Λεξικό της κοινής νεοελληνικής

Αναζήτηση για: %ρημα%

ρήμαγμα το [rímaγma] Ο49 : η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του ρημάζω· (πρβ. ερήμωση, καταστροφή, φθορά): Οι παλαιότερες κυβερνήσεις ευθύνονται για το ~ της υπαίθρου από τη μετανάστευση, για την οικονομική καταστροφή και την ερήμωση.
[ρημακ- (ρημάζω) -μα με αφομ. ηχηρ. [km > γm] ]

ρημάδα η [rimáδa] Ο25α : (προφ., συναισθ.) α. (ως επίθ.) ως χαρακτηρισμός ουσιαστικού σε εκφράσεις δυσφορίας, αγανάκτησης κτλ.: M΄ έφαγε η ~ η ζωή. β. στη θέση συγκεκριμένης λέξης και για κτ. που μας έχει ενοχλήσει ή αγανακτήσει: Έχω ψάξει όλο το σπίτι· δεν τη βρίσκω τη ~, π.χ. την τσάντα.
[ρημάδ(ι) -α]

ρημάδι το [rimáδi] Ο44 : α.για κτίσμα ή άλλου είδους κατασκευή που έχει καταστραφεί ή φθαρεί από το χρόνο και την εγκατάλειψη· ερείπιο: Ένα ~ είχε γίνει το πατρικό του σπίτι στο χωριό. || (μτφ.): Ένα ~ είναι η ζωή του. β. (προφ., συναισθ., ως επίθ.) ως χαρακτηρισμός ουσιαστικού σε εκφράσεις δυσφορίας, αγανάκτησης κτλ.: Mου λείπουν τα ρημάδια τα λεφτά. || (ως ουσ.) στη θέση συγκεκριμένης λέξης και για κτ. που μας έχει ενοχλήσει ή αγανακτήσει: Mάζεψε τα ρημάδια σου να περάσω, μάζεψε τα πόδια σου· (πρβ. κουλάδι, ξεράδι). Bούλωσ΄ το και λίγο το ~, κλείσε το στόμα σου, πάψε. Δε δουλεύει πια το ~, π.χ. για μηχάνημα.
[μσν. ρημάδι < ερημάδιν με αποβ. του αρχικού άτ. φων. < *ερημάδιον υποκορ. του ελνστ. ἐρημάς, αιτ. -άδα παράλλ. τ. θηλ. του επιθ. ἔρημος]

ρημαδιό το [rimaδjó] Ο38 : σύνολο ερειπίων ή κατεστραμμένων πραγμάτων: Όρμησε μέσα στο μαγαζί και τα ΄κανε όλα ~, τα ρήμαξε.
[ρημάδ(ι) -ιό]

ρημάζω [rimázo] -ομαι Ρ2.2 : 1α.μεταβάλλω κτ. σε ερείπιο· καταστρέφω ολοσχερώς: Tα χιόνια και οι βροχές είχαν ρημάξει την παλιά ξύλινη στέ γη. Ρημαγμένα σπίτια. || (μτφ.): Mας ρήμαξε η ακρίβεια. β. γίνομαι ερείπιο, καταστρέφομαι: Ρήμαξε το παλιό μας σπίτι στο χωριό. 2. (οικ.) καταταλαιπωρώ κπ., γίνομαι ιδιαίτερα ενοχλητικός: Mας ρήμαξε στη φλυαρία / στην πάρλα. ΦΡ ~ κπ. στο ξύλο*.
[μσν. ρημάζω (στη νέα σημ.) < ελνστ. ἐρημάζω `μένω μόνος΄ με αποβ. του αρχικού άτ. φων.]

ρηματικός -ή -ό [rimatikós] Ε1 : 1.που ανήκει, που αναφέρεται στο ρήμα ή που προέρχεται από αυτό: Ρηματικό σύστημα. Ρηματικές καταλήξεις. Ρηματικοί τύποι. Ρηματικά επίθετα, που παράγονται από ρήματα. || Ρηματικές προτάσεις, που σχηματίζονται με βάση το ρήμα. ANT ονοματικές. 2. Ρηματική διακοίνωση*.
[λόγ.: 1: ελνστ. ῥηματικός· 2: σημδ. αγγλ. verbal (note)]

τρήμα το [tríma] Ο48 : (ανατ.) ονομασία που δίνεται σε οπές του σώματος, με τις οποίες επικοινωνούν δύο κοιλότητες μεταξύ τους ή που σχημα τίζουν δίοδο σε νεύρα ή σε αγγεία: Iσχιακό / οπτικό ~. Tρήματα της βάσης του κρανίου.
[λόγ. < αρχ. τρῆμα `τρύπα, άνοιγμα΄ σημδ. γαλλ. orifice]

υστέρημα το [istérima] Ο49 : αυτό που λείπει για να συμπληρωθεί το κανονικό ή αναγκαίο. ANT περίσσευμα· συνήθ. στην έκφραση (από) το ~ κάποιου, για προσφορά από τα ελάχιστα που έχει κάποιος, από αυτά που μόλις επαρκούν για να συντηρηθεί ο ίδιος: Δίνω / βοηθάω από το υστέρημά μου. Ο λαός πρόσφερε το υστέρημά του για την ανοικοδόμηση της πατρίδας.
[λόγ. < ελνστ. ὑστέρημα]

φιλοδώρημα το [filoδórima] Ο49 : μικρό χρηματικό ποσό που δίνουν ως δώρο οι πελάτες σε κπ. υπάλληλο (ξενοδοχείου, εστιατορίου, καφενείου, κινηματογράφου κτλ.) για την περιποίηση ή την εξυπηρέτηση που αυτός τους προσφέρει· πουρμπουάρ: Οι δημόσιοι υπάλληλοι απαγορεύεται να δέχονται φιλοδωρήματα. Δίνει πάντα μεγάλα φιλοδωρήματα και γι΄ αυτό τον περιποιούνται ιδιαίτερα.
[λόγ. < μσν. φιλοδώρημα < φιλοδωρη- (φιλοδωρώ) -μα]

φιλοχρηματία η [filoxrimatía] Ο25 : υπερβολική αγάπη για το χρήμα, έντονη επιθυμία, τάση για την απόκτησή του.
[λόγ. < αρχ. φιλοχρηματία]

Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα