ΛΗΜΜΑ

• ἡγέομαι
• ρήμα
• αποθετικό
• ἡγοῦμαι

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• Α. 1. προπορεύομαι, προηγούμαι |απόλ. |οδηγώ κπ. |με δοτ. προσ. |με αιτ. τοπ. 2. είμαι αρχηγός σε κπ. κατάσταση, ενέργεια ή πράγμα |με δοτ. προσ. και γεν. πράγμ. |με γεν. πράγμ. 3. είμαι οδηγός σε κτ., είμαι πρώτος σε κτ. |με δοτ. |οδηγώ, διευθύνω κτ. |με αιτ. |η μτχ. ως επίθ., αντ. του ἑπόμενος |φρ. ὁδόν ἡγοῦμαι=προπορεύομαι στον δρόμο Β. 1. οδηγώ στρατό ή στόλο |με δοτ. 2. είμαι ο ηγεμόνας, ο άρχοντας, ο κυβερνήτης ή ο κτήτορας κπ. |με γεν. |με γεν. Γ. νομίζω, φρονώ, θεωρώ, πιστεύω |με κτγ. του Α |στον ΗΡ με την ίδια σημασία μόνο ο πρκ. ἥγημαι |φρ. ἡγοῦμαι (με ή και χωρίς) δεῖν και απρφ.=νομίζω ότι πρέπει να ..., θεωρώ καλό να...

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• Α.
• 1. προπορεύομαι, προηγούμαι
• απόλ.
• ΟΜ Ιλ 24.95 πρόσθεν δὲ ποδήνεμος ὠκέα Ἶρις ἡγεῖτο { μπροστά προηγούνταν η ανεμοπόδαρη γρήγορη Ίρη }
• ΕΥΡ Φοιν 834 ἡγοῦ πάροιθε͵ θύγατερ
• ΞΕΝ ΚΑναβ 2.4.5 αὖθις δὲ ὁ ἡγησόμενος οὐδεὶς ἔσται
• οδηγώ κπ.
• με δοτ. προσ.
• ΟΜ Ιλ 22.101 ὅς μ΄ ἐκέλευε Τρωσὶ ποτὶ πτόλιν ἡγήσασθαι
• ΑΡΙΣΤΟΦ Πλουτ 15 οἱ γὰρ βλέποντες τοῖς τυφλοῖς ἡγούμεθα
• ΞΕΝ Αγησ 10.2 πρὸς πᾶσαν ἀρετὴν ἡγεῖσθαι τοῖς πολίταις
• με αιτ. τοπ.
• ΑΙΣΧ Ικ 501 ἡγεῖσθε βωμοὺς ἀστικούς͵ θεῶν ἕδρας
• 2. είμαι αρχηγός σε κπ. κατάσταση, ενέργεια ή πράγμα
• με δοτ. προσ. και γεν. πράγμ.
• ΠΛ Νομ 730c ἀλήθεια δὴ πάντων μὲν ἀγαθῶν θεοῖς ἡγεῖται͵ πάντων δὲ ἀνθρώποις
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 8.7.1 ὁ δὲ Κῦρος ... τοῦ χοροῦ ἡγήσατο Πέρσαις κατὰ τὰ πάτρια
• με γεν. πράγμ.
• ΠΛ Μεν 97c φρόνησις μόνον ἡγεῖται τοῦ ὀρθῶς πράττειν
• ΞΕΝ Απομν 2.3.15 νομίζεται τὸν πρεσβύτερον ἡγεῖσθαι παντὸς καὶ λόγου καὶ ἔργου
• 3. είμαι οδηγός σε κτ., είμαι πρώτος σε κτ.
• με δοτ.
• ΟΜ Ιλ 22.247 ὥς φαμένη καὶ κερδοσύνῃ ἡγήσατ΄ Ἀθήνη { έτσι μίλησε η Αθηνά και τράβηξε πρώτη μπροστά με δόλο }
• οδηγώ, διευθύνω κτ.
• με αιτ.
• ΕΥΡ Ικ 226 κοινὰς γὰρ ὁ θεὸς τὰς τύχας ἡγούμενος
• ΔΗΜ 21.174 ἐπ΄ ἀλλοτρίου τὰς πομπὰς ἡγεῖτο͵ τοῦ Φιλομήλου τοῦ Παιανιέως ἵππου { οδηγούσε τις πομπές πάνω σε ξένο άλογο, του Φιλομήλου από την Παιανία }
• η μτχ. ως επίθ., αντ. του ἑπόμενος
• ΑΡΙΣΤ ΖΠορ 713b { ἡγούμενα σκέλη: τα μπροστινά πόδια }
• φρ. ὁδόν ἡγοῦμαι=προπορεύομαι στον δρόμο
• ΗΡ 9.15 οὗτοι δὲ αὐτῷ τὴν ὁδὸν ἡγέοντο ἐς Σφενδαλέας͵ ἐνθεῦτεν δὲ ἐς Τάναγραν
• Β.
• 1. οδηγώ στρατό ή στόλο
• με δοτ.
• ΟΜ Ιλ 2.687 οὐ γὰρ ἔην ὅς τίς σφιν ἐπὶ στίχας ἡγήσαιτο
• ΕΥΡ Βακ 1359 ἄξω ΄πὶ βωμοὺς καὶ τάφους Ἑλληνικούς͵ ἡγούμενος λόγχαισι
• ΛΥΣ 31.17 ὁρμώμενος γὰρ ἐξ Ὠρωποῦ, τοτὲ μὲν αὐτός μόνος, τοτὲ δ' ἑτέροις ἡγούμενος οἷς τὰ ὑμέτερα δυστυχήματα εὐτυχήματα ἐγεγόνει
• 2. είμαι ο ηγεμόνας, ο άρχοντας, ο κυβερνήτης ή ο κτήτορας κπ.
• με γεν.
• ΘΟΥΚ 2.10.3 Ἀρχίδαμος ὁ βασιλεὺς τῶν Λακεδαιμονίων͵ ὅσπερ ἡγεῖτο τῆς ἐξόδου ταύτης
• ΙΣΟΚΡ 9.45 ἡγούμενος τῶν ἡδονῶν͵ ἀλλ΄ οὐκ ἀγόμενος ὑπ΄ αὐτῶν
• με γεν.
• ΗΡ 1.95 ἡγήσαντο τῆς Ἀσίης
• ΗΡ 7.148 ἡγεόμενοι κατὰ τὸ ἥμισυ πάσης τῆς συμμαχίης
• Γ. νομίζω, φρονώ, θεωρώ, πιστεύω
• ΘΟΥΚ 2.89.5 οὐκ ἂν ἡγοῦνται μὴ μέλλοντάς τι ἄξιον τοῦ παρὰ πολὺ πράξειν ἀνθίστασθαι ὑμᾶς
• ΑΡΙΣΤΟΦ Ιππ 32 φέρ΄ ἐτεὸν ἡγεῖ γὰρ θεούς; { πιστεύεις πως υπάρχουν θεοί; }
• ΑΡΙΣΤ Πολ 1332b τοὺς θεοὺς καὶ τοὺς ἥρωας ἡγούμεθα τῶν ἀνθρώπων διαφέρειν
• με κτγ. του Α
• ΑΙΣΧ Χο 902 ἅπαντας ἐχθροὺς τῶν θεῶν ἡγοῦ πλέον
• ΑΡΙΣΤ Προβλ 962a διὰ τί τὸν μὲν πταρμὸν θεὸν ἡγούμεθα εἶναι͵ τὴν δὲ βῆχα ἢ τὴν κόρυζαν οὔ;
• στον ΗΡ με την ίδια σημασία μόνο ο πρκ. ἥγημαι
• ΗΡ 2.115 περὶ πολλοῦ ἥγημαι μὴ ξεινοκτονέειν { το θεωρώ σπουδαίο πράγμα να μην σκοτώσω ξένο }
• φρ. ἡγοῦμαι (με ή και χωρίς) δεῖν και απρφ.=νομίζω ότι πρέπει να ..., θεωρώ καλό να...
• ΑΡΙΣΤ ΑθΠολ 40.3 κελευουσῶν τῶν συνθηκῶν ἑκατέρους ἀποδιδόναι χωρίς..ἡγούμενοι τοῦτο πρῶτον ἄρχειν δεῖν τῆς ὁμονοίας { η συμφωνία προέβλεπε ότι οι δύο παρατάξεις θα επέστρεφαν χωριστά τα χρήματα θεωρώντας ότι θα έπρεπε να αρχίσει από αυτό η ομόνοια μεταξύ τους }
• ΘΟΥΚ 2.42.4 { πιστεύοντας ότι χρέος έχουν κάλλιο να χαθούν παρά να σωθούν υποχωρώντας }

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΗΓΕΟΜΑΙ >
• Από ιε. ρίζα *sag- (=ιχνηλατώ), πβ. λατ. sagio, γοτθ. sakjan, αρχ. ιρλ. saigim.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• Ρ3 (μόνο μέση φωνή)
• ἡγοῦμαι, ἡγούμην, ἡγήσομαι, ἡγησάμην, ἥγημαι
• παθ. αόρ. ἡγήθην

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: διήγησις, ἐπιδιήγησις, ὑφήγησις, ἐσήγησις, ἐσηγητής, ἡγεμών, ἡγεμονία, τά ἡγεμόσυνα 'θυσία', ἡγητής, εἰσηγητής, ἐξήγησις, ἐξηγητής, ἁγησίλαος 'αρχηγός λαού', ἡγήτωρ, ἡγητήρ (θηλ. ἡγήτειρα), ἡγησίστρατος, ἡγησίπολις, ἡγήσιππος, διεξήγημα, εἰσήγημα
  • ρήματα: διηγοῦμαι, ἐξηγοῦμαι, ἐσηγοῦμαι, κατηγοῦμαι, ναυπηγοῦμαι, ὑφηγοῦμαι, ἐπιχορηγῶ
  • επίθετα: διηγηματικός, ἡγεμονικός, ἀδιήγητος, ἀπηγήσιος, ἐσηγητέος, ἡγητικός, ἀχορήγητος, διηγητέος, διηγητικός, ἀπεριήγητος, εὐάγητος
  • επιρρήματα: ἀδιηγήτως
• ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • δωρ. ἀρχαγέτας, δωρ. λαγέτας, δωρ. ἁγήτωρ, ιων. κυνηγέτης, κυνηγετέω
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ουσιαστικά: ἥγησις, ἀφήγησις, εἰσήγησις, ἐξήγησις, περιήγησις, ἀντιδιήγησις, ἥγημα, ἀφήγημα, διηγημάτιον, καθηγεμών, ἡγεμονίς, ἡγεμόνη, ἡγεμονεύς, ἡγεμόνευμα, ἀφηγητής, περιηγητής, προηγητής, διηγητής, εἰσηγητής, ἀστρατηγησία, ἐπεξήγησις, ἐπιχορήγημα, ἐπιχορήγησις, ἐφήγησις, ἡγητηρία, ἐξήγημα, ἐπεκδιήγησις
  • ρήματα: ἀφηγοῦμαι, εἰσηγοῦμαι, ἐξηγοῦμαι, καθηγοῦμαι, περιηγοῦμαι, προηγοῦμαι, ὑφηγοῦμαι, ἀντιχορηγῶ, ἀντιστρατηγῶ, ἐπεκδιηγοῦμαι, ἐπεξηγοῦμαι, στρατηγοῦμαι
  • επίθετα: ἡγεμόνιος, ἀδιήγητος, ἀξιαφήγητος, περιήγητος, ἀδιεξήγητος, ἀνεκδίηγητος, ἀνεξήγητος, ἀνεπεξήγητος, ἀξιαφήγητος, ἀξιοδιήγητος, ἀξιοστρατήγητος, ἀπεριήγητος, ἡγήσιμος, αὐτοδιήγητος, ἀστρατήγητος, ἐπεξηγητέος, ἐπεξηγητικός, δυσεξήγητος, δυσχορήγητος, ἐπιχορηγητέος, εὐαφήγητος, εὐδιήγητος, δυσδιήγητος, ἡγητέος, αὐτοχορήγητος, ἀφηγηματικός, ἀφηγητέος, διηγηματικός, εἰσηγητέος, εἰσηγητικός, εἰσηγητήριος, ἐξηγηματικός, ἐξηγητέος, ἐξηγητικός
  • επιρρήματα: ἀπροδιηγήτως, ἀστρατηγήτως
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά %ηγη%, %ηγε%, %ηγου%
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
  • ηγεμονία 'το αξίωμα', ηγεμονεία 'ο τόπος', ηγεμονείον 'οίκος ηγεμόνος', ηγεμονίδης, ηγεμονικότης, ηγεμονίσκος, ηγεμονομάχος, ηγεμονομήτωρ, ηγεμονόπαις, ηγεμονοπρέπεια, ηγεμονοπρεπής, ηγετίδια 'μικροί πολιτικοί ηγέτες', ηγετική, ηγετολόγια
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Λεξικό Γεωργακά %ηγη%, %ηγε%, %ηγου%
  • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής %ηγη%, %ηγε%, %ηγου%
• ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • Πελοπ. ηγεμονία 'διάθεση', Κύθν. Σύρ. ᾽γεμόνας, Χίος ᾽γεμονιάς, ᾽γουμενιάς, Ικαρ. ᾽γέονας 'βασίλισσα των μελισσών', Κάρπαθ. ᾽γέτης 'παπαγαλόψαρο', Νάξ. ηγούμαι 'πιστεύω'
  • Η λέξη ἁγήτωρ είναι επίθετο του Δία στη Σπάρτη. Η λέξη ἡγητηρία είναι το όνομα γλυκού, αποξηραμένων σύκων που προσφερόταν στη γιορτή των Πλυντηρίων.