ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ της δίκης της 17 Νοέμβρη α' μέρος

Με την ανάγνωση του κατηγορητηρίου από τον εισαγγελέα έκλεισε η χθεσινή πρώτη ημέρα της δίκης για τη 17 Νοέμβρη. Νωρίτερα, στη διαδικασία είχε κυριαρχήσει το ζήτημα του αλεξίσφαιρου κλωβού που περιέβαλε τους κατηγορουμένους, αφού οι συνήγοροι της υπεράσπισης έθεσαν ζήτημα ελεύθερης επικοινωνίας με τους πελάτες τους. Το αίτημα για την απομάκρυνση του κλωβού έγινε δεκτό από το δικαστήριο. Η δίκη για τη 17 Νοέμβρη άρχισε στις εννέα και τέταρτο χθες το πρωί, με τη διαδικασία της νομιμοποίησης των συνηγόρων των κατηγορουμένων και των δηλώσεων παράστασης πολιτικής αγωγής.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αρχίζει η διαδικασία. Ο κύριος Κουφοντίνας Δημήτριος του Κωνσταντίνου. Παρίστασθε. Αν έχετε την ευγενή καλοσύνη να είστε στη σειρά την οποία έχει ορίσει το βούλευμα για να μπορούμε κι εμείς να σας τακτοποιούμε με τη θέση σας, γιατί εγώ δεν γνωρίζω κανέναν (διαλογικές συζητήσεις)

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Είστε ο κ. Κουφοντίνας Δημήτριος του Κωνσταντίνου και της Βάιας, γεννηθείς το 1958 στην Τερπνή Σερρών, μελισσοκόμος, κάτοικος Βαρνάβα Αττικής. Έχετε συνήγορο;

Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Ναι.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Να νομιμοποιηθούν παρακαλώ οι συνήγοροι. Ποιοι κύριοι είναι οι συνήγοροι του κ. Κουφοντίνα; Είστε εσείς κυρία Κούρτοβικ; Να δοθούν τα ονόματα και να γραφούν. Ευχαριστούμε κυρία Κούρτοβικ. Ο κ. Ξηρός Σάββας. Κύριε Ξηρέ Σάββα παρών;

Σ. ΞΗΡΟΣ: Παρών.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Του Τριαντάφυλλου και της Μοσχούλας, γεννηθείς το 1962 στην Καστοριά, κάτοικος Παλλήνης, αγιογράφος. Έχετε συνήγορο κ. Σάββα Ξηρέ; Ποιος είναι ο συνήγορος σας;

Σ. ΞΗΡΟΣ: Ο κ. Γεώργιος Αγιοστρατίτης και ο κ. Ιωάννης Βλάχος.

Ο Εισαγγελέας της έδρας κ. Χρήστος Λάμπρου απαγγέλλει το κατηγορητήριο (Εικονογράφηση Σπύρος Ορνεράκης)

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μάλιστα. Ο κ. Ξηρός Χριστόδουλος.

Χ. ΞΗΡΟΣ: Παρών.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Του Τριαντάφυλλου και της Μοσχούλας, γεννηθείς το 1958 στην Ακαμάτρα Ικαρίας Σάμου, κάτοικος Ικαρίας, οργανοποιός. Έχετε συνηγόρους;

Χ. ΞΗΡΟΣ: Τον κ. Αγιοστρατίτη και τον κ. Βλάχο.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μάλιστα. Ο κ. Τζωρτζάτος Βασίλειος. Είστε εσείς;

Β. ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΣ: Παρών.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Του Παρασκευά - Διονυσίου και της Στυλιανής, γεννηθείς το 1955 στην Αθήνα, κάτοικος Ζωγράφου, ηλεκτρολόγος. Έχετε συνηγόρους;

Β. ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΣ: Ναι κ. Πρόεδρε.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τους κυρίους;

Β. ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΣ: Παπαδάκη Κωνσταντίνο, τον κ. Ιπποκράτη Μυλωνά και Δημήτριο Παρασκευόπουλο.

Κατά τον ίδιο τρόπο έγινε η νομιμοποίηση και των υπολοίπων συνηγόρων των κατηγορουμένων. Μετά το πέρας της διαδικασίας, στις 11 το πρωί, το πρώτο μέρος της συνεδρίασης έλαβε τέλος

"Γκρεμίστε, κύριε Πρόεδρε, το γυάλινο κλουβί» Οι αντιδράσεις των συνηγόρων που θεώρησαν ότι η κατασκευή πρόκειται "για ένα επικοινωνιακό μήνυμα που απευθύνεται κυρίως εκτός της δικαστικής αιθούσης"

ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΑΠΟ 12.00 - 16.00

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Επαναλαμβάνεται η συνεδρίαση, η οποία διακόπηκε. Τι προβλήματα θα ανακύψουν, βέβαια, μήπως πρέπει να διαβάσουμε πρώτα το κατηγορητήριο.

ΡΑΧΙΩΤΗΣ: Πριν προχωρήσουμε στην πρόοδο της διαδικασίας κ. Πρόεδρε, νομίζω ότι πρέπει να ληφθούν κάποια μέτρα, πρώτον για να μπορεί να προχωρήσει αυτή η συζήτηση. Και δεύτερον, κάποια μέτρα προστασίας της προσωπικότητας των προσώπων που βρίσκονται μέσα σε αυτή την αίθουσα, το οποίο προέχει, νομίζω, πριν από οποιαδήποτε συζήτηση.

Σε αυτή τη βάση νομίζω ότι η τοποθέτηση κάποιων προσώπων σε κλωβό και πρώτα - πρώτα των κατηγορουμένων, που βρίσκονται στο κέντρο της δίκης, προσβάλλει ευθέως την προσωπικότητά τους, συνιστά παράβαση του άρθρου 5 του Συντάγματος και από αυτή την άποψη, το πρώτο ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί είναι αυτό.

Δεν είναι μόνο όμως η προσωπικότητα των κατηγορουμένων. Υπάρχει θέμα προφορικότητας και αμεσότητας της διαδικασίας, αρχές που κατοχυρώνονται από τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, οι οποίες θίγονται από αυτή την κατασκευή που υπάρχει στον χώρο που συζητείται η υπόθεση, για τον απλούστατο λόγο ότι οι κατηγορούμενοι δεν διευκολύνονται να επικοινωνήσουν με τους συνηγόρους τους. Η κάθε πλευρά έχει δικαίωμα να βλέπει την άλλη και ν' ακούει ευθέως την άλλη, να μην εξελιχθεί η συζήτηση σαν συνομιλίες εκ του σύνεγγυς. Πρέπει να είναι άμεση και προφορική για όλους η συζήτηση.

Έχει δικαίωμα η πολιτική αγωγή να βλέπει την υπεράσπιση και η υπεράσπιση έχει δικαίωμα να βλέπει την πολιτική αγωγή. Αυτή η κατασκευή που έχουμε ανάμεσά μας δεν διευκολύνει.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το γυάλινο λοιπόν, κατά το τμήμα του τουλάχιστον που είναι προς το μέρος σας, εννοείτε;

Ιωάννης Ραχιώτης

ΡΑΧΙΩΤΗΣ: Όχι, μιλάω και για το άνω μέρος, γιατί ακριβώς έχουμε δικαίωμα να είμαστε σε επαφή και με την πολιτική αγωγή, με τους συναδέλφους μας που είναι στην απέναντι όχθη. Δεν θέλω να μιλάω για λογαριασμό της πολιτικής αγωγής αν θέλει να βλέπει τους κατηγορούμενους ή όχι, αλλά εγώ θέλω να έχω επαφή με την πολιτική αγωγή και με τις θέσεις της, ευθέως.

Θα έλεγα όμως, ότι υπάρχει κι ένα θέμα νομιμότητας κ. Πρόεδρε. Ένα θέμα νομιμότητας αυτής της κατασκευής. Από το άρθρο 18 παρ. 4 του 1756/88, "Οργάνωση Δικαστηρίων¦, παρέχεται νομοθετική εξουσιοδότηση στον υπουργό Δικαιοσύνης για τη διαμόρφωση και διαρρύθμιση των δικαστικών αιθουσών. Εδώ έχουμε μια ειδική διαρρύθμιση της αιθούσης.

Εφόσον νομοθετική εξουσιοδότηση έχει μόνο ο υπουργός Δικαιοσύνης να διαρρυθμίζει τις αίθουσες, για να κάνει μια νέα διαρρύθμιση, πέρα από αυτά που έχει κάνει με τη γενική απόφαση που έχει λάβει ο Υπουργός για τις δικαστικές αίθουσες, θα χρειαζόταν να έχετε ενώπιόν σας, το πρώτον, μια υπουργική απόφαση η οποία θα διαρρυθμίζει διαφορετικά τη συγκεκριμένη αίθουσα.

Εξεταστέο από κει και πέρα είναι η νομιμότητα αυτής της υπουργικής απόφασης, αν υποτεθεί ότι την είχατε - γιατί αν δεν την έχετε σταματά εκεί η συζήτηση, δεν είναι νόμιμη αυτή η παρέμβαση στη διαρρύθμιση των δικαστικών αιθουσών -, από κει και πέρα θα έπρεπε να εξεταστεί από άποψη του άρθρου 4 του Συντάγματος, από την άποψη της ισότητας δηλαδή, γιατί δεν μπορεί η Διοίκηση, ο Υπουργός στη συγκεκριμένη περίπτωση, να ρυθμίζει με διαφορετικό τρόπο, ουσιωδώς όμοιες καταστάσεις.

Δηλαδή δεν μπορεί να λάβει μέτρα για τη θέση των κατηγορουμένων μέσα σε μια δικαστική αίθουσα με διαφορετικό τρόπο απ' ό,τι λαμβάνει στις υπόλοιπες ουσιωδώς όμοιες καταστάσεις, δηλαδή στους υπόλοιπους κατηγορουμένους που δικάζονται για κακούργημα και τελούν σε όμοια κατάσταση.

Θα πρόσθετα εδώ ότι ο διευθύνων τη συζήτηση, εκ του νόμου, από τον Οργανισμό Δικαστηρίων δηλαδή, έχει την ευθύνη για την τήρηση της νομιμότητας, όχι απλά της ευταξίας, αλλά και της νομιμότητας μέσα στη δικαστική αίθουσα. Από αυτή την άποψη έχει και την αρμοδιότητα για την άρση τυχόν παράνομων καταστάσεων που διαπιστώνονται μέσα στη δικαστική αίθουσα, όπως αυτή η συγκεκριμένη κατασκευή, που ευθέως είναι παράνομη, θα έλεγα, και αντιβαίνει και σε τυπικό νόμο, αυτόν που ανέπτυξα προηγουμένως.

Θα πρόσθετα εδώ ότι δεν είναι μέτρο προστασίας των κατηγορουμένων, αν θα μπορούσε να προσεγγισθεί έτσι αυτό το ζήτημα, από την άποψη ότι δεν τέθηκε θέμα προστασίας κάποιου κατηγορουμένου, δεν έθεσε κάποιος κατηγορούμενος, και μπορώ να πω ότι ο εντολέας μου δεν θέτει κανένα ζήτημα προστασίας του, δεν θεωρεί ότι απειλείται από οποιαδήποτε πλευρά ή από οποιονδήποτε παράγοντα αυτής της δίκης, για να ζητά κάποια ειδική προστασία, πέραν των συνήθων που υπάρχουν σε όλες τις δίκες.

"Γιατί βρίσκεται μπροστά μαςαυτό το κλουβί;"

Θα πρέπει όμως να το προσεγγίσουμε και επί της ουσίας το ζήτημα. Γιατί βρίσκεται μπροστά μας αυτό το κλουβί σήμερα; Γιατί ερχόμαστε να δικάσουμε μ' ένα κλουβί μπροστά μας; Νομίζω ότι είναι εμφανές, ότι προεχόντως πρόκειται για ένα επικοινωνιακό μήνυμα, που απευθύνεται κυρίως εκτός της δικαστικής αιθούσης, με μέτρα εντός της δικαστικής αιθούσης, απευθυνόμαστε εκτός.

Δηλαδή, θέλουμε να πούμε στην κοινωνία, θέλουμε να πούμε σε αυτούς που το είδαν χθες στην τηλεόραση, προχθές αυτό, το επισκέφθηκαν και αρμόδιοι πολιτικοί παράγοντες, ο Υπουργός το επισκέφθηκε, ότι εδώ δικάζονται θηρία; Τι θέλουμε να πούμε στην κοινωνία δηλαδή, παίρνοντας αυτά τα ειδικά μέτρα; Ότι αυτοί οι κατηγορούμενοι δεν είναι κοινοί; Ότι χρειάζονται κάποια ειδικά μέτρα για να τιθασευτούν;

Θέλουμε να περάσει ένα μήνυμα δηλαδή στην κοινωνία; Και μπορεί να το επιτρέψει το Δικαστήριο, αυτό που έχει μπροστά του, να λειτουργεί ως ένα μήνυμα και μάλιστα ένα μήνυμα στρεβλό, παράνομο στην κοινωνία;

Θα έλεγα ότι συνιστά επίσης και ανεπίτρεπτη παρέμβαση στο έργο της Δικαιοσύνης. Συνιστά παράβαση του 26 του Συντάγματος δηλαδή. Γιατί; Γιατί αυτό το κλουβί που τέθηκε μπροστά σας και μπροστά μας πριν εσείς ανεβείτε στην έδρα για να δικάσετε, ουσιαστικά συνιστά υπόμνηση ειδικού καθεστώτος. Ότι αυτούς που έχετε μπροστά σας βρίσκονται σε ειδικό καθεστώς και πρέπει να το αντιμετωπίσετε ειδικά.

Αυτό είναι παρέμβαση της πολιτικής εξουσίας στη Δικαιοσύνη. Είναι άλλο πράγμα όταν το Δικαστήριο για τον οποιονδήποτε λόγο αποφασίζει να πάρει ειδικά μέτρα για την τάξη και άλλο να έρχεται αντιμέτωπο από την ώρα που ανεβαίνει στην έδρα, με υπόμνηση της πολιτικής εξουσίας, ότι εδώ έχετε ειδική κατάσταση να δικάσετε.

Αυτό το πράγμα αντιβαίνει πλήρως το 26 του Συντάγματος και από αυτή την προσέγγιση επίσης νομίζω ότι πρέπει να διατάξετε άμεσα την καθαίρεσή του και στην πρόοδο της δίκης, αν βλέπετε, αν διαπιστώνετε ότι υπάρχουν θέματα που πρέπει να λάβετε ειδικά μέτρα, αυτό είναι η αρμοδιότητα, αυτό είναι η εξουσία του Δικαστηρίου να τα διατάσσει.

Αλλά πρέπει να τα διαπιστώνει πρώτα, δεν πρέπει να τα διαπιστώνει ο Υπουργός για λογαριασμό του Δικαστηρίου προηγουμένως, ή όποιος παράγοντας το αποφάσισε, γιατί κατά τη γνώμη μου δεν είναι καθόλου σαφές και ποιος τα αποφάσισε αυτά τα πράγματα, εκτός και αν έχετε καμία υπουργική απόφαση μπροστά σας που ορίζει τέτοια θέματα.

Θα έλεγα ότι, επιπλέον, πρόκειται για μια καταρράκωση του θεσμού της Δικαιοσύνης, της δίκης να παίρνονται τέτοια μέτρα, μιας πολιτιστικής κατάστασης δηλαδή του ανθρώπινου πολιτισμού, με μια θεατροποίησή της. Ουσιαστικά πρόκειται για ειδικά εφέ για να δικάσουμε, κ. Πρόεδρε. Και νομίζω ότι αυτό δεν μπορούμε να το δεχτούμε.

Λέμε και θα συζητήσουμε μετά για τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα - άλλο θέμα αυτό - αλλά εν πάση περιπτώσει, δεν μπορούμε εκ προοιμίου, ενώ λέμε ότι ο δικαιολογητικός λόγος της απαγόρευσης των τηλεοπτικών μέσων είναι να μη θεατροποιείται η δίκη, να κατασκευάζουμε εμείς εφέ μέσα σε αυτή τη δίκη, ακριβώς για να περάσουμε μηνύματα στην κοινωνία.

Αλέξανδρος Κατσαντώνης

Και τελικά, τι είναι αυτό το πράγμα που βλέπετε μπροστά σας; Είναι μια ιστορική μεταφορά ίσως ανάλογων καταστάσεων που έγιναν σε άλλες δίκες, σε άλλες χώρες; Είναι προφανές ότι οι συνειρμοί οδηγούν προς τα εκεί και αυτό είχαν στο μυαλό τους οι εμπνευστές τους. Σε αυτό θα πρόσθετα ότι ο ίδιος ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου τότε που δίκασε με κλουβιά, σε πρόσφατη συνέντευξή του, το θεώρησε βάρβαρο μέτρο για τις τότε συνθήκες, για 30 χρόνια πριν και για συνθήκες πολέμου που ήταν εκεί.

"Δεν δικάζουμε μέσασε πολεμικό κλίμα"

Δε νομίζω ότι κανένας νιώθει σήμερα ότι δικάζουμε μέσα σε ένα πολεμικό κλίμα και χρειαζόμαστε έκτακτα μέτρα, ούτε έκτακτη ανάγκη υπάρχει, αλλά υποθέτω ότι δεν υπάρχουν και λόγοι εκδίκησης, δηλαδή μιας προεκδίκησης έναντι οποιουδήποτε, πέραν του ότι η έννοια της εκδίκησης δεν είναι νομική έννοια. Δηλαδή και με την απόφασή του, με την όποια απόφασή του, το Δικαστήριο δεν εκδικείται, δίκαιο αποδίδει.

Εν πάση περιπτώσει θα έλεγα και γι' αυτό το ζήτημα, των συνειρμών δηλαδή που γίνονται με αυτά που έγιναν σε άλλες χώρες, ότι δεν χρειαζόμαστε μετάγγιση βαρβαρότητας στη χώρα μας. Αυτά που κρίθηκαν ως βάρβαρα σε άλλες χώρες, δεν χρειάζεται να μεταγγισθούν εδώ. Υπάρχουν πολλές πολιτιστικές κατακτήσεις που μπορούμε να πάρουμε από αλλού για τον δικό μας τον νομικό πολιτισμό, αλλά δεν χρειάζεται να μεταγγίζουμε βαρβαρότητα.

Γι' αυτούς τους λόγους νομίζω ότι πρέπει να διακόψετε για πολύ λίγο χρόνο, για κάποιες ώρες, και να διατάξετε να καθαιρεθούν αυτές οι κατασκευές.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θα το δούμε αυτό, αυτό άλλωστε όπως ξέρετε στην πορεία του χρόνου μπορεί, να το πούμε έτσι.

ΡΑΧΙΩΤΗΣ: Αλλά δεν μπορούμε κ. Πρόεδρε να δικάζουμε με προσβεβλημένο το δικαίωμα στην προσωπικότητα των κατηγορουμένων. Γι' αυτό λέω να διακόψετε για ένα δίωρο, για ένα τρίωρο, όσο χρειάζεται για να φύγουν αυτά τα πράγματα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Καλά, να δούμε τι θα αποφασίσουμε πρώτα, αφού ακούσουμε όμως όλους, έτσι; Λοιπόν, όποιος θέλει, αγορεύει.

ΑΛ. ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ: Εγώ πιστεύω κ. Πρόεδρε ότι έχετε δυο λόγους για να διατάξετε την αποβολή αυτού του κατασκευάσματος, όπως σε μια παρόμοια περίπτωση, πριν από το 1991, είχαμε το αντίστοιχο Τριμελές Εφετείο για τα κακουργήματα που δίκαζε σε αυτή την αίθουσα.

Ο πρώτος λόγος είναι ότι δεν προβλέπεται από νομική διάταξη. Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η διαρρύθμιση των Δικαστηρίων, προβλέπεται από τον Οργανισμό Δικαστηρίων. Προσδιορίζει ο Οργανισμός Δικαστηρίων τις θέσεις των παραγόντων και παράλληλα, η δική μας εσωτερική ποινική δικονομία έχει το άρθρο 349, αν δεν απατώμαι, και επόμενα τα οποία προσδιορίζουν πώς γίνεται η δίκη και ποιες είναι οι αρμοδιότητες οι δικές σας κ. Πρόεδρε, για την ευταξία και την τελετουργία της ποινικής διαδικασίας.

Σε αυτούς τους κανονισμούς και τις νομικές ρυθμίσεις που έχουμε μέχρι σήμερα να ισχύουν, δεν υπάρχει διάταξη η οποία θα καθορίζει ότι μπορεί να έχουμε προστατευτικά ή άλλα περιβλήματα, ή κουβούκλια ή άλλες κατασκευές μέσα στην αίθουσα, που να καλύπτουν τους κατηγορουμένους. Ίσως, στην τελευταία διάταξη υπάρχει μια πρόβλεψη για τους μάρτυρες. Εδώ δεν υπάρχει για τους κατηγορουμένους, στην τελευταία τροποποίηση που λέει "τρόπος εξετάσεως μαρτύρων" οι οποίοι είναι οι δύο περιπτώσεις που έχετε.

Δεν υπάρχει όμως καμία άλλη πρόβλεψη για τους κατηγορουμένους. Το Δικαστήριο δεν έχει ευχέρεια, ούτε καμιά άλλη αρχή, να τροποποιήσει αυτό το πλαίσιο έτσι όπως νομίζει. Δεν υπάρχει τέτοια ευχέρεια. Το Δικαστήριο να κινηθεί στα πλαίσια που προσδιορίζει ο νόμος. Πέρα από τα πλαίσια που προσδιορίζει ο νόμος και τις εξουσίες που έχει το Δικαστήριο, δεν μπορεί να ρυθμίσει διαφορετικά, από τα πλαίσια τα νομικά. Άρα λοιπόν, αυτή η τοποθέτηση, η οποία δεν προβλέπεται από νομική διάταξη, δεν έχει νόμιμο έρεισμα να βρίσκεται. Αυτή είναι η βασική αρχή.

"Υπέρβαση και κατάχρηση της εξουσίας…"

Η δεύτερη βασική αρχή είναι ότι αν κάνουμε κάτι που δεν προβλέπεται από το νομικό πλέγμα το δικονομικό που έχουμε, έχουμε υπέρβαση και κατάχρηση εξουσίας του Δικαστηρίου. Και άρα, παραβιάζουμε τις αρχές, το σύνθετο πλέγμα αυτού που λέμε "δίκαιη δίκη", που αφορά τι λέει το δικό μας δικονομικό σύστημα, τι λέει το Σύνταγμα και τι λένε οι διεθνείς κανόνες τους οποίους έχουμε επικυρώσει.

Χωρίς νομικό πλέγμα, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε αυτό το επίπεδο. Αυτό είναι, συνοπτικά, για να μη σας ταλαιπωρώ, το πρώτο ζήτημα.

Τι κάναμε εμείς όταν μια φορά προέκυψε και τι έκρινε η νομολογία σε μια περίπτωση, γιατί σε όλες τις άλλες τις μεγάλες δίκες, απ' όσες θυμάμαι εγώ, και των προσώπων τα οποία είχαν κατηγορηθεί διά εσχάτη προδοσία και πρόκειται για πρόσωπα, πρώην Πρωθυπουργούς κτλ. της χώρας, και η δίκη αυτή έγινε δυο φορές, για την περίπτωση Πολυτεχνείου κτλ. - εδώ πέρα δεν υπήρξε θέμα κουβουκλίου ή άλλων μέσων να προστατευθούν, υπήρξε μόνο μια περίπτωση στην υπόθεση Ρασίντ.

Στην υπόθεση Ρασίντ, όταν συνήλθε το Δικαστήριο, ηύραμε σε αυτή την αίθουσα δύο κατασκευάσματα, τα οποία, αν δεν απατώμαι, όπως μάθαμε, είχαν μεταφερθεί από τις ΗΠΑ με πρόθεση να μπει ο κατηγορούμενος μέσα σε αυτά. Δυο κλωβούς. Δεν έγινε - λόγω και του γενικού κλίματος που επικρατούσε ενδεχομένως τότε - τέτοια προσέγγιση, δεν εζητήθη από κανέναν να μπει ο κατηγορούμενος εκεί, εζητήθη να μπουν οι μάρτυρες, αξιωματούχοι του FBI, που είχαν έρθει να καταθέσουν σε αυτή την υπόθεση.

Εμείς, εγώ ήμουν υπεράσπιση με την κ. Βαγιανού και τον κ. Κωνσταντόπουλο τότε, τον πρόεδρο του Συνασπισμού, θέσαμε το πρόβλημα και είπαμε: "Είναι αυτές οι ενστάσεις καταχωρημένες, ότι εφόσον δεν προβλέπεται από νομικό κανόνα του δικού μας εσωτερικού δικονομικού δικαίου ή του Οργανισμού των Δικαστηρίων, αυτός ο κλωβός πρέπει να απομακρυνθεί, πρώτον γι' αυτό, και δεύτερο γιατί είναι ζητήματα ευταξίας τα οποία η χώρα μας δεν μπορούσε να δεχθεί ότι δεν υπάρχουν κανόνες ασφαλείας που να προστατεύουν τους πάντες, και τους αλλοδαπούς και τους ημεδαπούς κατηγορουμένους και τους μάρτυρες.

"Δεν προβλέπεται από το δικονομικό σύστημα"

Αυτό το δέχθηκε το Τριμελές Εφετείο για τα κακουργήματα και εξέδωσε την 1937/91 απόφασή του, με την οποία, με τις σκέψεις ότι "δεν έχω νομικό πλαίσιο που να στηρίζει αυτά τα προφυλακτικά" - καταρχήν τα λέμε έτσι, ως πλαίσιο - "αυτά τα μέτρα", διέταξε την αποβολή από το Δικαστήριο. Διακόψαμε, ήρθαν οι τεχνικοί, αποσύνδεσαν αυτά τα αντικείμενα και προχώρησε ομαλώς και εξελίχθη ομαλώς αυτή η διαδικασία. Η σκέψη της είναι ότι "όταν δεν έχω νομικό πλαίσιο" - αυτό είπε το Εφετείο τότε - "που να ρυθμίζει αυτό το ζήτημα, με αντίστοιχο διάταγμα του υπουργού Δικαιοσύνης, τότε πρέπει αυτά να αποβληθούν". Αυτές οι σκέψεις είναι πολύ συσταλτικές προσεγγίσεις του ζητήματος, γιατί υπάρχουν και ευρύτερες προσεγγίσεις, ότι ο κανόνας της τίμιας δίκης προσβάλλεται όταν, χωρίς να έχω προηγούμενο πλαίσιο, δημιουργώ πλέγμα τέτοιο, ώστε να εμφανίσω στους κατηγορουμένους ότι γι' αυτούς δεν ξεκινώ, όπως είπατε κι εσείς, από το τεκμήριο αθωότητας, αλλά από άλλο τεκμήριο βαρύτητας και επικινδυνότητας.

Με την έννοια αυτή λοιπόν, ζητώ από το Δικαστήριό σας, σύμφωνα και με τη νομολογία που έχετε, την οποία πολλές φορές τώρα θα την επικαλεστούμε σε άλλα ζητήματα για να επιλύσουμε άλλα προβλήματα, όπως θα είναι η αρμοδιότητα, το πολιτικό αδίκημα κτλ., εδώ η νομολογία είναι σαφής: Πλέγμα δεν μπορεί να μπει, ούτε άλλο διάφραγμα, ούτε άλλως τέτοια κατασκευή να γίνει που δεν προβλέπεται από το σύστημα το δικονομικό.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τις έτερος θέλει αγορεύειν; Ποιος άλλος θέλει να μιλήσει;

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Είμαι ο υπερασπιστής τού κ. Παπαναστασίου. Θα είμαι σύντομος. Το ζήτημα αυτό κ. Δικαστές, μπορεί να αντιμετωπισθεί ή με τον μικρόκοσμο της ποινικής μας δικονομίας ή με τον μεγάκοσμο της συμβάσεως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Εγώ θα επιχειρήσω να εξορύξω ό,τι μπορώ μέσα στα στενά πλαίσια της ποινικής μας δικονομίας.

Λέω λοιπόν: Ποιο είναι το νομικό περιβάλλον επί τη βάσει του οποίου θα κρίνουμε αυτό το κλουβί; Διαβάζω: Πρώτα απ' όλα κύριοι Δικαστές, κατά την άποψή μου, εγώ θέτω και θέμα στη Βουλή, είναι από το 366 παρ. 3: "Ο κατηγορούμενος μπορεί κατά τη διάρκεια της διαδικασίας να συνεννοείται με τον συνήγορό του, όχι όμως όταν πρόκειται να δώσει απάντηση σε ερώτημα".

Εγώ εκτιμώ κύριοι Δικαστές ότι εάν δεν μπορώ άμεσα να επικοινωνήσω με τον εντολέα μου, παρακωλύω. Ήδη, κύριοι Δικαστές, σε ένα πρόσφατο εκ των συγγραμμάτων της ποινικής δικονομίας, δεν θα αναφερθώ στον συγγραφέα, η μοναδική εξαίρεση ότι ο κατηγορούμενος δεν μπορεί να συνεννοηθεί με τον συνήγορό του είναι να δώσει απάντηση σε ερώτηση.

Ο περιορισμός, η παρακώλυση ή ο αποκλεισμός του δικαιώματος συνεννόησης του κατηγορουμένου με τον συνήγορό του στο Δικαστήριο, στον οποίον πρέπει να προσφεύγει ο κατηγορούμενος εάν ο διευθύνων παρακωλύει, περιορίζει ή αποκλείει τη συνεννόηση, συνεπάγεται απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας.

Προφανώς, ο συγγραφέας, την απόλυτη ακυρότητα κύριοι Δικαστές, την οποία εγώ θα επικαλεστώ εάν δεν φύγει, τη συνάγει από το 171 προφανώς παρ. 2, - τη γνωστή παράγραφο κ. Πρόεδρε -, υπάρχει απόλυτη ακυρότητα και τελικώς έχουμε να κάνουμε με την εμφάνιση, την εκπροσώπηση, την άσκηση των δικαιωμάτων που του παρέχονται στις περιπτώσεις που επιβάλλει ο νόμος.

"Δεν μπορώ να μπω στο κλουβί"

Συνεπώς, ένα ζήτημα είναι αυτό. Το δεύτερο ζήτημα είναι μια άλλη διάσταση, πάντα από τον Κώδικα της Ποινικής μας Δικονομίας: Οι κατηγορούμενοι κρατούνται προσωρινά, παρίστανται χωρίς χειροπέδες και μόνο φυλάσσονται. Είναι η έννοια της φύλαξης. Συνεχίζω κ. Πρόεδρε: Ποιος είναι αρμόδιος να τα δει αυτά; Εγώ νομίζω ότι. κ. Πρόεδρε προσωπικώς. Υπάρχει μια φράση, η οποία σπανίως προφέρεται, με τη διάταξη του 366 κ. Πρόεδρε, που λέει με την ανωτέρω διάταξη παρέχονται ορισμένα δικαιώματα στον διευθύνοντα την Συνεδρίαση, που αναφέρονται στην αποκαλούμενη "αστυνομία των Συνεδριάσεων". Δεν μ' αρέσει ο όρος κ. Πρόεδρε.

Μάλιστα προβλέπει η διάταξη, στην παρ. 3, ότι την αστυνομική εξουσία κτλ., - αυτά είναι γνωστά - κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων την ασκεί ο κ. Εισαγγελεύς. Άρα, κ. Πρόεδρε, εναπόκειται πρώτα απ' όλα σε σας. Εγώ θεωρώ ότι είναι ζήτημα εικόνας της αστυνομίας της Συνεδρίασης, αφορά εσάς, σε περίπτωση που αρνηθείτε να το κάνετε, θα προσφύγω. Θα θεωρήσω την άρνηση του Δικαστηρίου σας να απαντήσει ή να απαντήσει σύμφωνα με αυτό που σας είπα, διότι εγώ θεωρώ ότι παρακωλύεται και θα σας εξηγήσω πολύ σύντομα γιατί, η συνεννόηση με τον πελάτη μου, οπότε ευρισκόμεθα κ.κ. Δικαστές εμπρός απολύτου ακυρότητας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Πιστεύω ότι με αυτά που λέτε εισφέρετε και σας ακούω.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Λοιπόν, από πολύ στενή δικονομική πλευρά, έθιξα τρεις-τέσσερις διατάξεις από τις οποίες προκύπτει αυτό. Ναι μεν, λέει για συνεννόηση, δεν λέει βέβαια η διάταξη για την παρακώλυση. Εγώ δεν μπαίνω στο κλουβί κ. Δικαστές. Εγώ δεν μπορώ να μπω. Και ένα σημείωμα που είχε να μου δώσει για τους μάρτυρες σήμερα, δεν μπήκα μέσα.

Εγώ κ. Πρόεδρε, για λόγους πολιτισμού, για λόγους πολιτιστικούς, σε μια χώρα στην οποία ξέρω με χαρά ότι υπήρξαν μεικτά ορκωτά και ξέρουμε τον τρόπο με τον οποίο ακόμα κατηγορούμενοι έρχονταν πριν από πολλά χρόνια εδώ σ' αυτό τον τόπο, εννοώ στην Αθήνα και στον πρώτο ελληνικό διαφωτισμό, ότι ήταν διαφορετική η συμπεριφορά και υπήρξαν έκτοτε και ο αρχαίος ελληνικός διαφωτισμός και ο ευρωπαϊκός, ο δυτικοευρωπαϊκός και ο σύγχρονος διαφωτισμός κ.κ. Δικαστές, που είναι ο διαφωτισμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Συνεπώς, από τον μικρόκοσμο της Ποινικής Δικονομίας εγώ εκεί κατέληξα, για να μην πάω ακόμα στον πιο μικρό μικρόκοσμο, δηλαδή τον Οργανισμό Δικαστηρίων στον οποίο αναφέρθηκε ο πρώτος εκ των συναδέλφων μου και ο οποίος μίλησε για τον Οργανισμό Δικαστηρίων, ο οποίος, αν θυμάμαι καλά, στο άρθρο 18, αναφέρει πώς είναι η διάταξη της αίθουσας.

Τώρα βέβαια υπάρχει ένα άλλο ζήτημα κ. Πρόεδρε, για τον μεγάκοσμο. Ο μεγάκοσμος αναφέρεται στα θεμελιώδη δικαιώματα. Υπάρχουν συμβάσεις - και μόνο αυτό θα πω κ. Πρόεδρε, δεν ξέρω εάν θα επακολουθήσουν συνάδελφοι οι οποίοι θα χειριστούν το θέμα λεπτομερέστερα, γιατί δεν θέλω να μονοπωλήσω τη συζήτηση - είναι το ζήτημα των συμβάσεων για την εξευτελιστική και ταπεινωτική μεταχείριση των κατηγορουμένων. Έχουμε δυο διατάξεις, δυο συμβάσεις γύρω από όλα αυτά. Δε θέλω τώρα να αναμιχθώ σε ζητήματα άλλα γύρω από αυτό το θέμα και να αναφερθώ λεπτομερώς.

"Δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε με τους μάρτυρες"

Οι συνήγοροι υπεράσπισης δήλωσαν ότι ο γυάλινος τοίχος καταργεί την αμεσότητα της συνεννόησης κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας

"Θα προσφύγουμε στο Στρασβούργο"

Μιχαήλ Μαργαρίτης (Πρόεδρος δικαστηρίου)

Με πολλή χαρά θα το έκανα, αλλά δεν θέλω να χαθεί άλλος χρόνος. Δηλαδή πέρα από την Ποινική μας Δικονομία εκτιμώ ότι είναι εξευτελιστική και ταπεινωτική η συγκεκριμένη συμπεριφορά του κράτους, εγώ αυτό λέω, και εκείνων οι οποίοι το έκαναν απέναντι στον εντολέα μου, Ανέστη Παπαναστασίου. Αυτό έχει να κάνει με πολλά κύριοι Δικαστές. Υπάρχουν και αποφάσεις οι οποίες βγήκαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σχετικά με τον κλωβό, με τις χειροπέδες κτλ. Δεν θα αναφερθώ σε αυτά, υποθέτω ότι κάποιοι συνάδελφοί μου θα το κάνουν, επισημαίνω μόνο ένα πράγμα και τελειώνω:

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν σας έβαλα εγώ κλεψύδρα.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Λέω κ. Πρόεδρε ότι έχετε να κάνετε με τόσο κόσμο, πρέπει να είμαστε όσο γίνεται πιο σύντομοι. Εννοώ κ. Πρόεδρε ότι ζούμε πλέον σε ένα παγκοσμιοποιημένο νομικό περιβάλλον και είναι γνωστή κ. Πρόεδρε η διάταξη που ψηφίστηκε με νόμο, τον 2064/2000, ότι: "οποιαδήποτε παραβίαση των διατάξεων της σύμβασης της γνωστής, συνεπάγεται επανάληψη της δίκης". Ακόμα δεν μας έχει συμβεί. Σκεφτείτε κύριοι Δικαστές, εμείς θα προσφύγουμε, γι' αυτό το κλουβί θα φτάσω στο Στρασβούργο δέκα φορές. Εάν σταθεί κ. Πρόεδρε για τον Παπαναστασίου, θα επαναληφθεί η δίκη.

Δεν έγινε ποτέ ακόμα αυτό, ξέρουμε πολύ καλά ότι θα γίνει βέβαια, εκεί υπάρχουν ορισμένα νομικά ζητήματα, ποια διάταξη και ποια διάταξη δεν παραβιάσθηκε, αλλά εμείς θα φτάσουμε εκεί. Και ύστερα απ' όλα αυτά κ. Πρόεδρε, θεωρώ ότι το Δικαστήριό σας, για λόγους του μικρόκοσμου πάλι…

ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: (εκτός μικροφώνου)

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Θεώρησα ότι δεν υπάρχει θέμα κ. Εισαγγελέα, διότι το έγκλημα για το οποίο κατηγορείται ο Παπαναστασίου είναι πολυπρόσωπο. Δεν μπαίνουν καν ζητήματα συμμετοχής και…

ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Δεν μιλάτε επί άλλης δικογραφίας.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Εκφωνήθηκε το όνομά του…

ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Το έχει γράψει νομίζω ο κ. Γραμματέας ότι διετάχθη η συνεκδίκαση. Αλλά ακόμα είναι νωρίς.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Σας ευχαριστώ θερμά κύριοι Δικαστές. Ζητώ να καθαιρεθεί το συγκεκριμένο κλουβί.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Έτερος; Αν είναι κανένας ο οποίος τη θέλει, ας το πούμε, αυτή την κατασκευή. Είναι κανένας από τους κατηγορουμένους που τη θέλει για λόγους δικούς του; Ρωτώ μήπως το θέλει κάποιος. Πει, εγώ κύριε το θέλω γιατί νιώθω ότι κινδυνεύω. Το θέλει κανένας; Κανένας. Μιλάμε λοιπόν σε αυτή τη βάση. Τώρα μιλάμε στη βάση της επιχειρηματολογίας.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Βρισκόμαστε σε μία αίθουσα που είναι μέσα στον Κορυδαλλό αλλά είναι έξω του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Αθηνών. Όπως όλοι ξέρουμε, όλες οι άλλες αίθουσες του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Αθηνών δεν έχουν μια τέτοια κατασκευή.

Με δεδομένο ότι δεν υπάρχει ειδική νομική ρύθμιση, αν κάνω λάθος παρακαλώ διορθώστε με, εννοώ για το ότι συνεδριάζει εδώ το Τριμελές Εφετείο υπάρχει συγκεκριμένη υπουργική απόφαση, με δεδομένο ότι, όσον γνωρίζω, δεν υπάρχει ειδική νομική ρύθμιση ή διάταξη γι' αυτή την κατασκευή, θεωρώ ότι πρέπει να αποσυρθεί για πολλούς και διαφόρους λόγους. Έχει βέβαια ακουστεί μια άποψη, την έχει εκφράσει δημόσια και ο κ. υπουργός Δικαιοσύνης, ότι είναι για την ασφάλεια των κατηγορουμένων.

"Δεν κινδυνεύουν οι κατηγορούμενοι"

Δε νομίζω ότι κανείς κατηγορούμενος θεωρεί ότι κινδυνεύει η ασφάλειά του αν δεν υπάρχει αυτός ο κλωβός. Νομίζω όλοι τώρα ότι ρωτήσατε και όλοι είπαν, ότι δεν τίθεται θέμα ασφάλειας γι' αυτούς. Να δούμε όμως ένα άλλο ενδεχόμενο: Μήπως υπάρχει αυτό το κλουβί, όπως το έχουν χαρακτηρίσει οι δημοσιογράφοι, επειδή θεωρούνται επικίνδυνοι οι κατηγορούμενοι; Επιπρόσθετα να πω ότι επί τρεις ώρες μέχρι τώρα που έχει ξεκινήσει αυτή η δίκη, δεν υπήρχε κανένα σημάδι επικινδυνότητας εκ μέρους των κατηγορουμένων. Αυτό είναι ένα πραγματικό δεδομένο.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τόση Αστυνομία τώρα.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Μία σειρά αστυνομικών από μπροστά, μία σειρά αστυνομικών από πίσω. Όμως υπάρχει κι ένα άλλο νομικό επιχείρημα: Η παραμονή αυτού του κλουβιού, με δεδομένο ότι οι ίδιοι οι κατηγορούμενοι δεν θεωρούν ότι προσβάλλεται η ασφάλειά τους, έχει νομίζω, κατά την ταπεινή μου γνώμη, μόνο μία αιτιολόγηση: Ότι θεωρούνται οι κατηγορούμενοι από το Δικαστήριό σας που θα ανεχθεί αυτή την κατασκευή ότι είναι επικίνδυνοι.

Εδώ όμως, θα έχουμε μία παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας, που θεσπίζει το άρθρο 6 παρ. 2 της…, σύμφωνα με το οποίο, μέχρι να τελειώσει η ακροαματική διαδικασία η οποία δυστυχώς προβλέπεται να έχει πολύ μεγάλη διάρκεια στην παρούσα δίκη, μέχρι λοιπόν να τελειώσει αυτή η ακροαματική διαδικασία, το Δικαστήριο οφείλει νομικά να αντιμετωπίζει τους κατηγορουμένους ως αθώους και οπωσδήποτε να μην τους αντιμετωπίζει ως επικίνδυνους αν δεν έχει συγκεκριμένα στοιχεία που προκύπτουν από την ακροαματική διαδικασία.

Με αυτό το δεδομένο, αν ανεχθείτε εσείς, το θεωρώ επίσης ως προφανές δεδομένο ότι δεν διατάξατε εσείς αυτή την κατασκευή, κάποιοι άλλοι εκπρόσωποι της εκτελεστικής εξουσίας την έχουν τοποθετήσει με δική τους πρωτοβουλία, που υποθέτω δεν τηρούν τους νόμους. Αν όμως το Δικαστήριό σας ανεχτεί αυτή την κατασκευή, θεωρώ ότι θα υπάρξει μια απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο, η οποία θα βασίζεται στον συνδυασμό των άρθρων 171 παρ. 1δ και με το άρθρο 6 παρ. 2 της…, προεχόντως για τους λόγους που σας ανέπτυξα και επιπλέον, γιατί με το άρθρο 6 παρ. 3β και 3γ της…., το οποίο επιτάσσει, πρώτον οι κατηγορούμενοι να έχουν σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας τις αναγκαίες ευκολίες για την υπεράσπισή τους, οι οποίες βεβαίως δεν υπάρχουν όταν υπάρχει το κλουβί ανάμεσά μας, και δεύτερον, η παράγραφος 3γ: "πρέπει να μπορούν να επικοινωνούν αποτελεσματικά με τους συνηγόρους τους".

Για να μην σας κουράζω, θεωρώ ότι πρέπει εσείς ως Πρόεδρος που διευθύνει τη συζήτηση να προλάβετε μία τυχόν ακυρότητα όλης της διαδικασίας στο ακροατήριο, και βάσει του άρθρου 236 παρ. 1 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, να διατάξετε την καθαίρεση, την απομάκρυνση αυτού του συγκεκριμένου κλουβιού, το οποίο, πρώτον δεν έχει νομικό έρεισμα και δεύτερον και σημαντικότερο δεν εξυπηρετεί κανέναν λόγο για την ομαλή διεξαγωγής αυτής της δίκης, με δεδομένο ότι οι κατηγορούμενοι δεν αισθάνονται ότι προσβάλλεται η ασφάλειά τους πρώτον και με δεύτερο δεδομένο ότι δεν υπάρχει καμία επικινδυνότητα και κανένας κίνδυνος να επιτεθούν οι κατηγορούμενοι σε κάποιον παράγοντα της δίκης. Ευχαριστώ πολύ.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Για όνομα του Θεού, δεν είπε κανένας τέτοιο πράγμα. Λοιπόν, από την πλευρά σας, αν συμφωνείτε όλοι με τους προλαλήσαντες, να μην αναλίσκεσθε άλλο.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Συντάσσομαι σαφώς και δεν θέλω να προσθέσω τίποτε πάνω σ' αυτά, θεωρώντας ότι καλύφθηκα απ' όλους τους προλαλήσαντες, εν όψει όμως της αναφοράς… Παράγραφος 2. Εκεί λέει ότι οι κατηγορούμενοι κατά μείζονα λόγο δεν μπορεί σε καμία περίπτωση οι συγκεκριμένοι κατηγορούμενοι όταν δεν επιτρέπεται να έχουν χειροπέδες. Έχω την άποψη ότι πέραν του γεγονότος ότι προσβάλει το δικαίωμα… Εάν εσείς θεωρείτ ε ότι έχει ήδη συνενωθεί η δίκη, η πρώτη με τη δεύτερη, έχετε υπόψη σας ότι το σύνολο των δικηγόρων της πρώτης δίκης δεν έχουν καθόλου γνώση της δεύτερης δικογραφίας.

"Άγνωστη για τους δικηγόρους η δικογραφία"

Η δικογραφία του Α. Παπαναστασίου είναι άγνωστη για τους δικηγόρους της πρώτης, με δεδομένο το εξής, ότι όταν ζήτησα στοιχεία της δικογραφίας, δεν δόθηκαν. Αυτό σημαίνει ότι επειδή είναι συνάφεια, το θέμα είναι το εξής, ποια θα είναι η δυνατότητα του Δικαστηρίου και ποια θα είναι η δυνατότητα των δικηγόρων που εκπροσωπούν κάποιους άλλους κατηγορουμένους, των οποίων η κατηγορία μπορεί να έχει σχέση, να λάβουν γνώση των στοιχείων της δικογραφίας. ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Όλα τα θα πάρετε.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ:: Εγώ το δέχομαι ότι θα τα πάρουμε, θα πρέπει όμως να ξέρουμε περισσότερα, πώς θα τα πάρουμε. Διότι η δικογραφία αυτή είναι σε εσάς. Θα την πάρουμε πριν ξεκινήσει η ακροαματική διαδικασία. Αυτή τη στιγμή η δικογραφία βρίσκεται σε εσάς, δεν βρίσκεται στη γραμματεία. Δεν υπάρχει δυνατότης να την προσεγγίσουμε εμείς και δεν νομίζω ότι υπάρχει δυνατότης να ξεκινήσει η διαδικασία με δύο συναντήσεις. Το θέτω αυτό σαν προκριματικό ζήτημα στη συγκεκριμένη δίκη και ζητάω να αποφανθείτε σήμερα και επ' αυτού.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θέσατε θέμα γνώσης της δικογραφίας. Πάνε παρέα αυτά τα δύο. Αλίμονο, τι θα σας πω, διαβάστε το και μην πάρετε αντίγραφο; θα τα πάρετε μαζί σας. Ναι κ. Οικονομίδη.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ: (εκτός μικροφώνου)

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Κύριε Πρόεδρε, όταν ζήτησα τον λόγο μόνος σας ομολογήσατε ότι δεν με είδατε. Αυτό είναι ομολογία τραυματισμού της αρχής της αμεσότητας της δίκης.

(Διαλογικές συζητήσεις)

Όταν είμαι πίσω απ' την κολόνα και ανάμεσα εδώ στον στυλοβάτη του κλουβιού, εγώ βλέπω μόνο τη μισή σύνθεση του δικαστηρίου. Νομίζω ότι η αρχή της αμεσότητας στη συγκεκριμένη περίπτωση, έτσι όπως είναι το συγκεκριμένο κλουβί, καταργείται άμεσα. Εγώ, με τους συνηγόρους της πολιτικής αγωγής δεν μπορώ να επικοινωνήσω. Δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε άμεσα με το Δικαστήριο και με τους μάρτυρες και με τους συναδέλφους της πολιτικής αγωγής.

Άρα λοιπόν τίθεται πρακτικά ένα πολύ σοβαρό ζήτημα εδώ πέρα και το ζήτημα αυτό εντείνεται και από ένα άλλο πρόβλημα που υπάρχει με τη διαμόρφωση της αίθουσας. Σας θέτουμε αυτά τα προβλήματα από την αρχή, διότι εδώ θα συνυπάρξουμε αρκετό καιρό και εδώ πρέπει να βιώσουμε δικονομία. Πρέπει ακόμη και ο χώρος και η διαρρύθμιση να είναι κατάλληλος, ώστε πραγματικά η δικονομία να εφαρμόζεται.

Οι συνήγοροι της υπεράσπισης στους οποίους ανήκω και εγώ, έχουν εντονότατο πρόβλημα να δουλέψουν καθήμενοι σε έδρανα που είναι το μισό απ' ό,τι είχα εγώ στο σχολείο μου. Όταν θα έρθει η ώρα της ακροαματικής διαδικασίας, δεν θα ξέρουμε πού να βάλουμε το στιλό μας. Γνωρίζω ότι για όλα αυτά σύμφωνα με τον κανονισμό του δικαστηρίου αρμόδιος είναι ο υπουργός. Όμως το δικαστήριό σας πρέπει να κάνει χρήση όλων των δυνατοτήτων που έχει, όπου θα διευκολυνθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η κατάσταση μέσα σ' αυτή την αίθουσα.

Έτσι όπως είναι διαμορφωμένη θίγεται η έννοια της σωστής διαδικασίας της δίκης.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θα μπορούσατε να κάνετε κάποια υπόδειξη σχετικά με το τι να τους κάνουμε τόσους δικηγόρους και πού να τους βάλουμε;

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Κύριε Πρόεδρε, αυτό δεν είναι δική μας δουλειά.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Σταθείτε, θα κάνετε μία πρόταση με τα συγκεκριμένα υλικά μέσα που διαθέτουμε, τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε. Εμείς αυτό μπορούμε. Αλίμονο. Δεν με βάλανε εμένα αρχιτέκτονα να την φτιάξω την αίθουσα. Και όταν ερωτήθηκα από οποιονδήποτε, τους έλεγα εγώ δεν είμαι αυτή τη στιγμή τίποτα. Πρόεδρος του δικαστηρίου θα είμαι μόλις συγκροτηθεί το δικαστήριο. Αυτή τη στιγμή είμαι εγώ.

Σάκης Κεχαγιόγλου

Πέστε μου τι μπορώ να κάνω για να σας διευκολύνω στο έργο σας, το οποίο ξέρετε πόσο το τιμώ το έργο των συνηγόρων. Μου είπατε για τον κλωβό. Εντάξει, αυτό θα το σκεφτούμε. Θα μου πείτε τώρα με τα έδρανα τι μπορώ να κάνω. Γιατί είδα και τον Πρόεδρό σας που ήρθε και τα είδε.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Όποιος σκέφτηκε την τοποθέτηση του κλωβού, είχε όλο τον καιρό να σκεφτεί και όλο το υπόλοιπο.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν μπορώ να πάω στη θέση αυτού. Πέστε στον Πρόεδρο τι μπορεί να κάνει. Όταν δικάζω εδώ δεν έχω ούτε υπουργό, ούτε κυβέρνηση. Είμαι όργανο το οποίο, το δικαστήριο εννοώ, έλκει την εξουσία του απευθείας απ' το Σύνταγμα. Δεν έχω υπουργό. Ο υπουργός είναι για τα διοικητικά μέσα. Δεν έχω εγώ καμιά σχέση μαζί του.

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Πρέπει να ορίσετε, σύμφωνα με τον ορισμό δικαστηρίων, μια άλλη αίθουσα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Βρέστε μου εσείς, υποδείξτε μου μια πιο μεγάλη αίθουσα που να τα έχει όλα αυτά. Ελάτε κ. συνήγορε, τώρα να πατάμε και λίγο στο χώμα. Αυτό που είπατε το πρώτο να το ακούσουμε.

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Εκείνο που μπορείτε να κάνετε και πρέπει να κάνετε σήμερα, είναι να διασφαλίσετε το δικαίωμα στην υπεράσπιση των κατηγορουμένων. Ήδη τέθηκε το θέμα του κλωβού. Περιορίζει το δικαίωμα επικοινωνίας. Η θέση των δικηγόρων, ο αριθμός των δικηγόρων είναι γνωστός στο υπουργείο Δικαιοσύνης μέσω του Δικηγορικού Συλλόγου το λιγότερο ένα μήνα. Τόσο για τους συνηγόρους υπεράσπισης τους διορισμένους, όσο και για τους εικαζομένους συνηγόρους πολιτικής αγωγής.

Τα καθίσματα των δικηγόρων

Ήταν γνωστό στο υπουργείο ότι εδώ θα παραστούν 60 περίπου δικηγόροι από τη μία πλευρά και περισσότεροι ακόμα από την άλλη. Το υπουργείο επέδειξε μεγίστη επιμέλεια στην κατασκευή του κλωβού, για τη διαρρύθμιση της αίθουσας για την οποία ειρήσθω εν παρόδω έχουν διατεθεί σύμφωνα με δημοσιεύματα μη διαψευσθέντα 2,1 εκατ. ευρώ και εμάς τους δικηγόρους μάς έχουν να καθόμαστε κάτω από συνθήκες οι οποίες εξευτελίζουν τον θεσμό του δικηγόρου, σε κάποια θρανιάκια τα οποία είναι ανακλινόμενα και άμα σηκωθεί κάποιος πρέπει να σηκωθεί το θρανίο.

Μας έχουν φέρει με 20 χιλιάδες σελίδες δικογραφίας να δικάσουμε σ' αυτά εδώ πέρα τα θρανιάκια που δεν χωράνε ένα χαρτί για να γράψω μία αίτηση στο πόδι και να καταθέσω στο δικαστήριο. Εάν αυτό εσείς το θεωρείτε απεριόριστο δικαίωμα υπεράσπισης, εγώ θα μου επιτρέψετε να πω κατά την ταπεινή μου αντίληψη ότι και εδώ έχουμε ακυρότητα.

Αλέξανδρος Λυκουρέζος

Τι μπορεί να κάνει το δικαστήριο: Το δικαστήριο αν διαγνώσει κύριε Πρόεδρε ότι είναι βάσιμη η αιτίασή μας, και παρακαλώ και τους συναδέλφους της πολιτικής αγωγής, δεν θεωρώ ότι υπολείπονται σε δημοκρατικές ευαισθησίες ημών και σε ευαισθησίες για τα δικονομικά, να πουν την άποψή τους και είμαι βέβαιος, ότι το δικαστήριο θα διακόψει προκειμένου να εξασφαλίσει από την πολιτεία τη διαμόρφωση της επίπλωσης της αίθουσας αυτής κατά τρόπο που να εξασφαλίζει το δικαίωμα στην υπεράσπιση.

Παρένθεση. Ετέθη από τον συνάδελφο προηγουμένως τον κ. Ρουμελιώτη, το ζήτημα της αγνοίας της δικογραφίας. Για πέστε μου, πώς θα πάω να βγάλω τη φωτοτυπία εγώ, που δεν υπάρχει ένα φωτοτυπικό στη διπλανή αίθουσα για να λάβω γνώση μέχρι να αρχίσει η ακροαματική διαδικασία;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θα τα βρούμε όλα.

(Διαλογικές συζητήσεις)

Ο κ. Κουφοντίνας κάτι θέλει να πει.

Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Είναι δύο ζητήματα. Ένα είναι η ακουστική. Δεν με ακούτε όπως είδατε και δεν μας ακούν καλά. Αυτό είναι ένα ζήτημα. Εξαρτάται απ' τις δυνατότητες που έχουμε τώρα και πώς μπορεί να διορθωθεί, αλλά εξαρτάται και απ' την ακουστική.

(Διαλογικές συζητήσεις)

Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Κύριε Πρόεδρε, θέλω να θέσω ακόμα ένα ζήτημα όσον αφορά το κλουβί. Πέρα απ' το θέμα της αξιοπρέπειας των κατηγορουμένων, νομίζω είναι ένα ζήτημα που δεν σας τιμάει και εσάς σαν δικαστήριο αυτό, να δικάζετε κάτω απ' αυτές τις συνθήκες.

Τέλος θέλω να ρωτήσω και κάτι ακόμη. Είναι αλήθεια ότι πριν από μερικές μέρες ήρθαν εδώ και επιθεώρησαν και το κλουβί φαντάζομαι και όλα τα άλλα, Αμερικανοί ειδικοί; Είναι γνωστό. Έχει ακουστεί στον Τύπο.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν το ξέρω.

Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Νομίζω ότι έχει γίνει.

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αυτά πέστε τα σε άλλα επίπεδα. Εδώ εμείς δεν έχουμε καμιά αρμοδιότητα αν ήρθαν ή δεν ήρθαν. Μπορούμε τώρα εμείς να πούμε ότι μιας και πέρασαν Αμερικανοί - ας πούμε ότι είναι αληθές - δεν κάνουμε εδώ μέσα συνεδρίαση; Εμείς μπορούμε να πούμε τώρα ή αφήνουμε τον κλωβό ή τον βγάζουμε. Αυτό είναι άλλο θέμα. Καταλάβατε;

ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Κύριε Πρόεδρε, οι λόγοι που προβάλλονται έχουν μια βάση.

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ: Όλο το θέμα που τέθηκε ενώπιον του δικαστηρίου σας, πολύ σωστά επεσημάνθη από τον κ. Αγιοστρατίτη, ότι προβλέπεται και ρυθμίζεται ειδικώς απ' τη διάταξη του άρθρου 18 παρ. 4 του κανονισμού των δικαστηρίων. Και επιτρέψτε μου την ανάγνωση. "Στην αίθουσα συνεδριάσεων υπάρχει ιδιαίτερη έδρα για το δικαστήριο, ειδικά έδρανα για τους δικηγόρους και χωριστές θέσεις για τους διαδίκους, τους κατηγορουμένους, τους μάρτυρες και τους ακροατές".

Η εννοιολογική διαφορά έδρας, εδράνων και θέσεων είναι γνωστή απ' την φύση της ελληνικής γλώσσας, δεν χρειάζεται να το αναλύσω. "Τη διαρρύθμιση των αιθουσών όπου συνεδριάζουν τα δικαστήρια, καθορίζει ειδικότερα με απόφασή του ο υπουργός Δικαιοσύνης". Συνεπώς εναπόκειτο στην κανονιστική αρμοδιότητα για την οποία έχει εξουσιοδοτηθεί απ' τη διάταξη του κανονισμού δικαστηρίων ο κ. υπουργός, με την απόφασή του να ρυθμίσει όλες αυτές τις λεπτομέρειες.

Ανεζήτησα αυτή την απόφαση και παρά το γεγονός ότι κατ' επανάληψη και αυτοπροσώπως ο κύριος υπουργός, εισελθών στην αίθουσα αυτή την επέδειξε και την ανέλυσε, δεν υπήρξε επίκληση γραπτής αποφάσεώς του διά της οποίας να ορίζει ότι θα πρέπει να τοποθετηθεί αυτό το υαλόφρακτο κατασκεύασμα. Αντιλαμβάνεστε ότι αυτή η απόφαση αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη και εάν σε κάθε περίπτωση πάσχει από πλευράς νομιμότητας, αντιλαμβάνεστε ότι υπόκειται στην κρίση τη δικαστική για το κύρος της.

Ζήτημα επικοινωνίας

Συνεπώς διατηρείται το αίτημα από πλευράς υπερασπίσεως, αν είναι δυνατόν να βεβαιωθεί επισήμως το υπαρκτόν ή ανύπαρκτον σχετικής αποφάσεως. Δεν υπάρχει. Εγώ πρέπει να σας πω ότι το αναζήτησα. Αν αυτή η υπουργική απόφαση ως κανονιστική είναι δημοσιευτέα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, θα πρέπει για να ισχύσει η ύπαρξη αυτού του υαλόφρακτου, να το διαβάσουμε και να δούμε εάν κατ' αυτής της αποφάσεως υπάρχουν ενστάσεις, υπάρχουν αιτήσεις ακυρώσεως και αν τελικώς κριθεί ότι ισχύει νόμος, απεφασίσθη απ' τον κανονιστικό νομοθέτη η κατασκευή αυτού του κατασκευάσματος.

Σ. ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ: Σε δύο ζητήματα πολύ γρήγορα. Θέλω να πω στο δικαστήριό σας ότι φυσικά η εξουσία της υπάρξεως ή όχι αυτού του κατασκευάσματος εναπόκειται εις υμάς. Έχω την αίσθηση ότι καλώς ρωτήσατε μεν τους κατηγορουμένους εάν θεωρούν ότι τους προστατεύει ή όχι, αλλά φυσικά τελικά το ζήτημα της ασφαλείας και της ευταξίας στην αίθουσα ανήκει στο δικαστήριό σας και ειδικά στον διευθύνοντα τη συζήτηση.

Από πλευράς δικής μου και από πλευράς του πελάτου μου του κ. Πέτσου, δεν υπάρχει απολύτως καμία αντίρρηση να αφαιρεθεί ολόκληρος ο κλωβός ή να μείνουν τμήματά του, τα οποία κατά τη γνώμη σας θα χωρίζανε τους κατηγορουμένους από το ακροατήριο για λόγους ασφαλείας.

Αλλά το λιγότερο το οποίο θα μπορούσε να γίνει, εφ' όσον ζητάτε και τη δική μας τοποθέτηση, είναι να υπερβεί τα πλάγια τμήματα, ώστε να μπορούν οι συνάδελφοί μας να επικοινωνούν με τους πελάτες τους. Δεν νομίζω ότι θα υπάρχει ιδιαίτερο θέμα, όσον αφορά την επικοινωνία φυσικά.

Και θέλω να πω και στο δεύτερο ζήτημα το οποίο ετέθηκε απ' τους συναδέλφους μας, της κατασκευής αυτών των υποτίθεται θρανίων, δεν θέλω να προβώ σε απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς αν είναι δημοτικού ή γυμνασίου, αλλά η πραγματικότητα είναι αυτή ακριβώς την οποία σάς είπαν οι συνάδελφοι.

Συνθήκες άνεσης στη διάρκεια της δίκης

Και βεβαίως το πρόβλημα κυρίως είναι για τους συναδέλφους υπερασπίσεως οι οποίοι περισσότερο θα είναι παρόντες καθημερινά σ' αυτή τη δίκη, ενώ για μας της πολιτικής αγωγής περισσότερο θα είμαστε στα τμήματα που μας αφορούν στους πελάτες που εκπροσωπούμε. Αλλά ο καθένας όπως κρίνει.

Αλλά έχω την αίσθηση ότι επειδή είναι ζητήματα τα οποία γίνονται μέσα σε μία, δύο ή τρεις μέρες εάν το αποφασίσετε, πρέπει το δικαστήριο να παράσχει πλήρη άνεση στους συναδέλφους και της πολιτικής αγωγής και της υπερασπίσεως, για να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε το έργο μας ή μάλλον να το πράξουμε.

Αυτοί οι οποίοι - με συγχωρείτε για τη φράση - δεν πρέπει να ήταν δικηγόροι οι οποίοι κατασκεύασαν αυτά τα πράγματα. Να 'ρθουν οι αρχιτέκτονες της αιθούσης να τα ξηλώσουν και να βάλουν ευπρεπή θρανία μεγάλα, για να μπορούμε να κάνουμε τη δουλειά μας. Και όταν διακόψουμε το Σαββατοκύριακο ή και την Καθαρά Δευτέρα, που είναι τρεις μέρες, να 'ρθουν να δουλέψουν 20, 30, 40 εργάτες.

Πάντως τμηματικά μπορούν να αντικατασταθούν, γιατί πραγματικά είναι αναξιοπρεπείς οι συνθήκες με τις οποίες έχουμε τη δικογραφία μπροστά μας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Πράγματα που γίνονται, να τα κάνουμε.

ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ: Βεβαίως, αυτό λέω. Δεν είμαι αρχιτέκτονας ή μηχανικός, αλλά αυτοί είναι ειδικοί, θα σας πουν. Πάντως αυτή η εικόνα εδώ κύριε Πρόεδρε είναι τραγική επιτρέψτε μου. Ούτε καν τα μολύβια δεν χωράνε.

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΛΥΚΟΥΡΕΖΟΣ: Κύριε Πρόεδρε, κύριοι δικασταί, ύστερα από 40 χρόνια στη μαχομένη δικηγορία, δεν είμαι καθόλου ευτυχής να παραβρίσκομαι σε μια αίθουσα σε μια τόσο σημαντική δίκη, μ' αυτό το υαλόφραχτο κατασκεύασμα. Θα πω απλώς για την ιστορία, επειδή έτυχε να είμαι εδώ, αυτή η αίθουσα εγκαινιάστηκε το '75 με την δίκη των πρωταιτίων και τόσο επίσης μετά από λίγο με τη δίκη των υπαιτίων του Πολυτεχνείου.

Δεν υπήρχε κανένα κλουβί. Οι κατηγορούμενοι ήταν ακριβώς εδώ και εμείς εκεί. Δεν ήταν πολιτική αγωγή, οι μάρτυρες της εποχής εκείνης. Προφανώς ποιος είναι ο στόχος αυτού του κατασκευάσματος; Είναι η προστασία της σωματικής ακεραιότητας των κυρίων κατηγορουμένων. Αυτό προφανώς πρυτάνευσε για να αποφασιστεί αυτή η κατασκευή.

Θα ήθελα και εγώ σαν δικηγόρος αυτή τη στιγμή της πολιτικής αγωγής, να ζητήσω και να συνταχθώ με την άποψη των συναδέλφων της πολιτικής υπεράσπισης και να ρωτήσω εάν πράγματι υπάρχει αυτή η υπουργική απόφαση η οποία να έχει προβλέψει αυτή την κατασκευή.

Εάν πράγματι οι συνάδελφοι υπερασπίσεως ισχυρίζονται ότι αυτή η κατασκευή υπονομεύει ή τραυματίζει την επικοινωνία τους με τους πελάτες τους, δηλαδή υπονομεύει, τραυματίζει τα δικαιώματα των κατηγορουμένων, τότε νομίζω και η πολιτική αγωγή δεν θα είχε καμία αντίρρηση, επειδή αυτό είναι βασική προϋπόθεση για τη δίκαιη δίκη, να αφαιρεθεί για να μην υπάρξουν αυτά τα παράπονα ή οι καταγγελίες.

Θέλω μόνο δύο παρατηρήσεις σε όσα είπε ο πρώτος συνάδελφος υπερασπίσεως να τονίσω. Παρ' όλα αυτά όμως, δεν νομίζω ότι η κατασκευή αυτή παραβιάζει το άρθρο 26 του Συντάγματος, το οποίο είναι ένα άρθρο το οποίο απλώς καθιερώνει τη διάκριση των εξουσιών αγαπητέ κύριε συνάδελφε.

Επίσης δεν θα κάνω αναφορά στο τι έχει συμβεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και τι συμβαίνει και τώρα, πρόσφατα, σε μια δίκη που θ' αρχίσει στο Βερολίνο, διότι δεν θέλω ν' αντλούμε από εκεί παραδείγματα, αλλά εν πάση περιπτώσει δεν νομίζω ότι παραβιάζει τόσο έντονα, όπως περιγράφεται το νομικό μας πολιτισμό.