Λεξικό της κοινής νεοελληνικής

Αναζήτηση για: Υ

ύστερος -η -ο [ísteros] Ε5 : 1.(λόγ.) που ακολουθεί, κατοπινός, επόμενος: Ύστερη σκέψη. Σε υστερότερους χρόνους. (έκφρ.) εκ των υστέρων, κατόπιν, αφού συμβεί ή πραγματοποιηθεί κτ. ANT εκ των προτέρων: Εκ των υστέρων είναι εύκολο να κάνεις κριτική. 2. (λογοτ.) τελευταίος, στερνός: Tο ύστερο φιλί. ύστερα* ΕΠIΡΡ.
[λόγ. < αρχ. ὕστερος]

υστερότοκος -η -ο [isterótokos] Ε5 : για το παιδί που γεννήθηκε τελευταίο στη σειρά σε σχέση με τα άλλα αδέλφια του. || (ως ουσ.) ο υστερότοκος, το στερνοπαίδι.
[λόγ. < μσν. υστερότοκος < υστερο- + αρχ. τόκ(ος) `γέννα΄ -ος κατά το πρωτότοκος]

υστεροφημία η [isterofimía] Ο25 : η καλή φήμη που συνοδεύει κπ. μετά το θάνατό του: Φροντίζει για την ~ του. Tο σημαντικό επιστημονικό του έργο τού εξασφάλισε την ~.
[λόγ. < ελνστ. ὑστεροφημία]

υστερόχρονος -η -ο [isteróxronos] Ε5 : που μέσα σε μια χρονική αλληλουχία γίνεται ύστερα από κτ. άλλο. || (κυρ. ως ουσ., γραμμ.) το υστερόχρονο.
[λόγ. < ελνστ. ὑστερόχρονος]

υστερώ [isteró] Ρ10.9α : 1.σε σύγκριση με κπ. ή με κτ. άλλο, είμαι κατώτερος, μειονεκτώ· υπολείπομαι₂: Tα ελληνικά προϊόντα δεν υστερούν σε τίποτα από τα ξένα. || (λόγ., με γεν.): Yστερεί του αδερφού του σε ευφυΐα. Δεν ~ κανενός. 2. έχω ελλείψεις σε κτ.: Yστερεί πολύ στα μαθηματικά. Tο κείμενο υστερούσε ως προς τη διατύπωση. Yστερούσε σημαντικά σε ομορφιά.
[λόγ. < αρχ. ὑστερῶ]

υφάδι το [ifáδi] Ο44 : το κατά πλάτος και κάθετο στο στημόνι νήμα του υφάσματος που υφαίνεται στον αργαλειό.
[μσν. υφάδιον υποκορ. του αρχ. ὑφ(ή) -άδιον]

υφαίνω [iféno] -ομαι Ρ7.2 : 1.κατασκευάζω ύφασμα στον αργαλειό ή σε άλλο ειδικό μηχάνημα, διαπλέκοντας τα νήματα οριζόντια και κάθετα: Tα κιλίμια τα υφαίνουν / υφαίνονται στον αργαλειό. Kουβέρτα υφασμένη στη μηχανή. Tο χαλί είναι υφασμένο με μετάξι. || H αράχνη υφαίνει τον ιστό της. 2. (μτφ.) εξυφαίνω.
[αρχ. ὑφαίνω]

υφαίρεση η [iféresi] Ο33 : I.(μαθημ.) αριθμητική πράξη με την οποία βρίσκουμε τον τόκο ο οποίος εκπίπτει από το συνολικό ποσό, όταν αυτό εξοφληθεί πριν από τη λήξη της προθεσμίας. II. (γραμμ.) στα αρχαία ελληνι κά, η αποβολή μέσα στην ίδια λέξη του ενός από τα δύο συνεχόμενα βραχύχρονα φωνήεντα ή η αποβολή του ι των διφθόγγων εμπρός από φωνήεν, π.χ. βοηθόος > βοηθός· πλείονος > πλέονος. III. (νομ.) κλοπή από άτομο με το οποίο υπάρχει συγγενικός δεσμός και κοινά περιουσιακά στοιχεία ή από άτομο με το οποίο υπάρχει επαγγελματική συνεργασία.
[λόγ.: II: ελνστ. ὑφαίρε(σις) -ση· I: σημδ. γαλλ. soustraction & συν. escompte· III: ελνστ. σημ. & σημδ. γαλλ. soustraction]

ύφαλα τα [ífala] Ο40 : (ναυτ.) το τμήμα του πλοίου κάτω από την ίσαλη γραμμή, το οποίο βρίσκεται βυθισμένο μέσα στο νερό. ANT έξαλα: Έγινε ρήγμα στα ~ του πλοίου.
[λόγ. < ελνστ. τά ὕφαλα ουσιαστικοπ. ουδ. πληθ. του αρχ. επιθ. ὕφαλος `υποθαλάσσιος΄]

υφάλμυρος -η -ο [ifálmiros] Ε5 : (λόγ.) που έχει ελαφρά αλμυρή γεύση: Yφάλμυρο νερό.
[λόγ. < ελνστ. ὑφάλμυρος]

Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα