• Aιματοβαμμένος, βουτηγμένος στο αίμα:
  • (Διήγ. Bελ. χ 221).

[αρχ. επίθ. αιματώδης. H λ. και σήμ. λόγ.]

• ① plethoric in blood, sanguine (syn αιματερός 1, πληθωρικός, ant αναιμικός):
  • ~άνθρωπος, ~γυναίκα |
  • θα μ' έκανες να πεθάνω τούτη την ώρα, μικρέ μου, έτσι ~ που είμαι (Myriv)

• ② of blood, bloody:
  • poem τρέχω και κάνω στο δεξί της χέρι |
  • αιματώδη σταυρό μ' ένα μαχαίρι (Solom)

[fr MG 'bloodied' ← AG αἱματώδης]

• ① plethoric in blood

• ② bloodred (syn αιματερός 2)

[der of αιματώδης]

• ① bleeding:
  • μάτωμα του χεριού |
  • μάτωμα της μύτης nosebleed

• ② med hematoma (syn εκχύμωση):
  • για αιματώματα χρειάζεται θερμό μασάζ |
  • με τη ρήξη των τριχοειδών της θήκης δημιουργήθηκε κάποιο μικρό ~ (Louros) |
  • αν έχη γίνει ~ μέσα στο βολβό, μόνο μια σύγκαιρη επέμβαση μπορεί να το σώση (sc το μάτι) (AVlachos)

[der of αιματώνω & ματώνω]

• ① bloody, bloodstained:
  • αιματωμένη πληγή |
  • με ματωμένα χέρια bloody-handed |
  • αιματωμένο μάτι bloodshot eye |
  • αιματωμένη γη |
  • ~ νεκρός |
  • αιματωμένα πτώματα |
  • αιματωμένη σάρκα |
  • αιματωμένο μαχαίρι |
  • αιματωμένη σημαία |
  • θρόνοι αιματωμένοι |
  • αιματωμένο μέτωπο, αιματωμένο πρόσωπο |
  • αιματωμένα σεντόνια |
  • επιδεικνύουν το αιματωμένο εσώρουχο της νύφης (Katsigra) |
  • το πρώτο συναπάντημά τους το ματωμένο και βροντερό (Vlachogiannis) |
  • και το γαλάζιο πουλί ψυχή μας― ... πέφτει μαδημένη, αιματωμένη, στα χώματα (Melas) |
  • δίνει αιματωμένα πειστήρια του πάθους του γι' ανεξαρτησία (Terzakis) |
  • poem εις τον κάμπο, Eλευθερία, |
  • ματωμένη περπατείς (Solom) |
  • και είδε αυτόν που παραστένει |
  • μαζωμένους τους εφτά |
  • στην ασπίδα αιματωμένη (id.) |
  • (ο νους μου ... πουλί) ... δε βρίσκει ...|...| μήτε κλαδάκι να διπλώση |
  • τα ματωμένα του φτερά (Malakasis)

• ② cruelly suffering, feeling grief, tragic:
  • μας έρχεται στο νου η αιματωμένη ρήση του Νίτσε (Chatzinis) |
  • είναι ένα χρονικό αιματωμένο, ένα έργο που σπαρταρά από πάθος (Theotokas) |
  • είδανε με μάτι ψυχρό, μέσα από συζητήσεις και διαβάσματα, χωρίς τη δική μας ματωμένη βίωση (id.) |
  • poem πώς θα μπορούσε να τραγουδήση η ματωμένη καρδιά μας; (Geranis)

• ③ bloodred, of bloodred color (syn in αιματερός 3):
  • το αιματωμένο ρόδο |
  • ματωμένο φεγγάρι |
  • με τον ήλιο που βουλούσε στο πέλαο ... με τις αχτίδες που σβηούσαν αιματωμένες ... όρμησε ο Γιαννίρης (Psichari) |
  • γροικούσε τη μυστική φωνή της φύσης, όταν διπλοκυμάτιζε το νερό, χωρίς αφρό, κάτου από τον αιματωμένο θρίαμβο του ήλιου (MSigouros) |
  • poem και σεντεφένια την αυγή και ματωμένη |
  • τη δύση (Palam) |
  • κ' οι ψαροπούλες, ροδαλές στου ήλιου που πεθαίνει |
  • το αιματωμένο βλέμμα, ξανοίγονται ως πέρα (Karyotakis) |
  • κι όταν ο ήλιος έπεσε πνιγμένος μες στα βάθη |
  • της ματωμένης θάλασσας, από τον κόσμο εχάθη (Malakasis)

[fr MG αιματωμένος & ματωμένος, ppp of MG & ModG αιματώνω ← AG αἱματῶ]

• Α´ (Mτβ.) πληγώνω:
  • διά τον αυθέντην των όλοι να ματωθούσιν (Ψευδο-Γεωργηλ., Άλ. Kων/π. 785).
• Β´ Aμτβ.
  • 1) Bάφομαι με αίμα, πληγώνομαι:
    • τα σωθικά εματώσασι κι αίμα πολύν εφτύσα (Eρωτόκρ. B´ 1701).
  • 2) (Mέσ.) κοκκινίζω:
    • μη ματωθούν οι ακτίνες σου (ενν. Ήλιε) στο αίμα των Λατίνων (Ψευδο-Γεωργηλ., Άλ. Kων/π. 411).
  • 3) Συγκρούομαι σε μάχη:
    • να ματώσομεν αντάμα μετά τούτων (Θησ. E´ [62⁸]).

• H μτχ. παρκ. ως επίθ. =
  • 1) Που σχετίζεται με αίμα, φόνο, αιματοχυσία:
    • τα ματωμένα πλούτη (Eρωφ. Xορ. γ´ 436)·
    • ματωμένην μάχην (Tζάνε, Kρ. πόλ. 287¹).
  • 2) Που σχετίζεται με αίμα (κυριολ. και μεταφ.), ψυχικό πόνο:
    • (Λίμπον. 55)·
    • δάκρυα ματωμένα (Eρωτοπ. 147).
  • 3) Καμωμένος με αίμα:
    • γράμματά μοι έγραψεν … αιματωμένα (Διγ. Z 2998).
  • 4) Kοκκινωπός (εξαιτίας του πορφυρού λίθου):
    • (Bεν. 80).
  • 5) Που περιέχει αίμα:
    • νερόν … ματωμένον (Xούμνου, Kοσμογ. 2281).

[αρχ. αιματόω. H λ. και ο τ. στο Βλάχ. και σήμ.]

• Ⓐ trans

• ① cause bleeding, wound (syn προξενώ αιμορραγία, πληγώνω):
  • μάτωσα το δάχτυλό μου με τ' αγκάθι |
  • poem κρατώ, καρφώνω επάνω του |
  • και ματώνω τα χέρια (Palam) |
  • στα πόδια που ματώνεστε περνώντας |
  • τα φτερά (id.) |
  • ... να ματώση |
  • τα νύχια του στη σάρκα μας βαθιά (Zevgoli) |
  • έγινα τόσο ευαίσθητος, μα τόσο |
  • με το να ματωθώ και να ματώσω (Peranthis)

• ⓐ slaughter, of animals:
  • στείλ' τον (τον γκιόσο) ... να τον ματώσουμε, που είναι και γιορτή (Christovasilis) |
  • πλάγιασε καταγής το ένα κριάρι και το μάτωσε (Prevelakis)

• ⓑ region. idiom phr το ματώνω cause bloodshed:
  • βιαζότανε να το ματώση (Melas) |
  • θα το ματώσουνε χωρίς ν' ακούσουνε κανένα (id.)

• ⓒ stain w. blood (syn βάφω or λερώνω με αίμα):
  • μάτωσες το μαντήλι |
  • ματώθηκε το φόρεμα |
  • folks. ... κόψε μου το κεφάλι, |
  • να ματωθούν τα ρούχα μου και σένα το σπαθί σου (Theros) |
  • poem ... ξέσκισα τη σάρκα στα παλιούρια |
  • και μάτωσα τη γη (Palam)

• ② cause s.o. severe pain or intense grief, make one feel grief (syn κάνω κ. να πονέση, λυπώ, στενοχωρώ υπερβολικά):
  • το οικογενειακό χτύπημα μάτωσε την ψυχή του |
  • της μάτωσε την καρδιά με όσα της είπε |
  • folks. γιατί δεν άφηκες καρδιά να μη την αιματώσης (Passow) |
  • poem άσκημες χεριές απλώνουν |
  • και τις σάρκες τους ματώνουν (Skipis)

• ③ make bloodred (syn αιματοβάφω 3):
  • poem μα ο ήλιος σαν αιμάτωσε τα χείλη των μαρμάρων, |
  • τ' αγάλματα της μίλησαν ... (Melachrinos) |
  • γαρούφαλα, που αιμάτωσαν του Μάη τα μεσημέρια (KKontos)

• Ⓑ intr

• ④ bleed (syn παθαίνω αιμορραγία):
  • μάτωσαν τα πόδια μου |
  • μάτωσε η μύτη μου my nose is bleeding |
  • idiom phr δε μάτωσε μύτη στο πραξικόπημα during the coup no one suffered bodily harm |
  • οι πληγές αυτές ... ματώνουν πάλι τώρα και πονούν (Papanoutsos)

• ⑤ intr & mediop αιματώνομαι (& ματώνομαι) suffer severely (syn υποφέρω υπερβολικά):
  • δύσκολο πολύ ... να παίζης με το θεό και να μην αιματώνεσαι (Kazantz) |
  • για να φτάσωμε (τον εξευγενισμό μας) ... ματώσαμε και θυσιαστήκαμε (Papanoutsos) |
  • ματώνομε για να δημιουργήσωμε το έργο (Tsatsos)

• ⑥ feel intense compassion or grief, bleed (syn λυπούμαι βαθιά, παθαίνω βαρύ ηθικό τραύμα):
  • ματώνει η καρδιά μου, όταν τον βλέπω my heart bleeds when I see him |
  • idiom phr θα ματώση η καρδιά τους you will tear them apart |
  • μάτωσε η ψυχή μου που είδα την κατάστασή του |
  • θα ματώνη ο νους μου (Frangias) |
  • poem μάτωσες, εκλεκτή ψυχή, και η πρωτινή σου στ' όχι |
  • στάθηκε γνώμη, απάνω στο χαμό (Malakasis)

[fr MG αιματώνω, ματώνω ← AG αἱματῶ]