ΛΗΜΜΑ

• κρίσις
• ουσιαστικό
• -εως
• ἡ

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• Α. 1. κρίση, γνώμη, εκτίμηση, αποτίμηση 2. εκλογή, επιλογή, προτίμηση |με γεν. Β. 1. δίκη, κρίση δικαστηρίου, δικαστική απόφαση |δικανικός όρος 2. δοκιμή δεξιότητας ή δύναμης, άμιλλα, αγώνας 3. έριδα, φιλονικία, λογομαχία |με εμπρόθετο προσδιορισμό Γ. η έκβαση, το αποτέλεσμα, η λύση ενός πράγματος, μιας υπόθεσης ή ενός γεγονότος Δ. απότομη και οξεία εμφάνιση συμπτωμάτων μιας νόσου |ιατρική

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• Α.
• 1. κρίση, γνώμη, εκτίμηση, αποτίμηση
• ΘΟΥΚ 1.131.2 καθίστησιν ἑαυτὸν ἐς κρίσιν τοῖς βουλομένοις περὶ αὐτῶν ἐλέγχειν
• ΕΥΡ Ελ 676 ὤμοι ἐγὼ κείνων λουτρῶν καὶ κρηνᾶν͵ ἵνα θεαὶ μορφὰν ἐφαίδρυναν͵ εὖτ΄ ἔμολον ἐς κρίσιν
• ΞΕΝ Ελλ 2.4.41 τίς ἂν καλλίων κρίσις τούτου γένοιτο ἢ ὡς ἐπολεμήσαμεν πρὸς ἀλλήλους; { ποια καλύτερη εκτίμηση θα μπορούσε να γίνει γι' αυτό, από το πώς πολεμήσαμε μεταξύ μας; }
• ΑΡΙΣΤ Φυσ 216b τῇ ἁφῇ γὰρ ἡ κρίσις τοῦ ἁπτοῦ
• 2. εκλογή, επιλογή, προτίμηση
• ΞΕΝ Ελλ 4.2.6 τὴν δὲ κρίσιν ἔφη ποιήσειν͵ ἐπεὶ διαβαίησαν ἐκ τῆς Ἀσίας εἰς τὴν Εὐρώπην͵ ἐν Χερρονήσῳ͵ ὅπως εὖ εἰδείησαν ὅτι τοὺς στρατευομένους δεῖ εὐκρινεῖν
• ΑΡΙΣΤ Πολιτικ 1321a καθάπερ ἐν Μασσαλίᾳ κρίσιν ποιουμένους τῶν ἀξίων τῶν ἐν τῷ πολιτεύματι καὶ τῶν ἔξωθεν
• με γεν.
• ΗΡ 6.131 ἀμφὶ μὲν κρίσι τῶν μνηστήρων τοσαῦτα ἐγένετο
• ΠΛ Πολ 360e τὴν δὲ κρίσιν αὐτὴν τοῦ βίου πέρι ὧν λέγομεν
• Β.
• 1. δίκη, κρίση δικαστηρίου, δικαστική απόφαση
• δικανικός όρος
• ΘΟΥΚ 6.61.4 ὥστε βουλόμενοι αὐτὸν ἐς κρίσιν ἀγαγόντες ἀποκτεῖναι
• ΙΣΟΚΡ 18.22 ἔδοξεν ὑμῖν ἀφεῖναι καὶ μηδὲ κρίσιν περὶ αὐτοῦ ποιήσασθαι
• ΔΗΜ 21.218 κοινὴ γὰρ ἡ κρίσις͵ καὶ τἀδικήματα πάντ΄ ἐφ΄ οἷς νῦν κρίνεται κοινά
• 2. δοκιμή δεξιότητας ή δύναμης, άμιλλα, αγώνας
• ΣΟΦ Τρ 266 πρὸς τόξου κρίσιν
• ΠΛ Νομ 765b ὁ λαχὼν τὸν ἐνιαυτὸν ἐκεῖνον τῶν ἀφικομένων εἰς κρίσιν μονῳδιῶν τε καὶ συναυλιῶν ἀρχέτω
• ΑΡΙΣΤΟΦ Βατρ 779 ὁ δῆμος ἀνεβόα κρίσιν ποεῖν ὁπότερος εἴη τὴν τέχνην σοφώτερος
• 3. έριδα, φιλονικία, λογομαχία
• με εμπρόθετο προσδιορισμό
• ΗΡ 7.26 οὐδὲ γὰρ ἀρχὴν ἐς κρίσιν τούτου πέρι ἐλθόντας οἶδα
• Γ. η έκβαση, το αποτέλεσμα, η λύση ενός πράγματος, μιας υπόθεσης ή ενός γεγονότος
• ΘΟΥΚ 1.23.1 τῶν δὲ πρότερον ἔργων μέγιστον ἐπράχθη τὸ Μηδικόν͵ καὶ τοῦτο ὅμως...ταχεῖαν τὴν κρίσιν ἔσχεν
• ΔΗΜ 18.57 ἐν τοῖς πεπολιτευμένοις τὴν κρίσιν εἶναι νομίζω { εκτιμώ ότι η έκβαση έγκειται στις πολιτικές μου ενέργειες }
• Δ. απότομη και οξεία εμφάνιση συμπτωμάτων μιας νόσου
• ιατρική
• ΑΡΙΣΤ ΖΙστ 553a αἱ τῶν νόσων συμβαίνουσι κρίσεις

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΚΡΙΝΩ >
• Από: θέμα κριν- + επίθημα -σι- + -ς > κρίσις
• Τη λ. δανείστηκε η λατ. (crisis) και από αυτή με τη σειρά της η διεθνής ορολογία, πβ. αγγλ. crisis.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• Ο14.1

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: κριτήρ 'δικαστής', κριτήριον 'ικανότητα κρίσης, κρίση, δικαστήριο', κριτής, κρίσις 'κρίση, απόφαση', ὑπόκρισις ή ὑποκρισία 'απάντηση, υπόδυση ρόλου'
  • ρήματα: ἀνακρίνω, ἀποκρίνομαι, διακρίνω, ἐγκρίνω, εἰσκρίνω 'δέχομαι', ἐκκρίνω 'επιλέγω', κατακρίνω, προκρίνω, προσκρίνω 'αποδίδω', ὑποκρίνομαι 'απαντώ, υποδύομαι ένα ρόλο'
  • επίθετα: κρίσιμος, κριτός 'εκλεκτός', κριτικός 'ικανός να κρίνει'
  • επιρρήματα: διακριδόν 'φανερά, ακριβώς, ξεχωριστά'
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ουσιαστικά: ἀποκρισιάριος 'αγγελιοφόρος, αντιπρόσωπος', κατάκριμα 'κρίση, καταδίκη', κρίμα 'κρίση, απόφαση, αξιόποινη πράξη, αμαρτία', κρίση 'κρίση, καταδίκη', κριτήριον, πρόκριτος, ὑποκρισία, ὑποκριτής
  • ρήματα: κρίνω 'καταδικάζω', διακρίνομαι 'διστάζω'
  • επίθετα: διακριτικός 'ικανός να διακρίνει, να ξεχωρίζει', ἔγκριτος 'εκλεκτός, σεβαστός'
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά %κριν%, %κρισ%, %κριμ%, %κριτ%
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
  • κρισιμότης, κριτικογράφος, ανακριτής, διακριτικότης, υποκρίτρια, λογοκρισία, λογοκρίτης, διακριτός, εγκριτικός, εκκριματικός, κατακριτέος, κριτηριακό 'δικαίωμα των πολιτών να κρίνουν, να δικάζουν', λογοκριτικός
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Λεξικό Γεωργακά %κριν%, %κρισ%, %κριμ%, %κριτ%
  • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής %κριν%, %κρισ%, %κριμ%, %κριτ%
• ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ