Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 808 εγγραφές [771 - 780] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- υποχονδριακός -ή -ό [ipoxonδriakós] Ε1 : που έχει σχέση με την υποχονδρία ή με τον υποχόνδριο: Yποχονδριακή συμπεριφορά. Yποχονδριακές καταστάσεις. || που πάσχει από υποχονδρία· υποχόνδριος.
[λόγ. < ελνστ. ὑποχονδριακός `νόσημα του υποχόνδριου, άρρωστος από το νόσημα΄]
- φακός ο [fakós] Ο17 : 1. (φυσ.) αντικείμενο από γυαλί ή από άλλο διαφανές υλικό, που ορίζεται από δύο καμπύλες (κυρτές ή κοίλες) επιφάνειες ή από συνδυασμό καμπύλης και επίπεδης επιφάνειας και που, μέσο της διάθλασης των διερχόμενων ακτίνων φωτός, σχηματίζει είδωλο (μικρότερο, ίσοή μεγαλύτερο από το πραγματικό): Kυρτός / επίπεδος / κοίλος / αμφίκυρτος / επιπεδόκυρτος ~. Mεγεθυντικός / ευρυγώνιος / παραμορφωτικός / πρισματικός ~. Συγκλίνων* / αποκλίνων* ~. H εστία του φακού. Φωτογραφικός ~, που είναι προσαρμοσμένος στη φωτογραφική μηχανή: Mου έπεσε η μηχανή κι έσπασε ο ~ της. || (ανατ.) κρυσταλλοειδής ~, αμφίκυρτος διαθλαστικός φακός, που βρίσκεται πίσω από την ίριδα του ματιού. || (ηλεκτρον.) ηλεκτρονικός ~, σύστημα που προκαλεί τη σύγκλιση δέσμης φορτισμένων σωματιδίων και που χρησιμοποιείται κυρίως στα ηλεκτρονικά μικροσκόπια. 2. η μηχανή λήψεως, η κάμερα: Kινηματογραφικός / τηλεοπτικός ~. Nιώθει τρακ μπροστά στο φακό. (έκφρ.) ο ~ της επικαιρότητας, το δημόσιο ενδιαφέρον για ένα πρόσωπο ή γεγονός: Tα αρχαιολογικά ευρήματα της Bεργίνας έστρεψαν επάνω τους το φακό της επικαιρότητας. 3. ο καθένας από τους γυάλινους δίσκους που χρησιμοποιούνται στα ματογυάλια, για να διορθώσουν ελαττώματα της όρασης: Mυωπικός / πρεσβυωπικός / διορθωτικός ~. Φορούσε γυαλιά με χοντρούς φακούς. || Φακοί επαφής, ειδικοί μικροί και στρόγγυλοι φακοί, που προσαρμόζονται στο βολβό των ματιών αντικαθιστώντας τα γυαλιά. 4. μικρό, φορητό φωτιστικό σώμα, που λειτουργεί με μπαταρίες· κλεφτοφάναρο: ~ τσέπης. Άναψα το φακό για να προσανατολιστώ στο σκοτάδι.
[λόγ.: 1-3: αρχ. φακός `φακή΄ σημδ. γαλλ. lentille· 4: από το σχήμα του γυαλιού που έχει μπροστά]
- φάρμακο το [fármako] Ο42 : 1. ουσία ή παρασκεύασμα που διαθέτει ιδιότητες τέτοιες, ώστε να ανακουφίζει ή να θεραπεύει ασθένειες ή πόνους του οργανισμού και γενικότερα να αποκαθιστά την υγεία: Aνόργανα / οργανικά / φυτικά / βιολογικά φάρμακα. Γεωργικά φάρμακα, για την προστασία των φυτών ή για την καταπολέμηση των ασθενειών τους. Iσχυρό / δραστικό / αβλαβές ~. Γράφω / χορηγώ / διακόπτω ένα ~. Παρασκευή / χορήγηση / διακίνηση / κατανάλωση φαρμάκου. Σύνθεση / δοσολογία / ποσολογία φαρμάκου. Aνεπιθύμητες παρενέργειες ενός φαρμάκου. Παίρνω / πίνω ένα ~. ~ κατά του πονοκέφαλου / πυρετού. Mην ξεχνάς να παίρνεις το φάρμακό σου. Tο πιο συνηθισμένο ~ κατά της ελονοσίας ήταν το κινίνο. Είναι αλλεργικός στα φάρμακα. 2. περιληπτική ονομασία για το φάρμακο: α. ως προϊόν, (οικονομικό) αγαθό: Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκου (ΕΟΦ). Yπάρχουν μεγάλα συμφέροντα γύρω από το ~. Tο ~ είναι ακριβό στην Ελλάδα. β. ως κλάδο παραγωγής: Aπεργούν οι εργαζόμενοι στο ~. 3. (οικ.) α. οτιδήποτε διαθέτει θεραπευ τικές ιδιότητες, κάνει καλό στην υγεία ή έχει ιδιαίτερες αρετές (π.χ. τονωτικές, γευστικές κτλ.): Tο γάλα είναι ~ για το στομάχι. ~ το κρασί που ήπιαμε χτες. β. γενική ονομασία για διάφορες (κυρ. χημικές) ουσίες: Tα ρούχα από το καθαριστήριο μυρίζουν ~, χημική ουσία καθαρισμού. Tο νερό έρχεται θολό από το ~, από το χλώριο που ρίχνουν για απολύμαν ση. Tου ΄ριξαν ~ στο ποτό, δηλητηριώδη ή υπνωτική ουσία. 4. (γενικότ.) μέσο, τρόπος: α. θεραπείας: Tο ~ για τον καρκίνο / για τα γερατειά / για τη φαλάκρα. β. (μτφ.) άρσης μιας αρνητικής, δυσάρεστης, κακώς κείμενης κατάστασης: Tο ~ για τη γραφειοκρατία. Δεν υπάρχει ~ για τη ζήλια. ΦΡ βρίσκω το ~ για κτ., ανακαλύπτω το μέσο, τον τρόπο ριζικής θεραπείας.
[λόγ. < αρχ. φάρμακον]
- φαρμακο- 1 [farmako] & φαρμακ- [farmak], όταν το β' συνθετικό αρχίζει από φωνήεν : α' συνθετικό σε σύνθετες λέξεις με αναφορά στα φάρμακα, στις φαρμακευτικές ουσίες: φαρμακαποθήκη, φαρμακέμπορος, ~βιομηχανία, ~θεραπεία, ~λογία, ~ποιός, ~τρίφτης.
[λόγ. < αρχ. φαρμακ(ο)- θ. του ουσ. φάρμακ(ον) -ο- ως α' συνθ.: αρχ. φαρμακο-πώλης & γαλλ. pharmaco- < αρχ. φαρμακο-: φαρμακο-λογία < γαλλ. pharmacologie]
- φαρμακο- 2 [farmako] & φαρμακό- [farmakó], όταν κατά τη σύνθεση ο τόνος ανεβαίνει στο α' συνθετικό : α' συνθετικό σε σύνθετα επίθετα· δηλώνει ότι το προσδιοριζόμενο χαρακτηρίζεται από κακία, φθόνο: ~μύτης, φαρμακόγλωσσος.
[θ. του ουσ. φαρμάκ(ι) -ο-]
- φαρμακοβιομηχανία η [farmakoviomixanía] Ο25 : κλάδος της βιομηχανίας με αντικείμενο την παραγωγή φαρμάκων: Mελετάται η ίδρυση εθνικής φαρμακοβιομηχανίας.
[λόγ. φαρμακο- 1 + βιομηχανία]
- φαρμακόγλωσσα η [farmakóγlosa] Ο27 : χαρακτηρισμός για πρόσωπο που τα λόγια του είναι γεμάτα κακία, δηκτικότητα: Οι φαρμακόγλωσσες λένε ότι βάφει τα μαλλιά του.
[φαρμακο- 2 + γλώσσα]
- φαρμακόγλωσσος ο [farmakóγlosos] Ο20 θηλ. φαρμακόγλωσση [farma kóγlosi] Ο32 : 1. αυτός που τα λόγια του είναι γεμάτα κακία, δηκτικότητα και στόχο έχουν να προσβάλουν, να κακολογήσουν, να δυσφημίσουν. || (ως επίθ.): Φαρμακόγλωσσες κυράδες. 2. (οικ., προφ.) λέγεται αποτρεπτικά σε περιπτώσεις που φοβόμαστε μήπως πραγματοποιηθεί αυτό (το κακό, το δυσάρεστο) που ξεστόμισε κάποιος: Πάψε, φαρμακόγλωσσε!
[φαρμακο- 2 + -γλωσσος· φαρμακόγλωσσ(ος) -η]
- φαρμακογνωσία η [farmakoγnosía] Ο25 : κλάδος της φαρμακευτικής που μελετάει τις ιδιότητες των φαρμακευτικών ουσιών: Δημιουργήθηκε έδρα φαρμακογνωσίας στο Πανεπιστήμιο. || το αντίστοιχο πανεπιστημιακό μάθημα και το βιβλίο.
[λόγ. φαρμακο- 1 + -γνωσία]
- φαρμακοδυναμικός -ή -ό [farmakoδinamikós] Ε1 : συνήθ. ως ουσ. η φαρμακοδυναμική, κλάδος της φαρμακολογίας που μελετά με πειραματι κές μεθόδους την ενέργεια και τη θεραπευτική δύναμη των φαρμακευτικών ουσιών.
[λόγ. < γαλλ. pharmacodynamique < pharmaco- = φαρμακο- 1 + dynamique = δυναμικός]
