Η ανάπλαση της πόλης άρμα προόδου

ΟΡΟΣ ΑΙΓΑΛΕΩ

4.4 Η αλλαγή των κοινωνικών θεσμών

Οι τελευταίες εξελίξεις σχετικά με την ανάπλαση της ΔΕΘ αναδεικνύουν την ανάγκη να υπάρξει άμεσα ένας διάλογος μεταξύ φορέων αλλά και των πολιτών της πόλης.

Το σπήλαιο έκρυβε αρχαία "κλειδιά"

Όπως είδαμε οι κοινωνίες μεταβάλλονται, αλλάζουν αργά ή ραγδαία, επαναστατικά ή ειρηνικά. Ένας διάλογος χωρίς σκοπιμότητες και υστερόβουλες προθέσεις.

Ένα σπήλειο στο όρος Αιγάλεω κρύβει, σύμφωνα με ερασιτέχνη ερευνητή, το κλειδί για την κατανόηση των αρχαίων μυστηρίων, καθώς είναι κατάγραφο από βραχογραφίες, ορατές μόνον με φωτορυθμικές μεθόδους

Κοινωνική μεταβολή σημαίνει βασικά αλλαγή των θεσμών, εφόσον αυτοί αποτελούν τα βασικά όργανα λειτουργίας της κοινωνίας. Ένας διάλογος με επιχειρήματα, για όσους διαθέτουν φυσικά, και χωρίς να σημαίνει ότι κάθε αντίθετη άποψη πρέπει να δημιουργεί χαρακώματα και αντιπαλότητες.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΤΗΜΕΡΤΖΗ

Όταν επομένως μιλάμε για μεταβολή της ελληνικής κοινωνίας τις τελευταίες δεκαετίες εννοούμε ότι άλλαξαν οι θεσμοί της, π.χ. οι εκπαιδευτικοί θεσμοί (μαθητικές κοινότητες, Πανελλήνιες εξετάσεις, Ανοιχτό Παν/μιο κ.ά.), οικογενειακοί θεσμοί (κατάργηση της προίκας, ισοτιμία συζύγων, πολιτικός γάμος, αυτόματο διαζύγιο κ.ά.), οι οικονομικοί θεσμοί (μερική απασχόληση κ.ά.), οι πολιτικοί θεσμοί (κατάργηση βασιλείας, ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση κ.ά.). Αυτά τα λίγα ως προς το αυτονόητο δικαίωμα να εκφράζονται απόψεις με δημόσιο και καθαρό λόγο.

Ο ταύρος με τα μεγάλα κέρατα (το μεγαλύτερο έχει ύψος 65 εκατοστών!) είναι ευδιάκριτος στο πέτρινο τοίχωμα και φωτογραφήθηκε με τη χρήση ειδικών φωτισμών από τον Νϊκο Μπουντούκη, σε σπηλιά του όρους Αιγάλεω (δίπλα η είσοδος)

Με την αλλαγή των θεσμών, αλλάζουν οι θέσεις, δηλαδή η εξουσία που έχουν τα άτομα μέσα στους θεσμούς και μαζί αλλάζουν οι ρόλοι και οι κανόνες που τους προσδιορίζουν. Η ανάγκη διαλόγου αναφέρεται πρωτίστως στην προτεραιότητα ενημέρωσης όλων των πολιτών και των εμπλεκόμενων φορέων για μία από κοινού συμφωνία επί ενός στρατηγικού σχεδίου ανάπτυξης της πόλης.

Μια μορφή ταύρου, ένας αίγαγρος με μακριά κέρατα, ψάρια, ανδρικά και γυναικεία πρόσωπα και σώματα, φίδια, μια κεφαλή αρκούδας, ένας οφθαλμός, είναι μερικά μόνο από τα ανάγλυφα και εξάρματα που, όπως υποστηρίζει ένας ερασιτέχνης ιστοριοδίφης, ανακαλύφθηκαν κρυμμένα σαν μαγική εικόνα στον άμορφο βράχο μιας σπηλιάς στο Αιγάλεω.

Με την αλλαγή των παραπάνω θεσμών στην ελληνική κοινωνία άλλαξε π.χ. η κοινωνική θέση των γυναικών, το περιεχόμενο των ρόλων τους (σύζυγοι, μητέρες, εργαζόμενες) και οι κανόνες (Σύνταγμα, Οικογενειακό Δίκαιο). Το σχέδιο αυτό με τον έναν ή τον άλλον τρόπο εμπλέκει τη ΔΕΘ, αφού προσδιορίζει για δεκαετίες τις ιστορικές διαδρομές της πόλης.

Ένα μικρό βραχώδες σπήλαιο γεμάτο παράξενες βραχογραφίες ανακάλυψε το 1997 στο Όρος Αιγάλεω κοντά στην Ιερά Οδό ο δημοσιογράφος-κειμενογράφος Νίκος Μπουντούκης.

Εξάλλου, οι αλλαγές σε ένα θεσμό επηρεάζουν και άλλους θεσμούς, π.χ. η μετατροπή της μορφής της οικογένειας οδήγησε στη δημιουργία νέων θεσμών, όπως οι παιδικοί σταθμοί, το ολοήμερο σχολείο, τα ΚΑΠΗ κ.ά. Η θέση που εκφράζεται τελευταία περί περιορισμού και ίσως ελέγχου των προτάσεων όσων με θάρρος δημοσιοποιούν τις πολιτικές προτάσεις τους στην κοινωνική ζωή της πόλης κρύβει βαθιά αμηχανία.

Δεν ειδοποίησε την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Οι θεσμοί αλλάζουν όταν δεν εξυπηρετούν ικανοποιητικά τους σκοπούς τους, όπως π.χ. αλλάζει συχνά ο θεσμός των Πανελλαδικών εξετάσεων, ώστε να εξυπηρετεί καλύτερα το σκοπό του, δηλαδή την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση μαθητών με τις απαραίτητες για τις σπουδές τους ικανότητες και γνώσεις. Η ανάγκη ή μη ανάπλασης της ΔΕΘ δεν εξαντλείται στις μελέτες και τα σχέδια που εκπονήθηκαν.

Το μελέτησε μόνος του.

Ακόμα, οι θεσμοί καταργούνται, όταν έρχονται σε αντίθεση με τις ανάγκες και τις αξίες της κοινωνίας, όπως ο θεσμός της προίκας ή της σχολικής ποδιάς που καταργήθηκαν εφόσον έρχονταν σε αντίθεση με την αξία της ισότητας και της ελευθερίας ανάπτυξης της προσωπικότητας αντίστοιχα. Δεν πρόκειται για δεσμευτικά σχέδια που οφείλουμε να ακολουθήσουμε.

Επέκτεινε τις έρευνές του και σε άλλα αρχαία λατρευτικά σπήλαια της Αττικής και κατέληξε σε μια υπόθεση - πρόταση της ερμηνείας τους:

φωτ.4.7. Διευρυμένη οικογένεια στον Έβρο τη δεκαετία του '50, σύγχρονη πυρηνική και μονογονεϊκή οικογένεια. - Να συζητήσετε σε ομάδες τα χαρακτηριστικά της κάθε οικογένειας. Να σχολιάσετε τις διαφορές των ρόλων.

Κανείς δεν υποστήριξε την ανάπλαση μέσω των σχεδίων αυτών.

Ότι όλα αυτά τα λαξεύματα έχουν χαρακτήρα μυστικό, ότι είναι έργα μιας ειδικής ιερής τέχνης, της "μυστικής βραχογραφίας".

φωτ. 4.8 Η οικογένεια, από το Αναγνωστικό της Α' Δημοτικού για τα έτη 1955-1978. - Να συζητήσετε στην τάξη τις αλλαγές στο θεσμό της οικογένειας στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες. Με ποιες άλλες κοινωνικές μεταβολές συνδέονται αυτές οι αλλαγές;

Για άλλη μία φορά όμως θα ταχθώ θετικά στην προοπτική ανάπλασης της ΔΕΘ ως μία αφετηριακή προϋπόθεση ανάπτυξης της πόλης.

Ο τρόπος λάξευσης, υποστηρίζει ο κ. Μπουντούκης, απαιτεί από τον τεχνίτη να έχει φωτορυθμιστικές γνώσεις.

Το αν θα γίνει βάσει της μελέτης Καλατράβα, Δοξιάδη ή κάποιας άλλης είναι απλά το προπέτασμα καπνού, πίσω από το οποίο αναπτύσσεται μία περίεργη πολεμική.

Η μυστική βραχογραφία αποκαλύπτεται ως μια εικόνα θρησκευτική, ένα σύμβολο χθόνιας λατρείας μόνο σ' αυτούς που μπορούσαν να τη διακρίνουν κάτω από ειδικές συνθήκες - φωτισμού, φυσικού ή τεχνητού, απόστασης, γωνίας θέσης.

Ας χρησιμοποιήσουμε τις μελέτες, αν μας ικανοποιούν, και ας τις προσαρμόσουμε στις επιθυμίες των πολιτών.

"Οι εικόνες αυτές υπάρχουν μόνο τη στιγμή της αποκάλυψής τους στον πιστό".

Το ερώτημα είναι ανάπλαση και ένταξη της ΔΕΘ στον εμπορικό και ιστορικό δεσμό του κέντρου;

Αντίθετα, οι αμύητοι βλέπουν ακανόνιστα, άμορφα ή τυχαία σχήματα χωρίς κανένα νόημα.

Εάν η ανάπλασή της υλοποιηθεί βάσει των μελετών Καλατράβα-Δοξιάδη ποσώς ενδιαφέρει τους πολίτες.

Οι άνθρωποι πάντα "έβλεπαν ζωόμορφα και ανθρωπόμορφα σχήματα στα βράχια και ιδιαίτερα στους σταλακτίτες.

Πολλά επίσης ακούστηκαν για την προοπτική μετακίνησης της ΔΕΘ.

Στην Κρήτη, μάλιστα, είναι διακριβωμένο ότι τα σκοτεινά σπήλαια και οι σταλακτίτες τους αποτέλεσαν τόπους και αντικείμενο λατρείας κατά τη Μινωική Εποχή.

Αρκούνται οι κάτοικοι των υποβαθμισμένων περιοχών στη μετακίνηση ως παράγοντα ανάπτυξης;

"Στη μελέτη του ο κ. Μπουντούκης υποστηρίζει ότι οι βραχογραφίες εξυπηρετούσαν ανάγκες της λατρείας σε μη σταλακτιτικά σπήλαια και εξαπλώθηκαν και στην Αττική από την Κρήτη.

Εκεί εξαντλείται μία αριστερή πρόταση;

Οι βραχογραφίες του σπηλαίου στο Όρος Αιγάλεω δεν μπορούν να χρονολογηθούν - αφού είναι λαξευμένες απευθείας στον φυσικό βράχο.

Αντίθετα η αριστερή πρόταση οφείλει να εξασφαλίζει τις προϋποθέσεις ανάπτυξης αυτών των περιοχών, διεκδικώντας και προτείνοντας έργα υποδομής, αναπτυξιακά προγράμματα και επενδυτικές ευκαιρίες.

Ο κ. Μπουντούκης όμως επικαλείται στην "ιστορική", όπως την ονομάζει, μελέτη του πέντε άξονες για να υποστηρίζει την αρχαιότητά τους:

Η διαφωνία για τη διαφωνία λοιπόν αλλά επί της ουσίας;

Αρχαία κείμενα που αναφέρονται σ' αυτό το είδος τέχνης, τις ομοιότητες και διαφορές τους με τη σταλακτιτική λατρευτική παράδοση, σύγκριση με τα σπηλαιόμορφα αναθηματικά ανάγλυφα, τον εντοπισμό παρόμοιων βραχογραφιών και σε άλλα σπήλαια της Αττικής, επισημάνσεις της αρχαιολογικής έρευνας και το πλήθος οστράκων και λύχνων.

Ποιοι λοιπόν μπορεί να είναι οι όροι ανάπτυξης της πόλης;

Ανεξάρτητα από την αξία των επιχειρημάτων πάντως, είναι ενδεδειγμένη μια αρχαιολογική ή σπηλαιολογική αυτοψία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Το λιμάνι, οι οδικές αρτηρίες διασύνδεσης με το βορρά και το νότο, το αεροδρόμιο, ο τουρισμός (τουριστικός και συνεδριακός), τα τριτοβάθμια ιδρύματα κ.ά.

Μια νέα ματιά.

Η ΔΕΘ δεν ανήκει στις προϋποθέσεις της ανάπτυξης;

"Αν αρχίσουμε να ξετυλίγουμε τον μίτο, τότε οδηγούμαστε σε εκπληκτικές απεικονίσεις που ξεπερνούν κάθε φαντασία και εντός και εκτός σπηλαίου", παρατηρεί ο Νίκος Μπουντούκης.

Δεν μπορεί να δώσει ώθηση στην οικονομική και εμπορική ζωή της πόλης;

"Η πρόθεση του λαξευτή είναι φανερό πως στοχεύει να τον μυήσει (σ.σ.: τον επισκέπτη) και να του υποβάλει επίσης μια διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων, μέσα από την οποία το άμορφο της ύλης σχηματοποιείται και μάλιστα παύει να υπάρχει πια γι' αυτόν.

Έτσι όπως είναι σήμερα μάλλον όχι.

Οι σχηματοποιήσεις αυτές δευτερευόντως και μόνο φαίνεται πως υπηρετούν εικαστικές ανάγκες.

Μία άλλη μορφή της παραγκούπολης μπορεί να δρομολογηθεί με την ανάπτυξη εκθεσιακού και συνεδριακού κέντρου στο χώρο των Βαλκανίων, με την ανάπτυξη του εμπορικού της χαρακτήρα σε συνεργασία με τους παραγωγικούς φορείς, με την επανασύσταση του ζωτικού ιστορικού κέντρου, που αναγνωρίζουν κάτοικοι και επισκέπτες.

Στην ουσία είναι εκδηλώσεις του θείου που υπάρχει μέσα στο στερεό, στο αδρανές, στο άψυχο.

Η ανάπλαση με όποιο σχέδιο ή μελέτη είναι ζήτημα κοινής απόφασης όλων των Θεσσαλονικέων και των φορέων.

Συνιστούν δηλαδή υπέρτατη έκφανση της θεοποιημένης και γι' αυτό ζώσης ύλης, με την προσωποποιημένη πλέον εμφάνιση των πνευματικών οντοτήτων".

Στο πολιτικό όμως μέρος του ζητήματος χρειάζονται θάρρος και σοβαρότητα.

INFO

Η αντιπαλότητα μιας θέσης που θαρραλέα και επίμονα υποστηρίζεται μπορεί να αντιστρατευτεί μόνο με αντεπιχείρημα.

"Οι Μυστικές Βραχογραφίες των ιερών σπηλαίων.

Του ΣΤΕΛΙΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥΔΗ

Με αφορμή την ανακάλυψη βραχογραφιών σε σπήλαιο του όρους Αιγάλεω".

Εκδόσεις Νέα Γράμματα. Σελ. 253. Τιμή 25 ευρώ.