ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΩΝΗΣ

Ο "Κύκλωπας"

Αφήνει την Ευρώπη για το τέλος της χρονιάς

(Λαϊκό θέατρο Παγκρατίου)

Η ευρωπαϊκή προοπτική της Λάρισας, μετά και τις τελευταίες επιτυχίες δεν αγγίζει τον Γιώργο Δώνη (φωτογραφία). (Πρωία, 4 Ιουλ. 1930) ''Μετά και τη διαφαινόμενη παραμονή της ομάδας στην κατηγορία, αυτό που μας απασχολεί είναι να δούμε όλους του παίκτες, παλιούς και νέους και σε ποιους θα μπορούμε να βασιζόμαστε''.

Με πρωτοφανή κοσμοσυρροή άρχισαν προχτές οι παραστάσεις του "Λαϊκού Θεάτρου Αθηνών" στο Παγκράτι. Στην πιθανότητα νικηφόρου αποτελέσματος στην Καλαμαριά, ο προπονητής της Λάρισας επέμενε: Ο κ. Βασίλης Ρώτας, ο διευθυντής κ' εμψυχωτής της λαϊκής αυτής θεατρικής κινήσεως […], δεν εδίστασε να δαπανήση ό,τι είχε για να ευπρεπίση την πανάθλια μάντρα, να ξαναχτίση το ετοιμόρροπο θεατράκι και να προετοιμάση, ευπρόσωπες παραστάσεις, σεβόμενος προ παντός το κοινό του […] ''Θα πατάμε με μεγαλύτερη σιγουριά και θα προγραμματίζουμε καλύτερα.

Θέλησε να εμφάνιση τον Κύκλωπα σα Δράκο των παραμυθιών μας, που τρώει σάρκες ανθρώπινες κ' έχει βλακεία περισσή λόγω του ωμού αισθησιασμού του.

Αν στο τέλος προκύψει η Ευρώπη, καλοδεχούμενη''.

Κ' οι Σάτυροι δανείστηκαν τη μορφή των Καλλικαντζάρων ή ανάλογων μορφών των παραδόσεών μας, που έχουν δειλία, κουτοπονηριά και χαιρεκακία. Ο ΜΑΡΤΙΟΣ θεωρείται ο πιο ''καυτός'' μήνας για την ΑΕΛ, στην προσπάθεια που κάνει να διακριθεί. Η αντίληψη αυτή δεν είναι κακή, και μάλιστα για ένα "λαϊκό" θέατρο, γιατί ζωογονεί τις αρχαίες μορφές με παραστάσεις όχι πολύ ξένες στον νεώτερο Έλληνα. Στο διάστημα αυτό υπάρχουν εκτός της κυριακάτικης αναμέτρησης αυτή με την Ξάνθη (12/3), τον Ατρόμητο (19/3) και τον Ηρακλή (το Σαββατοκύριακο 25-26 Μαρτίου), ενώ μεσολαβεί ο πρώτος αγώνας με τον Ολυμπιακό (22/3) στο Καραϊσκάκη ,για την ημιτελική φάση του κυπέλλου. Ο Κύκλωπας εμφανίστηκε λοιπόν υπερμέτρως ψηλός, αληθινό θεριό, με θηριώδη μάσκα, σα ζώο ανθρωπόμορφο ή σαν ελέφας ή βούβαλος τριχωτός ή μάλλον σα γιγάντιος γορίλλας, που η ανθρωπιά τού λείπει ολότελα και κάθε συνεννόηση μαζί του καταντά ανέφικτη.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ''διπλό'' θα επιδιώξει η Λάρισα στην Καλαμαριά για να μπει δυναμικά στην ευθεία.

Ένα κτήνος ωμής βίας, χώμα και λάσπη, που πρέπει να δαμαστή από το ανθρώπινο πνεύμα.

Ενόψει αυτού του αγώνα δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα και όλοι οι παίκτες θα βρίσκονται στη διάθεση του Γιώργου Δώνη, ο οποίος σήμερα (13.30) θα παραχωρήσει την καθιερωμένη συνέντευξη Τύπου, στις εγκαταστάσεις των Δένδρων.

Κ' οι Σάτυροι μυρίστηκαν σαν τα τσιλικρωτά* στις καπνοδόχες. Όλα αυτά δείχνουν όμως απλώς την πρόθεση. Η εκτέλεση ήταν ατυχής. Ο Κύκλωπας δεν μπορούσε να κινηθή ελεύθερα, ούτε να παίζη. Φώναζε μόνο µ' όλη τη δύναμη των πνευμόνων του, σαν να καλούσε βοήθεια ο ηθοποιός μέσα από την κυκλώπεια φυλακή του. Οι φωνές ήταν τις περισσότερες φορές φάλτσες κι' αντηχούσαν πνιγμένα. Η μάσκα έκαμε να χαθούν περίφημες σκηνές, όπως του κωμικώτατου μεθυσιού του Κύκλωπα:

Όχου ας φέξη, ας φέξη! Η βάρκα της κοιλιάς μου γιομιστή με κρασί πολύ και σάρκα τρίζει, τρίζει, που λες θα σκιστή.

* τα τσιλικρωτά: ονομασία των καλικάντζαρων στη Μάνη.

Εκτός από τη γενική "λαϊκή" αντίληψη της αναζωογονήσεως του σατυρικού αυτού δράματος, στις γενικές μεγάλες γραμμές της, δεν εδόθηκε στην παράσταση η αναγλυφική θεατρική ερμηνεία. Έλειψε από παντού ο ρυθμός. Ο χορός των Σατύρων ήταν ένα άβουλο κι' απειθάρχητο γρούπο* με αναρχικές κινήσεις, παίζοντας τυχαία και μοιραία, φαλτσάροντας όταν τραγουδούσε, εστερημένο της ενότητος που πρέπει νάχει ο χορός. Οι χορευταί σα να ξεχνούσαν τους θεατάς, μολονότι άλλα τους συνεβούλευσε ο θιασάρχης στον πρόλογό του. Και τούτο δεν μπορώ να το καταλογίσω σε βάρος των χορευτών, αλλά του θιασάρχη, που δεν τους έδωσε την ποθητή ρυθμική εμφάνιση. Έπειτα ο ωμός και ακαλαίσθητος ρεαλισμός της άτυχης σκηνογραφίας και των βρώμικων τομαριών, που θύμιζε παλιές υπερνικημένες θεατρικές σχολές, όπως ακόμη κ' η ψεύτικη, η κατά συνθήκην κωμική τάχα απαγγελία των διαλογικών μερών, επείραζαν άσχημα στα νεύρα. Δεν μπορείς ν' απαγγέλλης σα να λες: "Κοιτάχτε με, παίζω κωμωδία", γιατί τότε δεν γελά κανείς. Αυτά ασφαλώς τα ξέρει ο κ. Ρώτας και για τούτο απορώ πώς δεν τ' απέφυγε. Δεν κρίνω επιεικώς την παράστασή του, επειδή ακριβώς έχω υπ' όψιν μου ότι σέβεται το κοινό του και δε θεωρεί, στο λαϊκό του θέατρο, το "λαό" κατώτερη μάζα. Υπήρχε κάποια προχειρότης κι' ακαλαισθησία στην πρώτη αυτή εμφάνιση του θιάσου του, που πρέπει να λείψη από τις άλλες. Ο κ. Ρώτας μπορεί με το λαϊκό θέατρό του να προσφέρη υπηρεσία στη δραματική τέχνη. Με τέτοια προοπτική ασφαλώς το εσύστησε. Ο "Πρόλογος στο Προσκήνιο" ήταν ένα αθόρυβο, γενναίο και καλό κήρυγμα. Πρέπει όμως το κήρυγμα αυτό να εφαρμοσθή µ'ενθουσιασμό, ο οποίος άλλωστε δεν του λείπει. Περιμένουμε λοιπόν πιο παστρική δουλειά. Με λιγώτερα έξοδα και με γνησιότερη καλαισθησία. Και του ευχόμαστε από καρδιάς να πετύχη.**

Ποια ήταν η σκηνοθετική αντίληψη του Β. Ρώτα για τον "Κύκλωπα" και πώς την ερμηνεύει και την αξιολογεί ο Φ. Πολίτης; Με ποια επιχειρήματα υποστηρίζει τις αξιολογικές του κρίσεις ο Φ. Πολίτης;

* γρούπο= ομάδα (γκρουπ) ** Στο κείμενο του Φ. Πολίτη διατηρείται η ορθογραφία και η στίξη του (1930).