Στη Θεσσαλονίκη

Λειτουργικότητα του λεξιλογίου

Eικαστικά-Διάφορα

Ο αριθμός των λέξεων μιας γλώσσας είναι τόσος, ώστε να εξυπηρετούνται οι ανάγκες της συγκεκριμένης κοινότητας που τη χρησιμοποιεί.

ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (πλατεία Λευκού Πύργου): Έκθεση κοστουμιών "ΚΘΒΕ, 30 χρόνια Επίδαυρος".

Από πραχτική άποψη δε μπορούμε να μετρήσουμε τον αριθμό των λέξεων, αφού συνεχώς άλλες γεννιούνται και άλλες πεθαίνουν, θεωρητικά όμως ο αριθμός τους σε μια ιστορική στιγμή είναι πεπερασμένος.

ΜΥΛΟΣ (Ανδρ. Λειτουργικότητα σημαίνει οικονομία και επάρκεια. Γεωργίου 56): Έκθεση αφίσας "Aids-Άνωση" (έως 5/3). Γλώσσα με λέξεις άχρηστες για τη συγκεκριμένη γλωσσική κοινότητα θα ήταν αντιοικονομική, αλλά και γλώσσα χωρίς τις απαραίτητες λέξεις δε θα επαρκούσε για τις πραγματικές ανάγκες.

Ζωγραφική

Οι ανάγκες μπορεί να αναφέρονται τόσο στο εξωτερικό περιβάλλον, όσο και στις παραδόσεις της συγκεκριμένης κοινωνίας.

ΚΕΝΤΡΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (πλατεία Ιπποδρομίου): Έκθεση του Αθανάσιου Ανδρούτσου (έως 3/3).

Προτού οι αρχαίοι Έλληνες κατέβουν στο Αιγαίο, δεν είχανε λέξεις για τη θάλασσα, τα ψάρια, τα φυτά της Μεσογείου, τις ανέσεις του πολιτισμού.

ΓΚΑΛΕΡΙ "KONSTANTINOS SALON DE L'ESPRIT" (Τσιμισκή 112): Έκθεση της Ακριβής Τουρμούση "Μια φορά και έναν καιρό…" (έως 3/3).

Όταν εγκαταστάθηκαν, δανείστηκαν τις περισσότερες απ' αυτές τις λέξεις από τους παλαιότερους κατοίκους, γιατί τώρα χρειάζονταν να εκφράσουν τις σχετικές έννοιες.

Φωτογραφία

Έχει παρατηρηθεί ότι τα εσκιμώικα διαθέτουν πλήθος συνώνυμα και αναλογικά σχετικά με τις μορφές του χιονιού, οι αραβικές γλώσσες διαθέτουν πλήθος συνώνυμα και αναλογικά με τη γκαμήλα - μπορούμε να υποθέσουμε ότι σήμερα διαθέτουν πολλές λέξεις που αναφέρονται στα αυτοκίνητα πολυτελείας, ίσως δάνεια από τα γαλλικά και τα αγγλικά·

ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΡΑΚΤΙΚΗΣ "ΗΛΙΟΣ" (Λαγκαδά 120, Νεάπολη): Φωτοσυγκυρία: Εκθέσεις των Θέκλας Μαλάμου και Αλέξανδρου Ιωαννίδη (έως 4/3).

μόνον ότι οι λέξεις της τελευταίας κατηγορίας δε θα είναι γνωστές στους αραβικούς πληθυσμούς του Σουδάν ή της Σαχάρας.

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ (Τσιμισκή 29): Φωτοσυγκυρία: Έκθεση του Χρήστου Κουλουκούρη "Κυκλάδες 1967-1969" (έως 6/3).

Οι παραδόσεις και ο ειδικός τρόπος ζωής που διαμορφώνει μια κοινωνία είναι παράγοντες καθοριστικοί τουλάχιστον όσο και το εξωτερικό περιβάλλον.

Μουσική

Τα αγγλικά δε διαθέτουν τόσο πλούσιο λεξιλόγιο σχετικά με το χιόνι όσο τα εσκιμώικα, κι ας μιλιούνται επίσης στον Καναδά και στην Αλάσκα.

ΥΔΡΟΓΕΙΟΣ (26ης Οκτωβρίου 33): Στις 10 μ.μ. οι Soulfly.

Στην αρχαία αττική διάλεχτο είχαν δημιουργηθεί πολλοί φιλοσοφικοί, μαθηματικοί και πολιτικοί όροι, ενώ στην αμέσως επόμενη ελληνιστική περίοδο παρουσιάζονται στα ελληνικά επιστημονικοί όροι, και στο Βυζάντιο δημιουργείται μεγάλος αριθμός λέξεων που εκφράζει λεπτές θεολογικές διακρίσεις και που αργότερα σε μεγάλο βαθμό ξεχάστηκαν, όπως είχαν κιόλας ξεχαστεί οι περισσότεροι επιστημονικοί και φιλοσοφικοί όροι.

ΜΥΛΟΣ: Στις 10.30 μ.μ., στο κλαμπ, Παντελής Θαλασσινός και Γιάννης Νικολάου (& αύριο).

Στο τέλος του μεσαίωνα, όταν το Βυζάντιο έχασε την κυριαρχία της θάλασσας, εξαφανίστηκαν από την ελληνική γλώσσα οι περισσότεροι ναυτικοί όροι.

Στην Αποθήκη Cult Festival.

Ξαναδημιουργήθηκαν τέτοιοι, πολλοί παρμένοι απ' τα ιταλικά, το 18ο αιώνα, όταν ομιλητές της ελληνικής γλώσσας άρχισαν πάλι να ασχολούνται με τη ναυτιλία.

Στο Ξυλουργείο jazz carnival night.

Στις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες αυξήθηκε το επιστημονικό και το τεχνικό λεξιλόγιο.

ΒΑΡΔΙΑ (Σερρών 15 & Φ. Μένου, Κ. Τούμπα): Στις 11 μ.μ. Φοίβος Δεληβοριάς (& αύριο).

Στα νέα ελληνικά, εκτός από την εισαγωγή επιστημονικών και τεχνικών όρων ευρύνεται το πολιτικό και το αθλητικό λεξιλόγιο, ιδιαίτερα το λεξιλόγιο του ποδοσφαίρου, μικραίνει όμως το λεξιλόγιο που αναφέρεται στην αγροτική ζωή ή στις πλατύτερες οικογενειακές σχέσεις.

Στα Ιωάννινα

Από τα παραπάνω ίσως φαίνεται πόσο επιφανειακή είναι η διαβεβαίωση των σχολικών γραμματικών των περισσότερων νεότερων κρατών, ότι "η γλώσσα της χώρας πλουτίστηκε με την τάδε κατηγορία λέξεων, και πάλι ξαναπλουτίστηκε με άλλες λέξεις και από ρυάκι έγινε ποτάμι κτλ. κτλ.".

ΧΩΡΟΣ ΤΕΧΝΗΣ "ΑΜΥΜΩΝΗ" (Τοσίτσα 16): Έκθεση ζωγραφικής της Ρουμπίνας Σαρελάκου "Tango" (έως 15/3).

Κάθε γλώσσα δημιουργεί όσες λέξεις χρειάζονται στη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, και ό,τι άλλο θα ήτανε παράλογο.

Στην Αθήνα

Οι καινούργιες λέξεις μπορούν να κατασκευαστούν απ' την αρχή, μπορεί να στηριχτούν σε προϋπάρχουσες, μπορεί να 'ρθουν σα δάνεια από άλλες γλώσσες, ακόμη και σα δάνεια από παλιότερες μορφές της ίδιας γλώσσας, όπως συμβαίνει με τα νέα ελληνικά.

ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (Πεσμαζόγλου 5 & Σταδίου): Στις 10.30 π.μ. αποκριάτικη εκδήλωση και στις 8 μ.μ. παρουσίαση του βιβλίου του Νικήτα Παρίση "Και με φως και με θάνατον".

Μάλιστα στα νέα ελληνικά έρχονται προπαντός επιστημονικοί όροι από ξένες γλώσσες, όπου δημιουργήθηκαν με βάση αρχαία ελληνικά γλωσσικά στοιχεία (π.χ. "ακεφαλία, αιμοφιλία, μαγνητόφωνο").

ΓΚΑΛΕΡΙ "ARTOWER AGORA" (Αρμοδίου 10, Βαρβάκειος πλατεία): Έκθεση ζωγραφικής της Ιωάννας Φωτάκη (έως 4/3).

Εφόσον υπάρχει λόγος, προσθέτονται συνώνυμα.

ΤΕΧΝΟΠΟΛΙΣ (Πειραιώς 100, Γκάζι): Έκθεση "Η Αθήνα τον 20ό αιώνα-Οι μεγάλες αλλαγές" (έως 5/3).

"Συνώνυμα" όμως δε σημαίνει λέξεις ταυτόσημες.

ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ (Πειραιώς 256): Έκθεση "In vivo-In vitro" (έως 12/3).

Οι λέξεις: "έξυπνος, πονηρός, σπίρτο, σαΐνι, ατσίδα, ράτσα…" δε δηλώνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα, γι' αυτό και υπάρχουν.

ΓΚΑΛΕΡΙ "ΝΕΕΣ ΜΟΡΦΕΣ" (Βαλαωρίτου 9α): Έκθεση φωτογραφίας του Λεωνίδα Δημακόπουλου (έως 18/3).

Απόλυτα συνώνυμα δηλαδή λέξεις ταυτόσημες, είναι σπάνιο φαινόμενο στις φυσικές γλώσσες, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν αντιοικονομικό (πόσες θα μπορούσαμε να βρούμε στην κοινή Νεοελληνική; 'απίδι-αχλάδι, καλαμπόκι-αραποσίτι': ή έστω και μόνο με διαφορά στη μορφή: 'στρόγγυλος-στρογγυλός, ακόμη-ακόμα'·

ΓΚΑΛΕΡΙ "SELINI" (Λεωφ. Κηφισιάς 331, Κηφισιά): Ομαδική έκθεση "Masquerade" (έως 20/3).

δε μιλάμε βέβαια για αντίστοιχες λέξεις που μπορεί να υπάρχουν σε διαφορετικές διαλέχτους: δες "ισόγλωσσα" 5.1.1). Αν υπάρχει λόγος, μπορεί να διαφοροποιηθεί η σημασία ενός από τα συνώνυμα, ώστε να καλύψει νέες ανάγκες. Άχρηστες λέξεις απλούστατα πεθαίνουν.

Πρέπει να φτάσει κανείς σε διαστρεβλωμένη αντίληψη της γλωσσικής λειτουργίας, όπως με τη νεοελληνική καθαρεύουσα (7.6.2.1.β), για να θεωρηθεί επιθυμητή η ύπαρξη απόλυτων συνώνυμων, που δε διαφοροποιούν σε τίποτα το νόημα, και αυτό θα ονομαστεί "πλούτος" (π.χ. 'Ιμάτιον-ομμάτιον-όμμα-οφθαλμός', 'ψωμίον-άρτος', και μάλιστα με αποκλεισμό των μόνων πραγματικών λέξεων: 'μάτι-ψωμί'). Πρόκειται για "πλούτο" που στην πραγματικότητα είναι σαβούρα, βλαβερή επιβάρυνση της μνήμης.

Εφόσον η γλώσσα είναι το κατεξοχή κοινωνικό φαινόμενο, είναι φυσικό η ιδιαιτερότητα μιας κοινωνίας να παρουσιάζεται, να "εγγράφεται" μέσα στη γλώσσα-της. Φυσικά αυτό γίνεται όχι με το βασικό λεξιλόγιο, αλλά με τις ειδικές λέξεις και εκφράσεις, που πρέπει να καλύψουν τις ιδιαίτερες ανάγκες. Προφανώς τέτοιες λέξεις δεν έχουν εύκολη ή δεν έχουν ποτέ ακριβή αντιστοιχία σε άλλη γλώσσα (π.χ. νεοελληνικές λέξεις όπως: 'φιλότιμο, παλικάρι, λεβέντης, κέφι'· πώς θα μεταφραστεί στα ελληνικά η γερμανική λέξη 'Grundlichkeit' ή η γαλλική λέξη 'intellectuels';). Έτσι παρουσιασμένη αποχτά νόημα η άποψη των ρομαντικών του 19ου αιώνα, ότι "η γλώσσα εκφράζει το πνεύμα του λαού". Ώστε μια από τις πιο αξιόλογες απασχολήσεις με ξένες γλώσσες είναι η κατανόηση των ειδικών λέξεων που εκφράζουν ιδιαίτερες έννοιες, τα χαραχτηριστικά ενδιαφέροντα και επιτεύγματα της συγκεκριμένης κοινωνίας, και που ίσως δε βρίσκονται στη δική-μας γλώσσα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την απασχόληση με παλιές γλώσσες, όπως τα αρχαία ελληνικά ή τα λατινικά, όπου δεν υπάρχει η παράλληλη χρησιμότητα που έχει η απασχόληση με σύγχρονες γλώσσες, δηλαδή η επικοινωνία με τους ξένους ομιλητές, η εξυπηρέτηση του τουρισμού, ή η ανάγνωση επιστημονικών και τεχνικών βιβλίων.

(Ε. Πετρούνιας, Νεοελληνική γραμματική και συγκριτική ανάλυση, University Studio Press Α.Ε., Θεσσαλονίκη 1984, σελ. 56-58)

Η νέα βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Στο εξωτερικό της υπάρχουν χαραγμένα στοιχεία από διάφορες γλώσσες του κόσμου.