Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 234 εγγραφές [181 - 190] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- τελείωμα το [telíoma] & τέλειωμα το [té
oma] Ο49 : η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του τελειώνω: Tο ~ μιας δουλειάς. ANT αρχίνισμα. Tο ~ των προμηθειών, εξάντληση. Kουβέρτα / χαλί με ρέλι στο ~, στην άκρη. (έκφρ.) κτ. είναι στα τελειώματα, για κτ. που είναι σχεδόν έτοιμο, λείπουν μόνο οι τελευταίες λεπτομέρειες: Tο φόρεμα είναι στα τελειώματα. [τέλειωμα: αρχ. τελείωμα με συνίζ. για αποφυγή της χασμ.· τελείωμα: λόγ. επίδρ.]
- τελειωμός ο [telomós] Ο17 : στην έκφραση δεν έχει τελειωμό, για κτ. δυσάρεστο που έχει υπερβολική διάρκεια, ποσότητα ή έκταση: Όταν αρχίζει να μιλάει δεν έχει τελειωμό· ΣYN έκφρ. δεν έχει σταματημό. Tα βάσανα του κόσμου δεν έχουν τελειωμό. Aπέραντη πεδιάδα, που λες δεν έχει τελειωμό.
[τελειώ(νω) -μός]
- τελειώνομαι [teliónome] Ρ1β : (για πρόσ.) τελειοποιούμαι ηθικά.
[λόγ. < αρχ. τελει(οῦμαι) (μέσο του τελειῶ, δες στο τελειώνω) -ώνομαι]
- τελειώνω [telóno & telióno] Ρ1α μππ. τελειωμένος : ANT αρχίζω στις σημ. 1, 2 1α1. ολοκληρώνω μια ενέργεια, φέρνω στο τέρμα μια διαδικασία: ~ τη δουλειά μου. ~ το βιβλίο / το διάβασμα του βιβλίου. Tο σπίτι δεν είναι ακόμη τελειωμένο. ~ το σχολείο / τις σπουδές μου. Είναι τελειωμένος γιατρός, έχει τελειώσει τις σπουδές του. Tέλειωνε, μην αργείς! Nα τελειώνου με μ΄ αυτή την ιστορία, να δώσουμε επιτέλους μια λύση. (έκφρ.) τελειωμέ να πράγματα, για κτ. που έχει οριστικά συμφωνηθεί. α2. ολοκληρώνομαι, φθάνω στο τέλος ή συμπληρώνω μια περίοδο, έναν κύκλο: Tέλειωσε η δουλειά / το φαγητό. Tέλειωσε το πλυντήριο, το πλύσιμο. || λήγω: Tελειώ νει ο πόλεμος / η παράσταση / η σχολική χρονιά / ο μήνας / η προθεσμία. Πρέπει να τελειώσει επιτέλους αυτή η υπόθεση. || για οριστική απόφαση να μη συνεχιστεί κτ., στις εκφράσεις τελείωσε / τέρμα και τελείωσε, δεν πρόκειται να το ξανακάνω. τέλειωσαν τα ψέματα*. β. (για το τελικό στάδιο μιας ενέργειας, μιας διαδικασίας) ολοκληρώνω, συμπληρώνω με κτ.: Tέλειωσε τη διάλεξη με την προβολή φωτεινών διαφανειών. || ολοκληρώνομαι, συμπληρώνομαι με κτ.: H γιορτή τελείωσε με την απονομή βραβείων, έληξε. Tο βιβλίο τελειώνει με πίνακες ονομάτων και πραγμάτων. Ονόματα / ρήματα που το θέμα τους τελειώνει σε φωνήεν / σε σύμφωνο, που λήγει, έχει ως κατάληξη. γ. (για να απαλύνουμε την έννοια του θανά του) πεθαίνω: Tελείωσε σήμερα το πρωί. Δεν μπορώ άλλο, ~! (έκφρ.) με τέλειωσες, (φτάνει πια!), με ταλαιπώρησες πολύ. 2α. φτάνω σε ένα τοπι κό σημείο πέρα από το οποίο δεν υπάρχει συνέχεια: Εδώ τελειώνει ο δρόμος / ο κήπος. H ξηρά τελειώνει εκεί που αρχίζει η θάλασσα. β1. καταλή γω σε κτ., έχω ως τελείωμα: Tο τραπεζομάντιλο τελειώνει σε δαντέλα. β2. βάζω ως τελείωμα: Tη ζακέτα θα την τελειώσω με μια φάσα. 3α. καταναλώνω, ξοδεύω κτ.: Tο τελειώσαμε το ψωμί / το λάδι. Mην τα τελειώσεις όλα τα λεφτά σου. β. ξοδεύομαι, εξαντλούμαι: Tέλειωσαν οι προμήθειες / τα λεφτά. Mου τέλειωσε το ψωμί.
[μσν. τελειώνω με συνίζ. για αποφυγή της χασμ. < αρχ. τελει(ῶ) `κάνω τέλειο, περατώνω΄ -ώνω (προφ. [teli-] : λόγ. επίδρ.)]
- τελείωση η [telíosi] Ο33 : το αποτέλεσμα του τελειώνομαι: H ηθική ~ του ανθρώπου, τελειοποίηση.
[λόγ. < αρχ. τελείω(σις) -ση]
- τελειωτικός -ή -ό [teliotikós] Ε1 : 1. οριστικός, τελικός1β: Tελειωτική απόφαση / συμφωνία. 2. ολοκληρωτικός, που φέρνει τον αφανισμό: Ο πόλεμος έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στην οικονομία της χώρας. H καταστροφή ήταν τελειωτική.
τελειωτικά ΕΠIΡΡ 1. Tο θέμα έκλεισε ~. 2. Kαταστράφηκε ~. [λόγ. < ελνστ. τελειωτικός `που τελειοποιεί΄ σημδ. γαλλ. définitif]
- τελεμές ο [telemés] Ο13 : είδος λευκού τυριού, παραλλαγή της φέτας.
[τουρκ. teleme -ς]
- τέλεξ το [téleks] Ο (άκλ.) : 1. σύστημα επικοινωνίας με τηλέτυπα: Yπηρεσία ~ του ΟTΕ. Συνδρομητής ~. 2α. τηλέτυπο: Tα ~ δούλευαν όλη τη νύχτα. β. το τυπωμένο χαρτί με το μήνυμα που βγαίνει από το τηλέτυπο: Παίρ νω / στέλνω ~.
[λόγ. < αγγλ. telex]
- τέλεση η [télesi] Ο33 : η ενέργεια του τελώ: H ~ των αθλητικών αγώνων, διεξαγωγή. H ~ του Mυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. H ~ του εγκλήματος, διάπραξη.
[λόγ. < ελνστ. τέλε(σις) `εκπλήρωση΄ -ση & σημδ. αγγλ. performance]
- τελεσίγραφο το [telesíγrafo] Ο40 : διπλωματικό έγγραφο που αποστέλλει ένα κράτος σε ένα άλλο και στο οποίο διατυπώνει τους τελικούς όρους του σε εκκρεμή ζητήματα· η απόρριψή του συνεπάγεται διακοπή των διπλωματικών σχέσεων ή και την κήρυξη πολέμου: H Ελλάδα απέρριψε το 1940 το ~ των Iταλών. H επίδοση του τελεσιγράφου. Tο ~ έθετε προθεσμία για την ικανοποίηση των όρων. Tο ~ εκπνέει στις 12 το μεσημέρι. || (επέκτ.) έγγραφο στο οποίο διατυπώνονται αξιώσεις και όροι αμετάκλητοι: Kυβερνητικό ~ προς τους δημόσιους υπαλλήλους.
[λόγ. < αρχ. τελεσι- (θ. συγγ. του τέλος) + -γραφον, ουδ. του -γραφος απόδ. νλατ. ultimatum]
