[10] Η σύνεση, επίσης, και η ευσυνεσία, δυο λέξεις από τις οποίες χαρακτηρίζουμε τους ανθρώπους [1143a] συνετούς και ευσύνετους, ούτε είναι το ίδιο γενικά πράγμα με την επιστημονική γνώση ή τη γνώμη (γιατί όλοι οι άνθρωποι θα ήταν τότε συνετοί) ούτε είναι μια κάποια από τις επιμέρους ειδικές περιοχές επιστημονικής γνώσης, όπως είναι επιπαραδείγματι η ιατρική, που ασχολείται με τα θέματα της υγείας, ή η γεωμετρία, που ασχολείται με τα μεγέθη· γιατί η σύνεση δεν έχει για αντικείμενό της ούτε τα πράγματα που είναι αιώνια και αμετάβλητα ούτε ένα οποιοδήποτε από τα πράγματα που επιδέχονται γένεση, αλλά τα πράγματα που μπορούν να προκαλέσουν στον άνθρωπο αμφιβολίες και ερωτηματικά και να τον ωθήσουν σε σκέψεις/διαβουλεύσεις. Γι᾽ αυτό και ασχολείται με τα ίδια πράγματα με τα οποία ασχολείται και η φρόνηση, σύνεση όμως και φρόνηση δεν είναι το ίδιο πράγμα. Γιατί, ενώ η φρόνηση είναι επιτακτική (αφού το έργο της είναι να ορίσει τί πρέπει και τί δεν πρέπει να γίνει), η σύνεση απλώς και μόνο κρίνει (η σύνεση και η ευσυνεσία είναι το ίδιο πράγμα, το ίδιο και οι συνετοί και ευσύνετοι άνθρωποι). Η σύνεση δεν είναι ούτε η κατοχή ούτε η απόκτηση της φρόνησης, αλλά όπως το μανθάνω λέγεται συνίημι όταν σημαίνει τη χρήση της γνωστικής ικανότητας, έτσι το συνίημι είναι κατάλληλο για τη χρήση της γνώμης, προκειμένου να κρίνουμε αυτά που κάποιος άλλος λέει για τα πράγματα που αποτελούν αντικείμενο της φρόνησης, και να τα κρίνουμε σωστά· γιατί το ευ και το καλώς έχουν την ίδια σημασία. Από εδώ προήλθε και η χρήση της λέξης σύνεση (εξού και οι ευσύνετοι άνθρωποι), από τη χρήση δηλαδή της λέξης συνίημι με τη σημασία της λέξης μανθάνω· γιατί το μανθάνω πολλές φορές το λέμε συνίημι.
[11] Όσο για τη λεγόμενη γνώμη (εξού και οι εκφράσεις «συν-γνώμονες άνθρωποι» και «άνθρωπος που έχει συν-γνώμην ») είναι η ορθή κρίση ότι κατιτί είναι επιεικές. Απόδειξη είναι αυτό που λέμε, ότι επιεικής είναι ο άνθρωπος που κρίνει με πολύ μεγάλη κατανόηση, και επιείκεια το να κρίνει κανείς σε ορισμένες περιπτώσεις με κατανόηση τους άλλους. «Κρίση με κατανόηση» είναι η ορθή κρίση που διακρίνει τί είναι επιεικές — ορθή είναι αυτή που πετυχαίνει την αλήθεια.
Όλες, τώρα, οι διανοητικές έξεις για τις οποίες μιλήσαμε τείνουν, όπως θα το περίμενε κανείς, προς το ίδιο πράγμα: αποδίδοντας τη γνώμη, τη σύνεση, τη φρόνηση και τον νου στους ίδιους ανθρώπους λέμε γι᾽ αυτούς ότι έχουν γνώμη και νουν και είναι φρόνιμοι και συνετοί. Γιατί όλες αυτές οι ικανότητες έχουν ως αντικείμενό τους τα έσχατα, δηλαδή τα επιμέρους: έχοντας κανείς την ικανότητα να κρίνει για τα πράγματα που ανήκουν στον χώρο του φρόνιμου ανθρώπου είναι συνετός και έχει καλή ή γεμάτη κατανόηση για τους άλλους γνώμη· γιατί οι επιεικείς ενέργειες είναι κοινό γνώρισμα όλων των αγαθών ανθρώπων στις σχέσεις τους προς τους άλλους ανθρώπους. Εξάλλου, όλες οι πράξεις ανήκουν στην κατηγορία των έσχατων, δηλαδή των επιμέρους: ο φρόνιμος άνθρωπος πρέπει να έχει και αυτός γνώση των επιμέρους, αλλά και η σύνεση και η γνώμη έχουν σχέση με τις πράξεις, και αυτές είναι τα έσχατα επιμέρους. Ο νους επίσης έχει ως αντικείμενό του τα έσχατα και προς τις δύο κατευθύνσεις· γιατί τις ανώτατες έννοιες και τα κατώτατα επιμέρους έχει ως αντικείμενό του [1143b] ο νους και όχι η συλλογιστική σκέψη: ένας είναι ο νους που, λειτουργώντας κατά τους κανόνες των επιστημονικών αποδείξεων, έχει ως αντικείμενό του τις αμετάβλητες και ανώτατες έννοιες, και άλλος ένας είναι αυτός που, λειτουργώντας στον χώρο των πρακτικών συλλογισμών, συλλαμβάνει το έσχατο επιμέρους, αυτό που υπόκειται σε μεταβολή και την ελάσσονα προκείμενη πρόταση· γιατί αυτά είναι η αφετηρία για τη σύλληψη του τέλους· γιατί στα γενικά/καθολικά φτάνουμε ξεκινώντας από τα επιμέρους· αυτά λοιπόν τα επιμέρους πρέπει να γίνονται αντιληπτά: αυτή η αντίληψη είναι ο νους. Αυτός είναι και ο λόγος που όλες αυτές οι έξεις/ιδιότητες θεωρούνται δώρα της φύσης, και που, ενώ κανείς δεν είναι φιλόσοφος εκ φύσεως, οι άνθρωποι θεωρούνται ότι έχουν εκ φύσεως γνώμη και σύνεση και νου. Απόδειξη αυτού του πράγματος αποτελεί η πίστη μας ότι οι ιδιότητες αυτές αναπτύσσονται με την πρόοδο της ηλικίας, και ότι η τάδε συγκεκριμένη ηλικία έχει νου και γνώμη — με την ιδέα ότι αιτία γι᾽ αυτό είναι η φύση. [Γι᾽ αυτό και ο νους είναι αρχή και τέλος· γιατί οι αποδείξεις ξεκινούν από αυτά, και αυτά έχουν ως αντικείμενό τους.] Στις αναπόδεικτες, άρα, κρίσεις και γνώμες των έμπειρων, των ηλικιωμένων και των φρόνιμων ανθρώπων πρέπει να δίνουμε όχι λιγότερη από ό,τι στις αποδείξεις προσοχή· γιατί έχοντας αποκτήσει όλοι αυτοί μέσω της εμπειρίας τους ένα «μάτι», βλέπουν τα πράγματα σωστά.
Είπαμε λοιπόν τί είναι η φρόνηση και τί η φιλοσοφική σοφία, ποιό είναι το αντικείμενό τους, και ότι η καθεμιά τους είναι αρετή άλλου μέρους της ψυχής.