Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 1 εγγραφή | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- ίσος -η -ο [ísos] Ε3 : (πρβ. ίσιος, από το οποίο πρέπει κανονικά να διακρίνεται). 1α. (για μεγέθη) που είναι ίδιος με άλλον. ANT άνισος: Ίσο ποσό / μέγεθος / βάρος / μήκος / ύψος. Ίσες διαστάσεις. Ίσοι αριθμοί. Ίσα κλάσματα. Ίσοι όγκοι. Ίσα εμβαδά. Ίσες δυνάμεις. || που είναι ίδιος με άλλον από ποσοτική άποψη: ~ σε μέγεθος / σε ύψος / σε αριθμό κτλ., ισομεγέθης, ισοϋψής, ισάριθμος κτλ. Διαιρώ / χωρίζω / κόβω κτ. σε ίσα μέρη. Ίσα μερίδια. Tο τετράγωνο έχει και τις τέσσερις πλευρές του ίσες. H διάμετρος ενός κύκλου είναι ίση με το άθροισμα δύο ακτίνων του, ισούται με
Οι γυναίκες διεκδικούν ίση αμοιβή (με τους άντρες) για ίση εργασία. (έκφρ.) (κρατώ) ίσες αποστάσεις*. ΦΡ ανταποδίδω* σε κπ. τα ίσα. έρχομαι στα ίσα μου, συνέρχομαι, βελτιώνεται η κατάστασή μου: Έφαγε λίγο και ήρθε στα ίσα του. β. που έχει την ίδια με άλλον δύναμη και έκταση ισχύος: Ίσα δικαιώματα. Ίσοι όροι, που έχουν την ίδια ισχύ και για τον έναν και για τον άλλο: Σε μια αναμέτρηση με ίσους όρους, ο σημερινός νικητής θα ήταν σίγουρα νικημένος. (λόγ. έκφρ.) επί ίσοις όροις, με ίσους όρους. γ. (για πρόσ.) που έχει την ίδια με άλλον αξία, ίσος ως προς την αξία και τα δικαιώματα: Όλοι οι Έλληνες είναι ίσοι μπροστά στο νόμο. Πρώτος μεταξύ ίσων. Δάσκαλος και μαθητής μιλούσαν σαν ~ προς ίσο(ν). 2. (ως ουσ.) το ίσο*. || το ίσον*.
ίσα ΕΠIΡΡ α. (για να δηλωθεί ότι κτ. συμβαίνει κατά ίσο ποσό ή μέγεθος) εξίσου: Mοίρασέ το σ΄ όλους ~. Όλα τα σημεία της περιφέρειας του κύκλου απέχουν ~ από το κέντρο του. ΦΡ ~ κι όμοια: Δεν είμαστε ~ κι όμοια, δεν είμαστε ίσοι. β. με επανάληψη ~ ~: α. για να δηλωθεί ισοπαλία: Ήρθαν ~ ~. β. για να δηλωθεί ότι κτ. έγινε στο ελάχιστο όριο, με πολύ κόπο και με πολλή δυσκολία: Πρόλαβε ~ ~. γ. ακριβώς: Aυτό ~ ~ θέλω να σου πω κι εγώ. γ. ~ (~) που, για να δηλωθεί ότι κτ. συμβαίνει στο ελάχιστο δυνατό όριο· μόλις που: Ένα μικρό άνοιγμα, ~ (~) που χωρούσε να περάσει ένας άνθρωπος. [αρχ. ἴσος (1β: λόγ. < αρχ. ἴσος)]
