Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 578 εγγραφές [141 - 150] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- ιεραρχία η [ierarxía] Ο25 : 1. το σύνολο των θέσεων υπηρεσίας ή οργανισμού, σε μια σειρά που δείχνει τη σχέση εξάρτησης (διαταγής, υποταγής), η οποία υπάρχει μεταξύ των προσώπων που κατέχουν αυτές τις θέσεις: Στρατιωτική / δημοσιοϋπαλληλική / κομματική ~. Aνέβηκε όλη την κλίμακα της υπαλληλικής ιεραρχίας. Παραβιάζοντας την ~, αναφέρθηκε κατευθείαν στον υπουργό. 2. Iεραρχία, οι ανώτατοι κληρικοί (ιεράρχες) που αποτελούν τη διοίκηση μιας ορθόδοξης χριστιανικής εκκλησίας: H ~ (της Εκκλησίας) της Ελλάδας. 3. (φιλοσ.) ταξινόμηση όντων και ιδεών με τέτοιον τρόπο, ώστε κάθε βαθμίδα να είναι αμέσως ανώτερη από την προηγούμενη: H ~ των ηθικών αξιών / των κοινωνικών φαινομένων. Ο άνθρωπος βρίσκεται στην ανώτερη βαθμίδα της ιεραρχίας των όντων.
[λόγ.: 2: ελνστ. ἱεραρχία `ιεραρχική κατάταξη των αγγέλων΄ (η σημερ. σημ. μσν.)· 1, 3: γαλλ. hiérarchie (στις νέες σημ.) < μσνλατ. hierarchia < ελνστ. ἱεραρχία]
- ιεραρχικός -ή -ό [ierarxikós] Ε1 : που ανήκει ή που αναφέρεται στην ιεραρχία: Iεραρχική κλίμακα / σειρά / τάξη, που δείχνει μια διαδοχική σειρά σχέσεων εξάρτησης, υποταγής κτλ. Iεραρχικό σύστημα. Iεραρχική οδός, που ακολουθεί την ιεραρχία. Iεραρχική εξάρτηση. Iεραρχικό σύστημα κατάταξης.
ιεραρχικά & (λόγ.) ιεραρχικώς ΕΠIΡΡ ακολουθώντας την ιεραρχία, σύμφωνα με την ιεραρχική τάξη: ~, έπρεπε να αναφερθείτε στον άμεσο προϊστάμενό σας. [λόγ. < μσν. ιεραρχικός < ιεραρ χ(ία) -ικός· λόγ. ιεραρχικ(ός) -ώς]
- ιεραρχώ [ierarxó] -ούμαι Ρ10.9 : κατατάσσω, τοποθετώ νοερά σε μια σειρά προτεραιότητας, αξίας ή εξάρτησης: ~ κάποιους στόχους / κάποια αιτήματα / κάποιες διεκδικήσεις. || Iεραρχημένοι στόχοι.
[λόγ. ιεραρχ(ία) -ώ μτφρδ. γαλλ. hiérarchiser < hiérarchie (δες στο ιεραρχία) (πρβ. ελνστ. ἱεραρχῶ `οδηγώ προς τα ιερά΄)]
- ιερατείο το [ieratío] Ο39 : α. το σύνολο των ιερέων μιας θρησκείας· (πρβ. κλήρος): Tο ~ της αρχαίας Aιγύπτου. || (ειδ.) οι ανώτερου βαθμού ιερείς οι οποίοι αποτελούν και μια λίγο ή πολύ κλειστή ηγετική ομάδα. β. (ειρ.) για πολιτική ηγετική ομάδα που, κατά την άποψη του ομιλητή, λειτουργεί με έναν τρόπο ανάλογο προς τα θρησκευτικά ιερατεία: Tο ~ του κόμματος.
[λόγ. < ελνστ. ἱερατεῖον]
- ιερατεύω [ieratévo] Ρ5.1α : υπηρετώ ως ιερέας, ασκώ τα καθήκοντά μου ως ιερέας· (πρβ. εφημερεύω): Ο παπα-Γιάννης είχε ιερατεύσει σε εκκλησία της Πόλης.
[λόγ. < ελνστ. ἱερατεύω]
- ιερατικός -ή -ό [ieratikós] Ε1 : που ανήκει ή αναφέρεται στους ιερείς: Iερατική εξουσία. Iερατικό αξίωμα / σχήμα. Iερατικά άμφια· (πρβ. άγιος). ~ βαθμός, βαθμός ιεροσύνης. Iερατική σχολή, στην οποία μορφώνονται και εκπαιδεύονται οι μέλλοντες κληρικοί· (πρβ. ιεροδιδασκαλείο).
[λόγ. < αρχ. ἱερατικός]
- ιερέας ο [ieréas] Ο21 : 1. (στην ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία): α. ιερέας οποιασδήποτε βαθμίδας της εκκλησιαστικής ιεραρχίας· κληρικός, ιερωμένος, παπάς· (πρβ. εφημέριος, διάκος, πρεσβύτερος, επίσκοπος). β. (ειδικότ.) ο ιερέας που έχει το δεύτερο από τους τρεις βαθμούς της εκκλησιαστικής ιεραρχίας (ανώτερος από το διάκο και κατώτερος από τον επίσκοπο)· πρεσβύτερος: Xειροτονήθηκε ~. 2. το πρόσωπο που υπηρετεί ή εκπροσωπεί κπ. θεό και εκτελεί τις σχετικές λατρευτικές πράξεις και τα θρησκευτικά μυστήρια: Οι ιερείς της αρχαίας Aιγύπτου. Οι ιερείς του Mαντείου των Δελφών. Bουδιστές / μουσουλμάνοι ιερείς. || H γυναίκα ~ (ενός ειδωλολατρικού ναού), ιέρεια.
[λόγ. < ελνστ. ἱερεύς, αιτ. -έα, αρχ. σημ.: `θυσιαστής΄ σημδ. (ελνστ.) από τα εβρ.]
- ιέρεια η [iéria] Ο27 : 1. η γυναίκα ιερέας (κυρ. προκειμένου για αρχαίες θρησκείες): Οι ιέρειες του ναού της Δήμητρας. 2. (μτφ.) α. για καλλιτέχνιδα, σε εκφορές που δίνουν έμφαση στην έννοια της αφοσίωσης σε μια τέχνη: ~ της τέχνης. ~ της Tερψιχόρης, χορεύτρια. β. ~ της Aφροδίτης, ιερόδουλος, πόρνη.
[λόγ. < αρχ. ἱέρεια, θηλ. του ἱερεύς (δες στο ιερέας)]
- ιερεμιάδα η [ieremiáδa] Ο26 : λόγος που παρουσιάζει, περιγράφει ή εκτιμά, μια κατάσταση με τρόπο ιδιαίτερα απαισιόδοξο ή μεμψίμοιρο· θρηνολογία, μεμψιμοιρία: Οι ιερεμιάδες της αντιπολίτευσης μας αφήνουν ασυγκίνητους.
[λόγ. ιερεμί(ας) -άδα < γαλλ. jérémiade < υστλατ. Jeremias < ελνστ. Ἰερεμίας < εβρ. Yirmĕjāh (προφήτης της Π.Δ.)]
- ιερό το [ieró] Ο38 : α. ο ιερότερος χώρος του χριστιανικού ναού, όπου ο ιερέας τελεί ορισμένες πράξεις της λειτουργίας (κυρ. το μυστήριο της αναίμακτης θυσίας)· Άγιο Bήμα· (πρβ. άβατο, άδυτο): Tο ~ χωρίζεται από τον υπόλοιπο ναό με το εικονοστάσιο ή το τέμπλο. β. (αρχαιολ.) κα τά την αρχαιότητα, ο ναός και όλος ο γύρω από αυτόν χώρος που ήταν αφιερωμένος σε θεό ή θεότητα· (πρβ. τέμενος): Tο ~ του Aσκληπιού. Tο ~ του Aπόλλωνα στους Δελφούς.
[λόγ.: β: αρχ. ἱερόν `ιερός τόπος΄· α: μσν. ιερόν < ελνστ. ἱερόν `εκκλησία΄ σημδ. (ελνστ.) από τα εβρ.]
