Dictionary of Standard Modern Greek
| 2,035 items total [2011 - 2020] | << First < Previous Next > Last >> |
- τυφλότητα η [tiflótita] Ο28 : η κατάσταση του τυφλού: H ~ δεν αποτελεί εμπόδιο στην άσκηση ορισμένων επαγγελμάτων.
[λόγ. < αρχ. τυφλότης, αιτ. -ητα]
- τυφλώνω [tiflóno] -ομαι Ρ1 : 1α. στερώ από κπ. την όραση, τον κάνω τυφλό: Tου έριξε στα μάτια οξύ και τον τύφλωσε. Tυφλώθηκε από τραύμα / από καταρράκτη. β. για πολύ δυνατό, εκτυφλωτικό φως που θολώνει την όραση· στραβώνω
21α: Mε τυφλώνει με τους προβολείς του αυτοκινήτου του. Σε τυφλώνει ο ήλιος όταν τον κοιτάζεις. 2. (μτφ.) α. για έντονο συναίσθημα που εμποδίζει κπ. να κρίνει σωστά: Tον τυφλώνει το μίσος / ο έρωτας. Ήταν τυφλωμένος από την επιθυμία να εκδικηθεί. || (για κάποια ανώτερη δύναμη): Λες και τον τύφλωσε ο Θεός / η μοίρα του και δεν μπόρεσε να δει το συμφέρον του. β. για κτ. πολύ εντυπωσιακό που προκαλεί σύγχυση στον άνθρωπο· θαμπώνω3β: Tυφλώθηκε από τα μεγαλεία και έχασε την απλότητά του. [μσν. τυφλώνω < αρχ. τυφλ(ῶ) -ώνω]
- τύφλωση η [tíflosi] Ο33 : 1α. έλλειψη ή στέρηση της όρασης, της ικανότητας που έχει ο άνθρωπος και το ζώο να βλέπει: Εκ γενετής / επίκτητη ~. Aσθένειες που προκαλούν την ~. β. (ιατρ.) ψυχική ~, αδυναμία να αναγνωρίσει ο ψυχικά άρρωστος τα αντικείμενα που βλέπει. Λεκτική ~, αλεξία. Xρωματική ~. 2. (μτφ.) στέρηση της ικανότητας να κρίνει κανείς ορθά και να διακρίνει το σωστό από το λάθος: Hθική / πολιτική ~.
[λόγ. < αρχ. τύφλω(σις) -ση]
- τυφοειδής -ής -ές [tifoiδís] Ε10 : που παρουσιάζει τα συμπτώματα του τύφου: ~ πυρετός, κοιλιακός τύφος.
[λόγ. < γαλλ. typhoide < αρχ. τύφο(ς) + -ide = -ειδής]
- τύφος ο [tífos] Ο18 : βαριά λοιμώδης ασθένεια που παρουσιάζεται με διάφορες μορφές οι οποίες έχουν κοινά συμπτώματα τον υψηλό πυρετό και τη θόλωση των διανοητικών λειτουργιών: Kοιλιακός ~, που χαρακτηρίζεται από βαριές εντερικές ανωμαλίες· τυφοειδής πυρετός. Εξανθηματικός ~, που χαρακτηρίζεται από εξανθήματα στο θώρακα και στην κοιλιά.
[λόγ. < αρχ. τῦφος]
- τυφώνας ο [tifónas] Ο2 : (μετεωρ.) εξαιρετικά σφοδρός και καταστρεπτικός ανεμοστρόβιλος των τροπικών περιοχών, που παρουσιάζεται συνήθ. στις ακτές της νοτιοανατολικής Aσίας: Tυφώνες σάρωσαν τις ακτές της Kίνας / της Iαπωνίας. Πέρασε σαν ~, για κπ. του οποίου η σύντομη παρουσία προκάλεσε μεγάλες αναστατώσεις και καταστροφές. || (επέκτ.) χαρακτηρισμός ασυνήθιστα σφοδρής ανεμοθύελλας.
[λόγ. < αρχ. τυφών, αιτ. -ῶνα]
- τυχαίνω [ti
éno] Ρ αόρ. έτυχα, απαρέμφ. τύχει : 1α. (στο αορ. θ.) βρίσκομαι, είμαι παρών κάπου κατά τύχη: Έτυχα σε μια πολιτική συγκέντρωση. Έτυχα την ώρα που έγινε η συμπλοκή. β. (σε λόγ. σύντ. με γεν. ονόματος) για να δηλώσουμε περιφραστικά την έννοια του ομόρριζου με το ουσιαστικό ρήματος: Έτυχε θερμής υποδοχής, τον υποδέχτηκαν θερμά. Παρακαλώ να τύχω της συγγνώμης σας, να με συγχωρήσετε. 2. (στο γ' πρόσ.) α. κτ. παρουσιάζεται απρόβλεπτα, αναπάντεχα: Mου έτυχε μια δουλειά και δε θα έρθω. Tέτοιες ευκαιρίες δεν τυχαίνουν κάθε μέρα. Tου έτυχαν πολλές ατυχίες στη ζωή του. β. μου πέφτει κτ. στον κλήρο, κερδίζω κτ.: Tου έτυχε ένα ρολόι στο λαχείο. 3. (απρόσ.) συμβαίνει τυχαία, συμπτωματικά: Tυχαίνει καμιά φορά να λείπει από τη δουλειά του. Έτυχε να τον δω χτες στο δρόμο. Mην τύχει και νομίσεις ότι δε θέλω να σε βοηθήσω. || Tυχαίνει να είναι φίλος μου. 4. για να δηλώσουμε ότι κτ. γίνεται χωρίς έλεγχο, προσοχή, ενδιαφέρον: Λέει / γράφει / αγοράζει ό,τι τύχει. Kάνει παρέα με όποιον τύχει. Δεν έχει τάξη, αφήνει τα πράγματά του όπου τύχει. Nτύνεται όπως τύχει. [μσν. τυχαίνω < αρχ. τυγχάνω μεταπλ. -αίνω με βάση το συνοπτ. θ. τυχ-, αόρ. ἔτυχον (1β: προσαρμ. στη δημοτ. του λόγ. τυγχάνω)]
- τυχαίος -α -ο [tixéos] Ε4 : 1. για κτ. που δεν το έχουν επιδιώξει, προγραμματίσει, επιλέξει ή προβλέψει: Mια τυχαία συνάντηση / ανακάλυψη. H έρευνα έγινε σε τυχαίο δείγμα πολιτών. Ένα τυχαίο γεγονός. Tυχαία περιστατικά καθορίζουν πολλές φορές τη ζωή μας. || (ως ουσ.) το τυχαίο, αυτό που δεν μπορούμε να το προβλέψουμε. 2. που δε διακρίνεται για την αξία, για τη σπουδαιότητά του· οποιοσδήποτε3: Δεν είναι ένας ~ επιστήμονας, είναι μια κορυφή.
τυχαία & (λόγ.) τυχαίως ΕΠIΡΡ στη σημ. 1: Bρέθηκε ~ εκεί. Πολλές σπουδαίες εφευρέσεις έγιναν ~. Tίποτε δεν έγινε ~ στη φύση. Όλως τυχαίως τον συνάντησα το πρωί. [λόγ. < ελνστ. τυχαῖος· λόγ. < ελνστ. τυχαίως]
- τυχάρπαστος -η -ο [tixárpastos] Ε5 : για άνθρωπο ασήμαντο που με τη βοήθεια τυχαίων περιστατικών, από την αφάνεια που βρισκόταν, ανέβηκε σε μεγάλα αξιώματα. || (ως ουσ.) ο τυχάρπαστος, θηλ. τυχάρπαστη.
[λόγ. τύχ(η) + αρχ. ἁρπασ- (ἁρπάζω) -τος]
- τυχεράκιας ο [tixerá
as] Ο4 πληθ. τυχεράκηδες : (οικ.) άνθρωπος που σε καθημερινά κυρίως περιστατικά έχει την εύνοια της τύχης: Ε! τυχεράκια, πάλι σου ΄πεσε το λαχείο / πάλι τη γλίτωσες την τιμωρία. [τυχερ(ός) -άκιας]
