Εξώφυλλο

Αριάδνη

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας

της Δήμητρας Μήττα

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

    (θνητή, θεά)

     

    Τα ομηρικά έπη αναφέρουν μιαν Ιφιάνασσα ως κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας. Οι τραγικοί την αγνοούν, ενώ αφιερώνουν έργα τους στην Ιφιγένεια. Άλλοτε πάλι θεωρείται κόρη του Θησέα και της Ελένης και ότι ανατράφηκε από την Κλυταιμνήστρα σαν να ήταν δική της κόρη, ώστε η Ελένη να θεωρηθεί παρθένα για τον νέο της γάμο με τον Μενέλαο. Τέλος, μια ακόμη εκδοχή τη θέλει κόρη του Αγαμέμνονα και της Χρυσηίδας και ότι βρέθηκε στην Ταυρίδα, όταν κατά την επιστροφή στην Ελλάδα μαζί με τον πατέρα της μετά τον Τρωικό πόλεμο την απήγαγαν Σκύθες πειρατές.

    Πάντως, στην κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας αναγνωρίζονται τρεις βασικοί σταθμοί στη ζωή της: Αυλίδα, Ταυρίδα, Αττική. Στη Αυλίδα τελέστηκε η θυσία της. (Εικ. 1075, 1076, 1077, 1078, 1079, 1080, 1081, 1082, 1083, 1084, 1085, 1086, 1087, 1088, 1089, 1090, 1091, 1092, 1093, 1094, 1095, 1096, 1097, 1098, 1099, 1100, 1101, 1102, 1103, 1104, 1105, 1106, 1107, 1108, 1109, 1110, 1111, 1112, 1113, 1114, 1115, 1116, 1117, 1118, 1119) Στην Ταυρίδα παρέμεινε ως ιέρεια της Άρτεμης· εκεί τη συνάντησε ο αδελφός της Ορέστης και μαζί ταξίδεψαν προς τα πάτρια εδάφη. (Εικ. 1120, 1121, 1122, 1123, 1124, 1125, 1126, 1127, 1128, 1129, 1130, 1131, 1132, 1133, 1134, 1135, 1136, 1137, 1138, 1139, 1140, 1141, 1142, 1143) Τέλος, στην Αττική, συγκεκριμένα στη Βραυρώνα, μετέφεραν το άγαλμα της Άρτεμης από την Ταυρίδα, και εκεί παρέμεινε η Ιφιγένεια ως ιέρεια της θεάς. Το επεισόδιο συμβάλλει στη δόξα της Αθήνας, καθώς συνδέει την πόλη με μια παλιά ηρωίδα και με μια παλιά λατρεία.

    Ο Νίκανδρος δίνει μια παραλλαγή του μύθου της, την οποία γνωρίζουμε από τον Αντωνίνο Λιβεράλι. Σε αυτή την εκδοχή η Ιφιγένεια είναι κόρη του Θησέα και της Ελένης, την οποία ο Αγαμέμνονας -τη θεωρεί κόρη του- θυσιάζει για να αποπλεύσουν τα πλοία από την Αυλίδα, όπως το προφήτεψαν οι μάντεις. Την ώρα της θυσίας, και ενώ όλοι είχαν στρέψει αλλού το πρόσωπό τους, η Άρτεμη αντικατέστησε την Ιφιγένεια όχι με ελάφι, όπως είναι η πιο γνωστή εκδοχή, αλλά με νεαρό ταύρο, και την κόρη την έφερε στον Εύξεινο πόντο, στον βασιλιά Θόαντα, τον γιο του Βαρυσθένη. Και τους νομάδες της περιοχής τους ονόμασε Ταύρους από τον ταύρο που αντικατέστησε την Ιφιγένεια στη θυσία και την Ιφιγένεια την έκανε ιέρεια της Άρτεμης Ταυροπόλου. Αργότερα εγκατέστησε την ιέρειά της στο νησί Λεύκη και τη μεταμόρφωσε, την έκανε αγέραστη και αθάνατη θεά, τη μετονόμασε σε Ορσιλοχία, ένα όνομα που τη συνδέει με τον τοκετό, και την έκανε σύντροφο του Αχιλλέα.

    Με αυτή την εκδοχή αιτιολογούνται τοπωνύμια (Ταυρίδα, Ταυρική χώρα) και ονομασίες (Ταύροι, Ταυροπόλος).

    Σχολιαστής αναφέρει ότι η Ιφιγένεια θυσιάστηκε στη Βραυρώνα και όχι στην Αυλίδα και ότι το ζώο με το οποίο αντικαταστάθηκε ήταν αρκούδα.[20]

    20 Η εκδοχή αυτή συνδέει τη θυσία / αντικατάσταση της Ιφιγένειας με την αρκτεία, τη μυητική ή μυστική τελετουργία προς τιμή της Άρτεμης κυρίως στη Λακωνία, κατά την οποία οι κοπέλες ντύνονταν αρκούδες και τελούσαν τελετουργικό χορό με τη χρήση προσωπείου αρκούδας. Γιατί αρκούδα; Προφανώς για το ισχυρό μητρικό ένστικτο που τόνιζαν διάφοροι συγγραφείς (Αριστ., Ιστ. ζώων 579a 18-25, Πλούτ., περί της εις τα έγγονα φιλοστοργίας 494c, Αιλ. περί φύσεως ζώων 2.19 κ.ά).