τῶν Ἀμφικτυόνων δόγματα προστησάμενοι, εἶτ᾽ ἐπισπασθῶσιν ἕκαστοι πέρα τοῦ συμφέροντος ἑαυτοῖς [ἡμῖν πολεμῆσαι], ὥσπερ καὶ περὶ Φωκέας. [20] ἴστε γὰρ δήπου τοῦθ᾽ ὅτι νῦν Θηβαῖοι καὶ Φίλιππος καὶ Θετταλοί, οὐχὶ ταὔθ᾽ ἕκαστοι μάλιστ᾽ ἐσπουδακότες, ταὐτὰ πάντες ἔπραξαν· οἷον Θηβαῖοι τὸν μὲν Φίλιππον παρελθεῖν καὶ λαβεῖν τὰς παρόδους οὐκ ἐδύναντο κωλῦσαι, οὐδέ γε τῶν αὑτοῖς πεπονημένων ὕστατον ἐλθόντα τὴν δόξαν ἔχειν· [21] νυνὶ γὰρ Θηβαίοις πρὸς μὲν τὸ τὴν χώραν κεκομίσθαι πέπρακταί τι, πρὸς δὲ τιμὴν καὶ δόξαν αἴσχιστα· εἰ γὰρ μὴ παρῆλθε Φίλιππος, οὐδὲν ἂν αὐτοῖς κέρδος εἶναι. ταῦτα δ᾽ οὐκ ἐβούλοντο, ἀλλὰ τῷ τὸν Ὀρχομενὸν καὶ τὴν Κορώνειαν λαβεῖν ἐπιθυμεῖν, μὴ δύνασθαι δέ, πάντα ταῦθ᾽ ὑπέμειναν. [22] Φίλιππον τοίνυν τινὲς μὲν δήπου τολμῶσι λέγειν ὡς οὐδ᾽ ἐβούλετο Θηβαίοις Ὀρχομενὸν καὶ Κορώνειαν παραδοῦναι, ἀλλ᾽ ἠναγκάσθη· ἐγὼ δὲ τούτοις μὲν ἐρρῶσθαι λέγω, ἐκεῖνο δ᾽ οἶδ᾽, ὅτι οὐ μᾶλλόν γε ταῦτ᾽ ἔμελ᾽ αὐτῷ ἢ τὰς παρόδους λαβεῖν ἐβούλετο καὶ τὴν δόξαν τοῦ πολέμου τοῦ δοκεῖν δι᾽ αὑτὸν κρίσιν εἰληφέναι, καὶ τὰ Πύθια θεῖναι δι᾽ αὑτοῦ, καὶ ταῦτ᾽ ἦν ὧν μάλιστ᾽ ἐγλίχετο. [23] Θετταλοὶ δέ γ᾽ οὐδέτερ᾽ ἐβούλοντο τούτων, οὔτε Θηβαίους οὔτε τὸν Φίλιππον μέγαν γίγνεσθαι (ταῦτα γὰρ πάντ᾽ ἐφ᾽ ἑαυτοὺς ἡγοῦντο), τῆς πυλαίας δ᾽ ἐπεθύμουν καὶ τῶν ἐν Δελφοῖς, πλεονεκτημάτων δυοῖν, κύριοι γενέσθαι· τῷ δὲ τούτων γλίχεσθαι τάδε συγκατέπραξαν. τῶν τοίνυν ἰδίων ἕνεχ᾽ εὑρήσεθ᾽ ἕκαστον πολλὰ προηγμένον ὧν οὐδὲν ἐβούλετο πρᾶξαι. τοῦτο μέντοι, τοῦτ᾽ ἔστιν φυλακτέον ἡμῖν.

ΠΡΟΤΑΣΗ [§§ 13-14] & ΠΙΣΤΕΙΣ [§§ 15-23]
[13] Αν λοιπόν θέλει κάποιος είτε να προσφέρει στην πόλη συμμαχία είτε να πετύχει εισφορά χρημάτων είτε κάτι άλλο, εγώ τουλάχιστον φρονώ ότι πρέπει πρώτα πρώτα να θέσει ως βασικό στοιχείο ένα πράγμα, τη δυνατότητα να το επιτύχει, χωρίς να λυθεί η υπάρχουσα ειρήνη· όχι γιατί είναι αξιοθαύμαστη ούτε και αντάξιά σας, αλλά όποια και αν είναι αυτή, θα εξυπηρετούσε περισσότερο την κατάσταση, αν δεν είχε γίνει, παρά αν λυθεί εξαιτίας μας τώρα που έχει γίνει. Γιατί πολλά έχουμε θυσιάσει εξαιτίας της, που αν τα είχαμε, θα ήταν ο πόλεμος για μας πιο ασφαλής και πιο εύκολος από ό,τι σήμερα. [14] Δεύτερον, πρέπει να προσέξουμε, Αθηναίοι, να μην δώσουμε με κανέναν τρόπο δικαιολογία και αφορμή κοινού πολέμου εναντίον μας σ᾽ αυτούς που συγκεντρώθηκαν εδώ και ισχυρίζονται ότι είναι Αμφικτύονες. Γιατί, αν κάναμε ξανά πόλεμο με τον Φίλιππο για την Αμφίπολη ή για κάποια παρόμοια προσωπική μας διαφορά προς αυτόν, που δεν συμμερίζονται οι Θεσσαλοί ούτε οι Αργείοι ούτε οι Θηβαίοι, δεν πιστεύω ότι θα οδηγηθεί κανείς από αυτούς σε πόλεμο εναντίον μας, [15] και λιγότερο απ᾽ όλους (και ας μη με αποδοκιμάσει κανείς, πριν με ακούσει) οι Θηβαίοι. Όχι βέβαια γιατί τρέφουν φιλικά αισθήματα προς εμάς ούτε και γιατί δεν θα έκαναν τα χατίρια του Φίλιππου, αλλά επειδή γνωρίζουν πολύ καλά, όσο και αν ισχυρίζεται κανείς ότι είναι αναίσθητοι, πως, αν εμπλακούν σε πόλεμο εναντίον σας, οι ίδιοι θα υποστούν όλα τα κακά, άλλος όμως θα κάθεται περιμένοντας τα κέρδη. Γι᾽ αυτό, δεν θα ριχτούν σ᾽ αυτήν την περιπέτεια, εκτός και αν η αρχή και η αιτία του πολέμου ήταν κοινή. [16] Εξάλλου, αν πολεμούσαμε ξανά με τους Θηβαίους για τον Ωρωπό ή για κάποιο άλλο μέρος που ενδιαφέρει μόνο εμάς τους δυο, νομίζω ότι δεν θα παθαίναμε τίποτε. Γιατί πιστεύω ότι οι πιθανοί υποστηρικτές είτε ημών είτε εκείνων θα βοηθούσαν, μόνο αν κάποιος έκανε εισβολή στη χώρα μας ή στη δική τους, αλλά δεν θα έπαιρναν μέρος σε πόλεμο επιθετικό ούτε στο πλευρό του ενός ούτε στο πλευρό του άλλου. Πράγματι, αυτός είναι ο χαρακτήρας των συμμαχιών που θα άξιζε να υπολογίζει κανείς, και αυτή είναι η φυσική συνέπεια. [17] Ο κάθε σύμμαχος δεν είναι τόσο ευνοϊκά διατεθειμένος ούτε προς εμάς ούτε προς τους Θηβαίους, ώστε να βλέπει με το ίδιο μάτι τη σωτηρία ή την επιβολή επί των άλλων· αλλά όλοι θα ήθελαν να ήμασταν σώοι μόνο για δικό τους όφελος· ούτε και ένας όμως δεν θα ήθελε να νικήσει η μια πλευρά και να επιβληθεί και στον ίδιο. Τι λοιπόν εγώ θεωρώ επικίνδυνο και από τι νομίζω ότι πρέπει να προφυλαχθούμε; Μήπως δηλαδή ο μελλοντικός πόλεμος παράσχει σε όλους κοινή δικαιολογία και κοινή αφορμή. [18] Γιατί, αν οι Αργείοι, οι Μεσσήνιοι, οι Μεγαλοπολίτες και κάποιοι από τους υπόλοιπους Πελοποννησίους, όσοι σκέφτονται τα ίδια με αυτούς, θα έχουν εχθρικές διαθέσεις απέναντί μας εξαιτίας των μυστικών συνεννοήσεών μας με τους Λακεδαιμονίους και της εντύπωσής τους ότι εγκρίνουμε κάποιες ενέργειες εκείνων, αν οι Θηβαίοι, που ήδη, όπως λένε όλοι, μας μισούν, γίνουν ακόμη πιο εχθρικοί απέναντί μας, επειδή παρέχουμε άσυλο στους πολιτικούς εξόριστους εκείνων και δείχνουμε με κάθε τρόπο την έχθρα μας προς αυτούς, [19] αν οι Θεσσαλοί μας εχθρεύονται, επειδή παρέχουμε άσυλο στους φυγάδες των Φωκέων, αν τέλος μας εχθρεύεται ο Φίλιππος, γιατί τον εμποδίζουμε να συμμετάσχει στην Αμφικτυονία, φοβούμαι μήπως όλοι, καθώς ο καθένας χωριστά θα είναι οργισμένος με μας για προσωπικούς λόγους, κηρύξουν εναντίον μας κοινό πόλεμο, προβάλλοντας ως δικαιολογία τις αποφάσεις των Αμφικτυόνων, και μήπως στη συνέχεια παρασυρθούν και προχωρήσουν και πέρα από τα συμφέροντά τους, όπως έγινε και με την περίπτωση των Φωκέων. [20] Γνωρίζετε βέβαια πολύ καλά ότι οι Θηβαίοι, ο Φίλιππος και οι Θεσσαλοί, αν και δεν είχαν καθόλου τις ίδιες επιδιώξεις, ωστόσο οι ενέργειες όλων οδήγησαν στο ίδιο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, οι Θηβαίοι δεν μπορούσαν να εμποδίσουν τον Φίλιππο να περάσει και να καταλάβει τα περάσματα, ούτε βέβαια και να τον εμποδίσουν να σφετεριστεί, αν και ήρθε τελευταίος, τη δόξα των όσων οι ίδιοι κατόρθωσαν με κόπους. [21] Αυτήν τη στιγμή λοιπόν οι Θηβαίοι έχουν πετύχει κάτι σε ό,τι αφορά την ανάκτηση των εδαφών τους, αλλά σε ό,τι αφορά την τιμή και την υπόληψή τους έχουν αποτύχει οικτρότατα. Γιατί, αν ο Φίλιππος δεν περνούσε τις Θερμοπύλες, αυτοί δεν θα είχαν κερδίσει τίποτε. Δεν ήταν βέβαια αυτά που ήθελαν, αλλά ανέχθηκαν όλα αυτά, επειδή επιθυμούσαν να πάρουν τον Ορχομενό και την Κορώνεια, που μόνοι τους δεν μπορούσαν. [22] Κάποιοι βέβαια τολμούν να υποστηρίζουν ότι ο Φίλιππος δεν είχε καμιά διάθεση να παραδώσει στους Θηβαίους τον Ορχομενό και την Κορώνεια, αλλά αναγκάσθηκε να το κάνει. Εγώ σ᾽ αυτούς λέω να χαίρονται την άποψή τους· για εκείνο όμως είμαι σίγουρος, ότι ο Φίλιππος δεν νοιαζόταν τόσο γι᾽ αυτά όσο ήθελε να καταλάβει τα περάσματα και να κερδίσει αυτός τη δόξα του πολέμου, να δοθεί δηλαδή η εντύπωση ότι ο πόλεμος κρίθηκε (: τελείωσε) με τη δική του παρέμβαση, και να προεδρεύσει στα Πύθια· αυτά ήταν που επιθυμούσε περισσότερο απ᾽ όλα. [23] Οι Θεσσαλοί εξάλλου δεν ήθελαν κανένα από αυτά, ούτε δηλαδή οι Θηβαίοι ούτε ο Φίλιππος να ενισχύσουν τη δύναμή τους (γιατί νόμιζαν ότι όλα αυτά θα στρέφονταν εναντίον τους), αλλά επιθυμούσαν να ελέγχουν το συνέδριο της Πυλαίας (: Αμφικτυονίας) και το ιερό των Δελφών· αυτά τα δύο ήταν που ήθελαν να επιτύχουν. Και επειδή τα επιθυμούσαν διακαώς, γι᾽ αυτό συνέπραξαν σ᾽ αυτά που έγιναν. Θα διαπιστώσετε λοιπόν ότι ο καθένας τους για δικούς του λόγους οδηγήθηκε ώστε να πράξει πολλά από τα οποία τίποτε δεν επιθυμούσε. Από αυτό λοιπόν, από αυτό ακριβώς πρέπει εμείς να προφυλαχτούμε.