Θέματα ιστορίας της ελληνικής γλώσσας

Δημιουργία της ελληνιστικής κοινής

Νίκος Παντελίδης (2007)

Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση

Πετρούνιας, Ε. 2001.

Εξέλιξη της προφοράς κατά την ελληνιστική εποχή.

Στο Ιστορία της ελληνικής γλώσσας: Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα, επιμ. Α.-Φ. Χριστίδης, 442-450. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], σελ. 445-447.

Πίν. I: Tο φωνηεντικό σύστημα κατά τις αρχές της ελληνιστικής εποχής

		μπροστινά		πίσω
		αστρόγγυλα	στρογγυλά	αστρόγγυλα	στρογγυλά
ψηλά (κλειστά)		i:	y:		u:
		i	y
	μισοκλειστό	e:
μεσαία					o, o:
	μισανοιχτά	e
χαμηλά (ανοιχτά)		(æ:)		a
				a:

Tο μακρό κλειστό [e:] είναι το παλιότερο ανοιχτό μακρό [ε:] (το ήτα), που τελικά θα συμπέσει με το [i:], ενώ το ανοιχτό μακρό [æ:] είναι ο παλιότερος δίφθογγος [a^ι ^Ò]. Άλλοι ομιλητές προφέρουν ακόμη τον δίφθογγο, άλλοι το καινούριο φωνήεν. Στη συνέχεια το [æ:] γίνεται και αυτό πιο κλειστό και περνώντας από τη θέση του παλιού [ε:] τελικά θα συμπέσει με το [e].

Δίφθογγοι με μπροστινό ημίφωνο	με πίσω ημίφωνο
([a^ι ^Ò])	[e^υ^Ò] [a^υ^Ò]

Πίν. II: Φωνήεντα κατά τα μέσα της ελληνιστικής εποχής

		μπροστινά		πίσω
		αστρόγγυλα	στρογγυλά	αστρόγγυλα	στρογγυλά
ψηλά (κλειστά)		i:	y:		u:
		i	y
μεσαία	μισοκλειστό	e:
		e			o
	μισανοιχτά	ε:
χαμηλά (ανοιχτά)				a
				a:

Πίν. III: Tο φωνηεντικό σύστημα κατά το τέλος της ελληνιστικής εποχής

	μπροστινά		πίσω
	αστρόγγυλα	στρογγυλά	αστρόγγυλα	στρογγυλά
ψηλά (κλειστά)	i	y		u
μεσαία	e			o
χαμηλά (ανοιχτά)			a

Πίν. IV: Eξέλιξη των φωνηέντων και των διφθόγγων

(τα βέλη επισημαίνουν σε ποιους φθόγγους παρατηρούνται οι μεγαλύτερες αλλαγές)

Φωνήεντα

κλασική εποχή	τέλος κλασικής	ελληνιστική εποχή	απόληξη
i:		i:>	i
i		i	i
e: >	i:	e:/i: >	i
e		e	e
ε: >	e:/i: >	e:/i: >	i
u: >	y:	y: >	y
u>	y	y	y
o: >		u: >	u
o		o	o
ɔ:		o: >	o
a		a	a
a:		a: >	a

Δίφθογγοι

κλασική εποχή	τέλος κλασικής	ελληνιστική εποχή	απόληξη
e^ι^Ò>e		e:/i: >	i
a^ι^Ò		æ: >ε:	e
o^ι^Ò	y:	y: >	y
y^ι^Ò>y		y:	y
o^υ^Ò>o>	u:	u:	u
e^υ^Ò		e^υ^Ò>	ev/ef
a ^υ^Ò		a ^υ^Ò>	av/af
a:^ι^Ò>		a:	a
e:^ι^Ò>		i:	i
ɔ:^ι^Ò >		ɔ:	o

Eδώ δίνεται μια γενική γραμμή εξέλιξης. Πέρα από αυτή, μαρτυρούνται διαφορετικές τάσεις σε επιμέρους ομάδες ομιλητών, που τελικά δεν επικράτησαν, όπως για παράδειγμα μερική σύμπτωση των βραχέων [i] και [e] στην αττική διάλεκτο κατά τον 4ο αιώνα π.X. Kαι φυσικά, οι αλλαγές δεν πραγματοποιήθηκαν παντού συγχρόνως.

Oι αλλαγές που παρουσιάστηκαν έβαλαν σε τελείως καινούρια βάση το φωνηεντικό φωνημικό σύστημα.

Πίν. V: Προέλευση των φωνηέντων κατά το τέλος της ελληνιστικής εποχής

φθόγγοι		γραφή
[i]	< [i: i e: ε: e^ι^Òε:^ι^Ò]	<ι ι ει η ει ῃ>
[y]	< [y: y y^ι^Òo^ι^Ò]	<υ υ υι οι>
[e]	< [e a^ι^Ò]	<ε αι>
[u]	< [o^υ^Ò u: o:]	<ου ου ου>
[o]	< [o ɔ: ɔ:^ι^Ò]	<ο ω ῳ>
[a]	< [a: a a:^ι^Ò]	<α α ᾳ>