Ο Χρήστος μάς έφυγε πρόωρα από τη ζωή πριν από τέσσερα χρόνια στις 25 Ιανουαρίου.

Παγκοσμιοποιημένη δικαιοσύνη

3. Τα Γράμματα και οι Τέχνες

Μία παράσταση αντί μνημόσυνου για τον Χρήστο Αρνομάλλη

Το πρώτο διαρκές Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο του κόσμου εγκαινιάσθηκε στη Χάγη

α. Το κίνημα του Ρομαντισμού

Το έργο "Άγνωστος εχθρός" του Χάρολντ Πίντερ ανεβάζει αύριο στη μνήμη του η Πειραματική Σκηνή της Τέχνης

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ

Το κίνημα του Ρομαντισμού κυριαρχεί στην Ευρώπη ανάμεσα στα 1815 και 1850.

Στις 25 Ιανουαρίου συμπληρώθηκαν τέσσερα χρόνια από τη μέρα που ο Χρήστος Αρνομάλλης- ο δικός μας Χρήστος για τους συναδέλφους και τους φίλους- έφυγε πρόωρα από τη ζωή.

Χαιρετίστηκε ως το μεγαλύτερο νομικό ορόσημο αφότου τα πρωτοπαλίκαρα του Χίτλερ δικάστηκαν στη Νυρεμβέργη: το πρώτο διαρκές Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο του κόσμου εγκαινιάσθηκε χθες στη Χάγη, με την ορκωμοσία των 18 δικαστών του.

Το κίνημα αυτό γεννήθηκε ως μία αντίδραση του ανθρώπου στην απόλυτη κυριαρχία της λογικής.

Τα λόγια φαίνεται να επαναλαμβάνονται, καθώς όλοι συμφωνούμε ότι ήταν εξαίσιος και πραγματικά αναντικατάστατος δημοσιογράφος στο χώρο του πολιτιστικού ρεπορτάζ που υπηρέτησε με πάθος και κυρίως ένας υπέροχος άνθρωπος.

Οι δικαστές. Επτά γυναίκες και ένδεκα άνδρες ορκίσθηκαν χθες να απονέμουν Δικαιοσύνη «αμερόληπτα και ευσυνείδητα». Η πρώτη έρευνα που θα διεξαγάγει το ΔΠΔ θα είναι κατά του Ζαν-Πιέρ Μπέμπα (δεξιά)

Δίνει στον καλλιτέχνη απόλυτη ελευθερία.

Επιπλέον, όμως, ήταν και ένας εξαιρετικός ηθοποιός, ιδρυτικό μέλος της Πειραματικής Σκηνής της Τέχνης. Παρουσία της Βασίλισσας Βεατρίκης της Ολλανδίας και του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, οι δικαστές, ένδεκα άνδρες και επτά γυναίκες, ορκίστηκαν ένας - ένας να απονέμουν δικαιοσύνη «αμερόληπτα και ευσυνείδητα» σε υποθέσεις γενοκτονίας, εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και εγκλημάτων πολέμου.

Ο καλλιτέχνης προσεγγίζει τα πράγματα με τη φαντασία και όχι με τη λογική.

Το θεατρικό του "σπίτι" δεν τον ξεχνά.

Παρόντες στην έδρα της ολλανδικής κυβέρνησης ήταν 550 προσκεκλημένοι, πρόεδροι, αρχηγοί κυβερνήσεων και υπουργοί Εξωτερικών.

Είναι η εποχή που η Ευρώπη γνωρίζει την κυριαρχία των συντηρητικών δυνάμεων μετά την πτώση του Ναπολέοντα.

Κάθε χρόνο τον θυμάται και τον "συστήνει" και σε όσους δεν τον γνώρισαν, μέσω της μαγείας της σκηνής που τόσο αγάπησε.

Ο Ανάν τόνισε στην ομιλία του πως, έπειτα από 50 χρόνια συζητήσεων για τη μορφή που θα έπρεπε να έχει, το δικαστήριο μπορεί τώρα να αρχίσει να εργάζεται προς το συμφέρον της ειρήνης ως αποτρεπτικός παράγων για μελλοντικά εγκλήματα πολέμου, ενώ θα διαδραματίσει ρόλο και «στη διάλυση τυραννιών και την αντικατάστασή τους με δημοκρατικά καθεστώτα προσηλωμένα στην τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Οι καλλιτέχνες έτσι απορρίπτουν την κλασική πραγματικότητα και αναζητούν τη λύτρωση στη φυγή και σε άλλες πηγές έμπνευσης.

Κατά τον ίδιο τρόπο λειτουργεί και φέτος.

«Πρόκειται για παγκοσμιοποιημένη δικαιοσύνη», δήλωσε ο Γάλλος δικαστής Μπρινό Καταλά, ο οποίος συμμετείχε στη σύσταση του δικαστηρίου.

Η μουσική

Αντί μνημοσύνου, λοιπόν, αποφάσισε να του αφιερώσει μια παράσταση και συγκεκριμένα αυτή που θα πραγματοποιηθεί αύριο στις 9 μ.μ., στο θέατρο "Αμαλία" (Αμαλίας 71), με το έργο "Άγνωστος εχθρός", το οποίο αποτελείται από δύο μονόπρακτα του Χάρολντ Πίντερ και σκηνοθετεί ο Νίκος Χουρμουζιάδης.

«Καλύπτουμε το κενό της ατιμωρησίας».

Τα έργα του Beethoven δεν είναι επηρεασμένα από το Ρομαντισμό.

Η είσοδος θα είναι ελεύθερη για το κοινό.

Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Τάσος Γιαννίτσης τόνισε κατά την τελετή πως «είναι κρίσιμο οι χώρες μας, που στρατεύονται στην καταπολέμηση των εγκλημάτων πολέμου, των γενοκτονιών και των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, να δεσμεύονται ότι δεν θα διστάσουν και οι ίδιες να εκτεθούν στην κρίση του ΔΠΔ».

Στις σονάτες, στις εννέα συμφωνίες κ. ά. αντιπροσωπεύονται όλες οι τραγικές και ηρωϊκές στιγμές της ζωής του ανθρώπου.

Κρατήσεις θέσεων στο τηλέφωνο 2310 821483.

Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ έχουν εναντιωθεί στη σύσταση του δικαστηρίου, εκφράζοντας φόβους πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά από τους πολιτικούς εχθρούς τους και η Ουάσιγκτον δεν έστειλε επίσημο εκπρόσωπό της στη χθεσινή πρώτη δημόσια εκδήλωση του ΔΠΔ.

Ο Ρομαντισμός θα επιδράσει στον Schubert και το Schumann.

Στη σύσταση του ΔΠΔ έχουν εναντιωθεί επίσης η Ινδία και η Κίνα.

Στον ίδιο πνευματικό χώρο κινείται ο Wagner, που ουσιαστικά ανανεώνει το μελόδραμα, ο Chopin, ο Berlioz κ. ά.

Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων χαιρέτισαν πάντως το νέο δικαστήριο ως μήνυμα προς τους ανά τον κόσμο τυράννους ότι θα λογοδοτήσουν.

Η ποίηση

Από τους δικαστές του ΔΠΔ, που είχαν εκλεγεί τον περασμένο μήνα από τα 89 κράτη - μέλη του δικαστηρίου, ορίστηκαν χθες ο Καναδός Φιλίπ Κιρς ως πρώτος πρόεδρός του με εξαετή θητεία και αντιπρόεδροι δύο γυναίκες, η Άκουα Κουενιεχία από την Γκάνα και η Ελίζαμπεθ Όντιο Μπενίτο από την Κόστα Ρίκα.

Στην ποίηση μεγάλη είναι η προσφορά των Άγγλων ρομαντικών Κητς, Σέλλεϋ και Μπάϋρον.

Το ΔΠΔ δημιουργήθηκε την 1η Ιουλίου 2002 ως επακόλουθο της επικύρωσης της Συνθήκης της Ρώμης, το 1998.

Από το έργο του Μπάϋρον αναδύεται ο ρομαντικός ήρωας, το σύμβολο του πολιτικού και πνευματικού φιλελευθερισμού.

Ο πρώην πρόεδρος Κλίντον είχε υπογράψει τη συνθήκη αυτή για τις ΗΠΑ, αλλά ο πρόεδρος Μπους απέσυρε την υποστήριξη της χώρας του, φοβούμενος μήπως το δικαστήριο χρησιμοποιηθεί για διώξεις Αμερικανών με πολιτικά κίνητρα.

Στη Γαλλία ο Λαμαρτέν, ο Βινύ και ο Ουγκώ κινούνται στο χώρο του ρομαντισμού.

Έτσι η κυβέρνηση Μπους υπέγραψε 22 διμερείς συνθήκες με χώρες οι οποίες χορηγούν στους Αμερικανούς πολίτες ασυλία από τα εντάλματα σύλληψης που θα εκδίδει το ΔΠΔ.

Τα θέματά τους όμως τα αντλούν από το περιβάλλον της κοινωνίας τους, όπου κυριαρχούν η διάψευση των ελπίδων, η κρίση εμπιστοσύνης στην πολιτική και τη θρησκεία.

Το Κογκρέσο των ΗΠΑ ψήφισε μάλιστα νόμο που δίνει στον πρόεδρο τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει «όλα τα απαραίτητα μέσα» για να απελευθερώσει Αμερικανούς που ενδεχομένως θα τεθούν υπό κράτηση από το δικαστήριο.

Στη Γερμανία ο Ρίχτερ, ο Χάιντεμπεργκ και ο Γκαίτε είναι οι πιο αντιπροσωπευτικοί ποιητές.

Η δικαιοδοσία του ΔΠΔ, το οποίο «σνομπάρουν» επίσης η Ρωσία και η Κίνα, δεν θα έχει αναδρομική ισχύ - δεν θα μπορεί δηλαδή να δικάσει εγκλήματα που διαπράχθηκαν πριν από πέρυσι τον Ιούλιο.

Ιδιαίτερα ο Γκαίτε στο κορυφαίο έργο του Φάουστ προσπαθεί να συμφιλιώσει τη λογική με τη φαντασία.

Με αρχικό προσωπικό μόλις 62 ατόμων και χωρίς αίθουσα συνεδριάσεων, μπορεί να χρειαστούν ακόμη χρόνια πριν εκδικάσει την πρώτη υπόθεσή του.

Στην Ιταλία ο ρομαντισμός αντλεί περιεχόμενο από τους αγώνες των Ιταλών για ένωση.

ΖΑΝ - ΠΙΕΡ ΜΠΕΜΠΑ

Κύριοι αντιπρόσωποι: Μαντσόνε, Λεοπάρντι.

Τον κατηγορούν και για κανιβαλισμό

Ο Ρώσος Πούσκιν εμπνέεται κι αυτός από την εθνική του παράδοση.

Η πρώτη υπόθεση που πιθανόν να χρειαστεί να ερευνήσει το νέο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο είναι αυτή του αρχηγού των Κονγκολέζων ανταρτών Ζαν - Πιέρ Μπέμπα, τον οποίο η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό είναι «απρόθυμη ή ανίκανη» να διώξει για εγκλήματα πολέμου, μεταξύ των οποίων και κατηγορίες για κανιβαλισμό.

Η πεζογραφία

Η οργάνωση του Μπέμπα, το Κίνημα για την Απελευθέρωση του Κονγκό (MLC), ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος του Βόρειου Κονγκό.

Στην πεζογραφία ο ρομαντισμός εισβάλλει με το Γάλλο Σατωμπριάν, ο οποίος δέχεται επίδραση από το χριστιανισμό και την ιστορική ζωή.

Σύμφωνα με έρευνα του ΟΗΕ για επιθέσεις του MLC στην επαρχία Ιτούρι, άνδρες του Μπέμπα έσφαξαν - και έφαγαν - αμάχους.

Ο Άγγλος Σκοτ καθιερώνει το ιστορικό μυθιστόρημα.

Σύμφωνα με την εκπρόσωπο τής αποστολής του ΟΗΕ στο Κονγκό, «η επιχείρηση των ανταρτών εμφανίστηκε σχεδόν σαν εκστρατεία εμβολιασμού, με στόχο τη λεηλασία κάθε σπιτιού και τον βιασμό κάθε γυναίκας…

Πηγή έμπνευσης πάντως για τους περισσότερους λογοτέχνες παραμένει η κοινωνική πραγματικότητα της εποχής τους.

Έκοβαν την καρδιά και άλλα όργανα των θυμάτων τους και εξανάγκαζαν οικογένειες να τα φάνε.

Αυτό φαίνεται καθαρά στα έργα του Μπαλζάκ, του Σταντάλ και του Ουγκώ.

Εκτέλεσαν ένα μικρό κορίτσι, το τεμάχισαν σε μικρά κομμάτια και μετά το έφαγαν».

Η ζωγραφική

Καθώς η κυβέρνηση του Κονγκό δεν ασκεί σοβαρό έλεγχο έξω από την πρωτεύουσα Κινσάσα, η περίπτωση του Μπέμπα μπορεί να είναι η καταλληλότερη για να σηκώσει την αυλαία του νέου Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.

Στη ζωγραφική ο ρομαντισμός προαναγγέλλεται μέσα στους πίνακες του Ρομπέρ, του Κόνσταμπλ, του Τέρνερ και του Ντελακρουά.

Από την άλλη, αναλυτές στο Κονγκό παραμένουν επιφυλακτικοί.

Το κίνημα του διαφωτισμού επηρέασε λίγο τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική.

Ελάχιστοι από τους εννέα εθνικούς στρατούς, τις έξι ανταρτικές οργανώσεις και τις ορδές των τοπικών πολιτοφυλακών που πολέμησαν στον τετραετή πόλεμο του Κονγκό έχουν αποφύγει κατηγορίες για ανάλογες φρικαλεότητες.

Β. Η αντίδραση στο ρομαντισμό Την ορμή του ρομαντισμού ανέκυψε η κοινωνική πραγματικότητα. Πολλοί ανησύχησαν ακόμη για τις υπερβολές του. Η αντίδραση αυτή εκδηλώνεται ως τάση επιστροφής στην πραγματικότητα και αμείλικτης περιγραφής των συνθηκών, όπως συμβαίνει στο έργο του Καρόλου Ντίκενς. Την προσαρμογή αυτή στην πραγματικότητα εκφράζει με το έργο του ο μουσικός Βέρντι. Εξαίρεση αποτελούν τα έργα του Φλωμπέρ, του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόι.

Γ. Οι πνευματικές και καλλιτεχνικές ανακατατάξεις ανάμεσα στους δύο αιώνες (1880-1914). Την εποχή αυτή η καλλιτεχνική αναζήτηση τείνει να σπάσει τις παραδοσιακές φόρμες. Οι καλλιτέχνες ερευνούν την πολλαπλότητα των στοιχείων της ζωής. Φύση, χρώματα, ήχοι, λέξεις αποκτούν νόημα ξεχωριστό.

Η ποίηση Η ποίηση ειδικά στη Γαλλία αγκαλιάζεται από το κίνημα του συμβολισμού, που αρνείται τους καθιερωμένους κανόνες. Ο συμβολισμός αξιοποιεί τη φαντασία ως επιστημονική ικανότητα. Οι λέξεις εκφράζουν έτσι τις λεπτές εκφάνσεις της ψυχής. Εκπρόσωποι της τάσης αυτής είναι ο Μπωντλαίρ, ο Βερλαίν και ο Ζαν Μωρεάς (Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος).

Η πεζογραφία Προς το τέλος του αιώνα το μυθιστόρημα και το δοκίμιο εξελίσσονται σε κυρίαρχα λογοτεχνικά είδη. Πολλοί μυθιστοριογράφοι περιγράφουν τις κοινωνίες, μέσα στις οποίες ζουν (νατουραλισμός). Εκπρόσωποι της τάσης αυτής αναδεικνύονται ο Ζολά, ο Γκάλσγκουόρθυ, ο Γκόρκι κ.ά.

Το θέατρο Την εποχή αυτή το θέατρο μεταβάλλεται σε όργανο πάλης και απελευθέρωσης της κοινωνίας από προλήψεις και συμβατικότητας. Στην προσπάθεια αυτή εντάσσονται τα έργα του Ίψεν, του Τσέχωφ, του Στρίντμπεργκ.

Ζωγραφική - γλυπτική Η ζωγραφική επηρεάζεται από το κίνημα του ιμπρεσσιονισμού. Η ονομασία προήλθε από τον πίνακα του Μονέ ‘impression’ (εντύπωση) σε μια έκθεση ανεξάρτητων καλλιτεχνών στο Παρίσι. Ο ιμπρεσσιονισμός αδιαφορεί για τη λεπτομέρεια. Ο πίνακας αποδίδει ό,τι αποτυπώνεται στη συνείδησή μας με την πρώτη ματιά. Ο μεταϊμπρεσσιονισμός (Σερά, Σινιάκ, Γκωγκέν, Βαν Γκογκ) είναι εκφραστικό επιγέννημα που οδηγεί τους καλλιτέχνες σε ποικίλες αναζητήσεις και εντελώς προσωπικές εκφράσεις, απ’ όπου θα αναπηδήσει ο εξπρεσσιονισμός, νέα τάση που αναζητεί και το βάθος, την εσωτερική αλήθεια πέραν της πρώτης εντύπωσης (κύριος εκπρόσωπος, ο Ροντέν).

Αρχιτεκτονική Η αρχιτεκτονική εγκαταλείπει τις μιμήσεις των γοτθικών και κλασσικών προτύπων και αναζητεί στοιχεία που να εξυπηρετούν τις ανάγκες της αστικής κοινωνίας. Η Αμερική βρέθηκε στην πρωτοπορία της αρχιτεκτονικής ανανέωσης. Οι ατσάλινες κατασκευές και το τσιμέντο αποτέλεσαν βασικά στοιχεία της τάσης αυτής. Σπουδαίοι αρχιτέκτονες αναδείχθηκαν οι Ρίτσαρντσον, Σάλλιβαν και Ράιτ.

Μουσική Το κίνημα του συμβολισμού επηρεάζει και τη γαλλική μουσική (Ντεμπισύ, Ραβέλ, Ρουσέλ). Στη Γερμανία κυριαρχεί ακόμη ο Βάγκνερ που επηρεάζει αποφασιστικά το έργο του Στράους και του Μάλερ.

Κινηματογράφος Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα αρχίζει να αναπτύσσεται ο Κινηματογράφος, τον οποίο ουσιαστικά ανακαλύπτουν ο Γάλλος Λυμιέρ και ο Αμερικανός Έντισον. Πατέρας όμως του κινηματογράφου θεωρείται ο Μελιές, σκηνοθέτης που πρώτος αυτός θεωρούσε τον εαυτό του καλλιτέχνη. Ο Μελιές μαζί με τον Αμερικανό Γκρίφιθ θέτουν τα θεμέλια της ανάπτυξης του κινηματογράφου.