πιστοποίηση ελληνομάθειας.

ΦΤΩΧΕΙΑ Ένα σιωπηλό τσουνάμι απειλεί να παρασύρει στην πείνα 100 εκατ. ανθρώπους στον πλανήτη
Η πείνα φέρνει εξεγέρσεις

Της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΤΖΑΒΑΡΑ

Η σχέση που μπορεί να έχει το καινούργιο χαμπουργκεράδικο που άνοιξε στο Πεκίνο με το αεροπλάνο του Μπράνσον που κινείται με βιοκαύσιμα και τις ξεγυμνωμένες από αγριολούλουδα εκτάσεις της Βρετανίας όπως και με τις ταραχές στην Αϊτή, στη Βενεζουέλα ή στην Ινδονησία δεν είναι εύκολα εμφανής, αλλά φωτογραφίζει μια μεγάλη κρίση, η οποία με ένα ολόφρεσκο πρόσωπο βρίσκεται ήδη εδώ για να ταλανίσει τον κόσμο ολόκληρο. «Υπνοβατούμε μέσα σε μια τεράστια κρίση», είπε χαρακτηριστικά ο Τιμ Λανγκ, καθηγητής Πολιτικής των Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο του Λιντς, εννοώντας φυσικά την κρίση έλλειψης τροφίμων που κερδίζει κάθε μέρα έδαφος σε άδεια ράφια σούπερ μάρκετ, αποθήκες με τα χαμηλότερα επίπεδα αποθεμάτων των τελευταίων πενήντα ετών, στο ιδιότυπο «τσουνάμι» των σαρωτικών κλιματικών αλλαγών και σε ένα μεγάλο ανακάτεμα ξεσηκωμών σε διάφορες γωνιές του πλανήτη. Πώς όμως φτάσαμε να παραπαίουμε μέσα στο χάος της επιδεινούμενης κρίσης και ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στη διαμόρφωση της πραγματικά επικίνδυνης κατάστασης;

Η αύξηση της κατανάλωσης κρέατος και κατ' επέκταση της τιμής των σιτηρών.

Πριν από έξι μήνες -αναφέρει δημοσίευμα της εφημερίδας «Guardian»- ο Τσου Γιαν έκλεισε την επιχείρηση εμπορίας αυτοκινήτων που διατηρούσε στη Σανγκάη και έγινε κρεοπώλης. Από την πρώτη στιγμή το μαγαζί του είναι γεμάτο κόσμο, παρά την κατά 28% αύξηση της τιμής του χοιρινού την τελευταία χρονιά και το εισόδημά του έχει τριπλασιαστεί. Πώς μεταφράζεται αυτό; Καθώς η μεσαία τάξη στην Κίνα γίνεται πλουσιότερη, παρατηρείται αύξηση την κατανάλωση κρέατος της τάξης του 150% κατά κεφαλήν από το 1980. Τότε το κρέας χρησιμοποιούνταν μόνο σε κάποια εξεζητημένα πιάτα και αντιστοιχούσε περίπου 1 κιλό κατανάλωσης ανά άτομο τον μήνα. Σήμερα ο μέσος Κινέζος καταναλωτής τρώει περισσότερα από 50 κιλά κρέας τον χρόνο. Για να τραφούν λοιπόν τα εκατομμύρια χοιρινά στις τεράστιες φάρμες της, η Κίνα εισάγει σιτηρά σε μεγάλη κλίμακα και οδηγεί στα ύψη τις τιμές τους παγκοσμίως. Δραματικές αλλαγές στο διαιτολόγιο μεγάλων πληθυσμών, όπως αναλόγως έχει σημειωθεί και στην Ινδία, στη Βραζιλία και στη Ρωσία, έχουν οδηγήσει σε σαφή αύξηση της κατανάλωσης κρέατος και αλυσιδωτά σε αύξηση της ζήτησης για ζωοτροφές και αύξηση της τιμής των σιτηρών.

Η χρήση των βιοκαυσίμων.

Η νέα αγορά των βιοκαυσίμων έχει επίσης αποσυντονίσει τις ισορροπίες στις τιμές των σιτηρών. Το καλαμπόκι χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας και προβλέπεται τεράστια αύξηση της παραγωγής μέσα στην επόμενη δεκαετία. Στόχος που έχει θέσει η κυβέρνηση Μπους είναι το 15% των αυτοκινήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες να κινούνται με βιοκαύσιμα μέχρι το 2017, κάτι που σημαίνει τριπλασιασμό της παραγωγής αραβοσίτου. Η Ευρώπη έχει επίσης θέσει στόχο το 5,75% των καυσίμων στις μεταφορές να είναι βιοκαύσιμα μέχρι το 2010. Από τη μία, το άμεσο αποτέλεσμα είναι η αύξηση της τιμής του καλαμποκιού και από την άλλη, όπως είναι φυσικό, όλο και περισσότεροι καλλιεργητές στρέφονται στο καλαμπόκι έναντι των σιτηρών, στα οποία ήδη έχει αρχίσει να γίνεται αισθητή η έλλειψη. Σε λιγότερο από έναν χρόνο, η τιμή των σιτηρών αυξήθηκε κατά 130%, της σόγιας κατά 87% και του ρυζιού κατά 74%. Σύμφωνα μάλιστα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, τα αποθέματα σε δημητριακά επαρκούν για περίπου 8-12 εβδομάδες, ενώ και τα αποθέματα σιτηρών είναι τα χαμηλότερα εδώ και δεκαετίες.

Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου.

Η αλματώδης αύξηση στην τιμή του πετρελαίου, καθώς το βαρέλι πέρασε για πρώτη φορά πριν από λίγες εβδομάδες τα 105 δολάρια, ασκεί θεαματικά ισχυρή επίδραση. Σε μια πρώτη φάση αυξάνει το κόστος των λιπασμάτων και των καλλιεργειών κι έπειτα αυξάνει το κόστος επεξεργασίας και τυποποίησης τροφίμων και, τελικά, το κόστος της μεταφοράς τους.

Η κρίση από τη χρήση των φυτικών ελαίων.

Το φοινικέλαιο ειδικά και τα φυτικά έλαια γενικότερα είναι η σημαντικότερη πηγή θερμίδων στον αναπτυσσόμενο κόσμο και φυσικά η έλλειψή τους συμβάλλει στη δημιουργία κρίσης με τα τρόφιμα. Δυστυχώς, απαιτούνται οχτώ ολόκληρα χρόνια για να αναπτυχθεί το φοινικόδεντρο που δίνει το πολύτιμο αυτό προϊόν και η αυξανόμενη ζήτηση έχει οδηγήσει εκτός ελέγχου το όλο σύστημα. Η ξηρασία στην Ινδονησία και οι πλημμύρες στη Μαλαισία έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα και παρά το γεγονός ότι οι καλλιεργητές και οι μεγάλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο προετοιμάζουν το έδαφος για να ξαναφυτεύσουν, θα απαιτηθεί χρόνος μέχρι να υπάρξει αποτέλεσμα. Οι τιμές του φοινικέλαιου αυξήθηκαν κατά 70% πέρσι και φυσικά έπληξαν τις φτωχότερες οικογένειες στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Η κλιματική αλλαγή.

Δεν αποτελεί την εξ Αποκαλύψεως αλήθεια η διαπίστωση ότι ξηρασίες και πλημμύρες πλήττουν καλλιέργειες και σοδειές. Οι πλημμύρες στην κεντρική Κίνα οδήγησαν στον εκτοπισμό εκατομμυρίων ανθρώπων και κατέστρεψαν καλλιέργειες ρυζιού και καλαμποκιού. Συνολικά η παραγωγή σιτηρών στην Κίνα έχει μειωθεί κατά 10% τα τελευταία επτά χρόνια. Πέρσι, η Αυστραλία επλήγη από τη μεγαλύτερη ξηρασία στη διάρκεια ενός αιώνα που προκάλεσε κατά 60% πτώση της παραγωγής σιτηρών. Ακόμη και η Βρετανία αναμένεται να έχει φέτος μείωση 10% της παραγωγής σιτηρών εξαιτίας των πλημμυρών που έπληξαν πολλές περιοχές της. Παγκοσμίως, καλλιεργήσιμες εκτάσεις στο μέγεθος της Ουκρανίας χάνονται κάθε χρόνο εξαιτίας της ξηρασίας, της αποψίλωσης των δασών και της μεγάλης κλιματικής αστάθειας.

Ανάγκη ανάληψης δράσης.

Οι ισχυροί της Γης μας συμφώνησαν στην ανάγκη άμεσης δράσης για την καταπολέμηση της «έκρηξης» στις τιμές των τροφίμων παγκοσμίως και δεσμεύτηκαν να επιβάλουν άμεσα μέτρα ενδυνάμωσης του χρηματοοικονομικού συστήματος και αποτροπής επανάληψης μιας μεγάλης πιστωτικής κρίσης. Στην πρόσφατη εαρινή σύνοδο Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και Παγκόσμιας Τράπεζας, οι δύο οργανισμοί ζήτησαν να συντονιστεί παγκόσμια παρέμβαση για την αντιμετώπιση τόσο της άμεσης κρίσης τροφίμων στον αναπτυσσόμενο κόσμο όσο και της μακροπρόθεσμης πρόκλησης της διασφάλισης επαρκούς προμήθειας τροφίμων. Προηγουμένως, η Ομάδα των Επτά και το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ είχαν υιοθετήσει σχέδιο 65 σημείων για τη μεταρρύθμιση των διεθνών χρηματοοικονομικών αγορών. Στην κατάληξή τους οι υψηλού επιπέδου συναντήσεις έδωσαν τόση βαρύτητα στην παγκόσμια κρίση τροφίμων όσο και στην πιστωτική κρίση.

Πεινάνε (βρε) οι δημοκρατίες;

Σε μια τραχιά απεικόνιση θα μπορούσαμε να βάλουμε τον έναν μετά τον άλλο τους διάφορους παράγοντες να παίρνουν το φαγητό από το στόμα των φτωχών ανθρώπων ανά τον κόσμο. Την περασμένη χρονιά, μια σειρά από μελέτες συνέδεσαν την κλιματική αλλαγή κυρίως αλλά και τους άλλους παράγοντες με την παγκόσμια αστάθεια κι έκαναν λόγο για πολέμους με σκοπό την πρόσβαση σε πηγές, περιβαλλοντικούς πρόσφυγες και σοβαρές εξεγέρσεις για την κρίση στα τρόφιμα σε ευάλωτες περιοχές όπως η Ασία, η Αφρική και η Μέση Ανατολή. Όπως μάλιστα εκτιμούν αναλυτές, ίσως η κρίση των τροφίμων του 2008 να θέσει σε δοκιμασία την άποψη του Ινδού οικονομολόγου Αμάρτια Σεν, ότι οι δημοκρατίες δεν πλήττονται από την πείνα!

(Πηγές: Independent, Economist, Guardian, Time, www.timesonline.co.uk)

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 24/05/2008

Copyright © 2008 Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.